تحلیل اکونومیست از حباب آینده

طرح: اکونومیست حباب جدید فن‌آوری

طرح روی جلد آخرین شماره مجله اکونومیست

فراوانی و افزایش ارزش غیر‌عقلانی در بازار وب می‌تواند بار دیگر به این صنعت بازگردد

احسان ابطحی

اندک زمانی پس از رشد غیر‌قابل پیش‌بینی صنعت «دات کام» که با ورشکستگی غیر‌عادی سال ۲۰۰۰ همراه بود، بسیاری از شرکت‌های بزرگ در «سیلیکون ولی» - دره سیلیکون- از خدا می‌خواستند که فقط برای یک بار دیگر هم که شده برای آنان یک حباب دیگر به وجود آورد. در مقایسه با دیگر نقاط آمریکا، سیلیکون ولی مانند شهری است که رشد جمعیت و موفقیت در آنجا بسیار بیشتر است. شرکت‌های بزرگ و پیشرو بیش از همیشه خواهان دارند و مورد توجه هستند، هزینه اجاره دفاتر تجاری در حال افزایش است و حقوقی که به افراد بومی مستعد در زمینه‌های فن‌آوری‌های روز پیشنهاد می‌شود در حال رسیدن به سطح حقوق‌های هالیوود است. و البته این موضوع با توجه به ارزشی که شرکت‌های وب دارند، جای تعجب ندارد.فیس‌بوک و توییتر در فهرست بورس آمریکا قرار ندارند، اما بازار‌های تجاری ثانویه، این شرکت‌های پیشرو را حدود ۷۶ میلیارد دلار (بیش از ارزش شرکت‌های بویینگ و فورد) ارزش‌گذاری می‌کنند و به ترتیب ارزش هر کدام را ۷/۷ میلیارد دلار می‌دانند. در هفته‌ای که گذشت، LinkedIn که یک شبکه اجتماعی برای حرفه‌ای هاست، اعلام کرد که امیدوار است نخستین پیشنهاد عمومی‌اش (IPO)حدود ۳/۳ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شود. فردای آن روز شرکت مایکروسافت اعلام کرد که اسکایپ که یک شرکت خدمات‌دهنده تلفن همچنین ویدئو است را دست‌کم به ارزش ۵/۸ میلیارد دلار خواهد خرید، مبلغی که ۱۰ برابر بیش از قیمتی است که اسکایپ آن را سال گذشته خریده بود و ۴۰۰ برابر بیشتر از در‌آمد آن است. و همه اینها شرکت‌های بسیار بزرگ و مشهوری هستند که مشتریان بسیاری زیادی در سرتاسر جهان دارند. قیمت‌ها حتی برای شرکت‌های نوپا هم در بازار‌های خصوصی بیش از اندازه است. ( اخیرا گفته شده‌است که شرکت کالر -Color- که یک شبکه اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن عکس است ۱۰۰ میلیون دلار ارزش دارد و این در حالی است که خدمات آن هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته‌است.) شرکت‌های نوپای دیگری که چینی‌ها هم در آن مشارکت دارند ارزشی بیش از اندازه دارند. این اتفاق برای سهام شرکت Renren که از آن به عنوان فیس بوک چینی هم نام برده می‌شود، و همچنین شمار دیگری از غول‌های اینترنتی این کشور که در لیست بازار بورس آمریکا قرار دارند، رخ داده‌است.

آیا به راستی تاریخ در حال تکرار است؟ کسانی که به این پرسش پاسخ منفی می‌دهند بر این باورند که چشم‌انداز کنونی نسبت به اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی به شدت تغییر کرده‌است. در آن زمان تعداد اندکی از مردم از اینترنت استفاده می‌کردند اما اکنون بیش از ۲میلیارد netizen - اصطلاحی که برای کاربران اینترنتی به کار برده می‌شود- در جهان وجود دارند. تنها چند سال پیش بود که خطوط اینترنت با پهنای باند زیاد بسیار کمیاب بود اما امروز این گونه خطوط تقریبا در همه جا دیده می‌شوند. در آن زمان شرکت‌های نوپایی مانند Webvan و Pets.com جاه‌طلبی‌های بزرگ اما در‌آمدهای اندک داشتند. امروز اما ستاره‌های جهان وب مانند Groupon و شرکت ژیانگا فروش کم‌سابقه‌ای دارند و سود سرشاری به دست می‌آورند.

کسانی که از تفاوت وضعیت بازار فن‌آوری نسبت به گذشته سخن می‌گویند همچنین بر این باورند که دلیل دیگری که به ایجاد حباب دهه ۱۹۹۰ منجر شد این بود که شرکت‌های پر‌شماری وارد بورس شدند و سرمایه‌گذاران ناشی و بی‌تجربه آنها ارزش سهام شرکت‌هایشان را بسیار زیاد تعیین کردند.از یک منظر افراد خوشبین حق دارند، این بار با گذشته تفاوت دارد به دلیل آنکه بازار حباب گونه فن‌آوری امروز جنبه‌ای جهانی پیدا کرده‌است.یکی از دلایل ایجاد حباب امروز سرمایه‌گذاری ثروتمندان در این بازار است. سرمایه‌گذارانی که بخت خود را یک بار در دهه ۱۹۹۰ آزموده بودند اما امروز ثروتشان افزایش یافته‌است.

پیشرفت امروز تفاوت گسترده‌ای با آنچه در دهه ۹۰ رخ داد دارد و افق‌های بیشتری را هم در بر‌می‌گیرد. این ترقی و پیشرفت از سرمایه‌گذاران روسی آغاز شده‌است. اسکایپ در استونی متولد شد. شرکت فنلاندی رویو که بازی مشهور Angry Bird را برای گوشی‌های هوشمند ساخته، اخیرا ۴۲ میلیون دلار درآمد داشته‌است. چین هم نقشی مشابه دارد.‌

این تفاوت‌ها پیامد‌های مهمی هم در پی خواهد داشت. حبابی که اکنون در بازار‌های خصوصی شکل گرفته است بسیار بزرگ‌‌تر و خطر‌ناک‌تر از آن است که بخواهد وارد بورس شود. فیس بوک احتمالا گوگل آینده خواهد بود و در صورت ورود به بازار‌های عمومی تبعات خطرناکی خواهد شد.

خطر دیگری که امروز صنعت «دات کام» را تهدید می‌کند این است که شور و هیجان بیش از اندازه در بازار وب چین می‌تواند به ارزش‌گذاری غیر‌واقعی آن منجر گردد و این موضوع به نقاط دیگر جهان هم سرایت کند. و ممکن است که این بار چین باشد که باعث ترکیدن این حباب شود.این مقاله تنها در پی آن است که حباب پیشین را یاد‌آوری و درباره حباب آینده هشدار دهد. کثرت و فراوانی غیرعقلانی بار دیگر وارد بازار اینترنت شده است و سرمایه‌گذاران باید هوشیار باشند.