آیا سرمایه‌گذاری نفتی باید کاهش یابد؟

مونا مشهدی رجبی

سازمان کشورهای صادرکننده نفت- اوپک- پیش‌بینی کرد سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نفتی طی پنج سال آینده سی‌درصد نسبت به برآوردهای قبلی تقلیل می‌یابد که دلیل آن پیش‌بینی تمامی سازمان‌های جهانی در مورد کاهش تقاضای نفت در دنیا و انتظار ادامه این روند تا انتهای سال ۲۰۱۰ میلادی است. این سازمان در گزارش خود آورده است: «رکود اقتصادی دنیا و سرمایه‌گذاری در افزایش راندمان مصرف سوخت و تولید منابع انرژی جایگزین سبب می‌شود تا تقاضای نفت و فرآورده‌های نفتی در دنیا کاهش پیدا کند و ادامه این روند نیاز به تولید نفت را نیز کمتر می‌کند. تاثیر این سرمایه‌گذاری‌ها در تقاضای نفت بیشتر از برآوردهای قبلی بود و ادامه این روند در آمریکا و اروپا می‌تواند تاثیر بسزایی در بازار ایجاد کند.» اوپک پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۱۳ میلادی تقاضای نفت در دنیا روزانه ۷/۵‌میلیون بشکه در روز کاهش یابد و در سال ۲۰۳۰ میلادی میزان کاهش تقاضای نفت در دنیا به ۷/۷میلیون بشکه درروز برسد. در مقابل سهم کشورهای عضو اوپک در بازار نفت دنیا افزایش خواهد یافت و از ۳۶‌درصد در سال ۲۰۱۰ میلادی به بیشتر از ۳۹‌درصد در سال ۲۰۳۰ میلای می‌رسد. هم‌اکنون سهم اوپک در بازار نفت ۳۸‌درصد اعلام شده است، ولی با توجه به کاهش سرمایه‌گذاری نفتی و تنزل سطح تولید در این سازمان برای ممانعت از کاهش قیمت نفت پیش‌بینی می‌شود در سال آتی سهم این سازمان به کمتر از ۳۶‌درصد برسد.

اوپک در گزارش خود اعلام کرد کشورهای عضو سازمان باید در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ میلادی در مجموع بین ۱۱۰ تا ۱۲۰میلیارد دلار در بخش اکتشاف و تولید نفت سرمایه‌گذاری کنند، در حالی که در برآورد سال گذشته میزان سرمایه‌گذاری کشورهای مذکور در پنج سال مورد بررسی را ۱۶۵میلیارد دلار آمریکا اعلام کرده بود.

در گزارشی که در ابتدای سال ۲۰۰۸ میلادی تهیه شده بود، میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز نفتی در کشور‌های عضو اوپک برابر با ۱۹۰میلیارد دلار اعلام شده بود که با توجه به قیمت بالای نفت و درآمد کلان کشورهای نفت خیز تامین این مبلغ برای کشورهای نفت خیز امکان‌پذیر و البته سودآور بود. اوپک در ماه فوریه سال ۲۰۰۹ میلادی اعلام کرده بود که به دلیل کاهش تقاضای نفتی در دنیا اجرای ۳۵ پروژه بلندمدت نفتی را یا به تعویق انداخت یا اینکه کاملا لغو کرد. در مقابل آژانس بین المللی انرژی تاکید کرد کاهش سرمایه‌گذاری نفتی سبب می‌شود تا دنیا در سال ۲۰۱۳ میلادی با کمبود عرضه نفت نسبت به تقاضا روبه‌رو شود و شوکی دیگر بازار نفت را تهدید کند. آژانس بین‌المللی انر‌ژی اعلام کرد که ارزش اقتصادی پروژه‌های نفتی تعطیل شده یا تعلیق شده در کشورهای عضو اوپک یا غیرعضو اوپک برابر با ۱۷۰‌میلیارد دلار آمریکا است. این سازمان با توجه به رشد تقاضای نفت در کشورهای آسیایی به خصوص چین و هند پیش‌بینی می‌کند کاهش سرمایه‌گذاری کنونی در پروژه‌های نفتی می‌تواند مشکلات زیادی در بازار نفت دنیا ایجاد کند. این سازمان بر این باور است که کاهش سرمایه‌گذاری نفتی عامل بحران بعدی بازار نفت خواهد بود که می‌تواند چندین سال به طول بینجامد و بخش‌های مختلف را تحت‌تاثیر قرار دهد. اوپک در گزارش اخیر خود عکس این نظریه را دارد و معتقد است با توجه به این که سرمایه‌گذاری‌های زیادی در تولید منابع جایگزین انجام شده است، کاهش سرمایه‌گذاری نفتی ضرورت دارد در غیر این صورت مازاد عرضه بر تقاضا ایجاد می‌شود که زمینه‌ساز تنزل قیمت نفت است.

اوپک در گزارش خود پیش‌بینی کرد از انتهای سال ۲۰۱۱ میلادی رشد قیمت نفت در دنیا از سر گرفته می‌شود. این مرکز متوسط تقاضای نفت در سال ۲۰۳۰ میلادی را برابر با ۱۰۶‌میلیون بشکه در هر روز اعلام کرد که نسبت به سطح تقاضای کنونی نفت حدود ۲۰ میلیون بشکه در روز بیشتر خواهد بود. اوپک پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۳۰ میلادی تقاضای نفت در کشورهای صنعتی دنیا به تدریج تنزل پیدا می‌کند. این مرکز نقطه اوج تقاضای نفت در کشورهای صنعتی دنیا را سال ۲۰۰۵ میلادی اعلام کرد و تاکید کرد روند نزولی تقاضای نفت در این کشورها از سال ۲۰۰۶ میلادی آغاز شد و تا سال ۲۰۳۰ میلادی نیز ادامه می‌یابد. در مقابل کشورهای در حال توسعه چین و هند به دلیل رشد تقاضای نفت بخشی از این کاهش در کشورهای صنعتی را جبران می‌کنند؛ ولی بازهم نمی‌توانند مانع از روند نزولی تقاضای نفت شوند.