محمد صادق جنان صفت

مجلس قانونگذاری ایران- اگر چه با رای ضعیف- یک فوریت لایحه دولت برای هدفمند کردن یارانه حامل‌های انرژی را تصویب کرد. یک احتمال این است که اساس این لایحه به ویژه پرداخت نقدی یارانه‌، میزان پرداخت‌ها و قیمت تعیین شده برای بنزین، گازوئیل، برق، گاز و سایر حامل‌ها در کمیسیون‌ها تغییر کند. این احتمال هم وجود دارد که کمیسیون‌های ذی‌ربط همان چیزی را که مورد نظر دولت است، بدون کم و زیاد کردن به شکل قانون درآورند.

سخنگوی طرح هدفمند کردن یارانه‌های انرژی گفته است، تدوین آیین‌نامه‌ها شروع شده و با توجه به تاکید خاص دولت، انتظار می‌رود اجرای طرح در زمستان آغاز شود. پرسش اساسی که اکنون وجود دارد، این است که آزادسازی یا تعدیل قیمت‌های حامل‌های انرژی گام اول اجرای این طرح است یا در مرحله پس از پرداخت نقدی این کار انجام خواهد شد و از آن مهم‌تر اینکه آیا آزادسازی به همین مواد محدود خواهد شد یا باید تداوم و گسترش پیدا کند. به این معنی که آیا در صورت آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی، مصرف‌کنندگان غیر از خانواده‌ها نیز اجازه خواهند یافت که محصولات خود را با توجه به تغییرات ایجاد شده تعیین کنند و از قیدها و بندهای قیمت‌گذاری دستوری رها شوند یا نه. به نظر می‌رسد که در صورت ادامه قیمت‌گذاری دستوری و با توجه به کارشناسی‌های انجام شده، قیمت‌ تمام شده تولیدات صنعتی به سمت نقاط بالاتر حرکت خواهد کرد و تولید غیراقتصادی‌تر شده و قدرت رقابت با کالاهای مشابه خارجی باز هم کاهش می‌یابد. علاوه بر این، وقتی قرار است قیمت‌ها آزاد شوند، ادامه انحصار دولت در واردات، توزیع و تولید انواع حامل‌‌های انرژی چه ضرورتی دارد؟ آیا وقتی آزادسازی در دستور کار است، نباید این مساله به همه فعالیت‌ها برسد و واردات و توزیع و سرمایه‌گذاری در امور مربوط به بنزین، گازوئیل، گاز، برق وغیره توسط بخش خصوصی آزاد شود؟ انحصار دولت و شرکت‌‌های آن در این شرایط چه‌فایده‌ای دارد؟

تجربه نشان داده است که ورود شرکت‌های غیردولتی - داخلی و خارجی - در بازار کالاهای انحصاری، موجب افزایش رقابت و کاهش قیمت‌ها خواهد شد. بازار مخابرات به ویژه عرضه خدمات تلفن همراه در‌حال‌حاضر مصداق خوبی برای این مفهوم است.

باید اجازه داد واردات، توزیع و ساخت پمپ بنزین، و همچنین برق توسط شرکت‌های خارجی آزاد شود تا قیمت‌ها به سرازیری برسد و این شبهه که دولت می‌خواهد از طریق انحصار در عرضه و فروش این کالاها، شکاف احتمالی درآمدهای بودجه ۱۳۸۸ را کمتر کند نیز برطرف شود. آیا دولت چنین قصدی دارد یا اینکه می‌خواهد همانند یک ماه اخیر که قیمت بنزین عرضه شده آن دست‌کم ۳۰درصد بیشتر از قیمت بین‌المللی است، از این محل سود ببرد؟ آزادسازی انتها ندارد و اگر از نقطه‌ای شروع شد، باید تا آخر ادامه پیدا کند.