محمدصادق جنان صفت

میلسپوی آمریکایی مدتی به عنوان مستشار مالیه در اوایل دهه ۱۹۴۰ در ایران فعالیت می‌کرد. او در خاطرات خویش از این دوره می‌نویسد: برای اینکه کارم را آغاز کنم، به وزیر مالیه، معاونان او و مدیران کل مراجعه کردم. آنها بدون استثنا مشکلات را به خوبی می‌دانستند و حتی راه‌حل‌هایی ارائه می‌دادند که از آنچه من می‌دانستم، چیزی کم نداشت. او تاکید می‌کند: با این همه من در حیرت مانده بودم چرا مشکلات پابرجا و استوار مانده‌اند.

با کمی تسامح می‌توان همان مساله را در دوران فعلی نیز مشاهده کرد. در حال حاضر نرخ شتابان تورم، یکی از مشکلات بنیادین اقتصاد ایران است. در یک ماه گذشته رییس کل سابق بانک مرکزی، معاون اقتصادی او، رییس کل جدید بانک مرکزی و وزیر امور اقتصادی و دارایی اعتراف کردند که نرخ شتابان تورم در ایران اولا واقعی است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت و ثانیا علت افزایش تورم، رشد نقدینگی و سیاست‌های انبساطی دولت است. روز گذشته وزارت بازرگانی نیز سرانجام به این موضوع اشاره‌کرده و یادآور شده است: «اتخاذ سیاست مالی انبساطی» یکی از دلایل افزایش تورم است. به این ترتیب وقتی معلوم است دلیل افزایش نرخ تورم رشد نقدینگی است، چرا این علت را برطرف نمی‌کنیم؟ چرا نهاد دولت توانایی مهار رشد نقدینگی را ندارد؟ واقعیت این است که علت در عدم اراده دولت نهفته‌است و به همین دلیل مهار آن دشوار شده و به نظر می‌رسد معمایی حل ناشده باقی بماند. آیا این وضع قابل دوام است و دولت می‌تواند این روش را ادامه دهد؟

واقعیت این است که آتش تورم اگر در شروع جهش مهار شود و آن را خاموش نکنیم شعله‌های آن همه زندگی اقتصادی را می‌سوزاند و نابود می‌کند. تداوم رشد شتابان تورم آسیب جدی بر کسب و کار و زندگی شهروندان بر جای می‌گذارد و این توانایی شگفت‌انگیز پلید را دارد که همه امور را از تعادل خارج کند. آسیب‌های نرخ شتابان تورم حتما در حوزه اقتصاد باقی نمی‌ماند و به همه عرصه‌ها از جمله اخلاق شهروندان می‌رسد و نیکی‌ها را تبدیل به شر می‌کند و نارضایتی عمومی را دامن خواهد زد. علاوه بر این نهاد دولت و مدیران ارشد دولتی توجه داشته باشند افزایش تورم بر خلاف شعار و عمل عدالت‌جویانه و مهرورزی با شهروندان است.

چون در شرایط رشد تورم تهیدستان جامعه فقیرتر و بیچاره‌تر شده و دسترنج آنها در مسیر باد قرار می‌گیرد و از کف آنها خارج می‌شود. اکنون که بالاترین مقام‌های اقتصادی و بانکی کشور و حتی مدیران بخش بازرگانی اعتراف کرده‌اند دلیل رشد تورم را پیدا کرده‌اند اراده سیاسی لازم برای مهار آن نیز باید فراهم شود. استفاده از تجربه‌های کامیاب در جامعه‌های دیگر و دیدگاه کارشناسان و اقتصاددانان می‌تواند آتش تورم را تا اندازه‌ای خاموش کند. فقط باید اراده سیاسی برای کم کردن اشتهای خرج در جامعه پدیدار شود.