درس‌های ان پی تی برای توافق هسته‌ای با ایران
گراهام آلیسون مدیر مرکز بلفر دانشگاه هاروارد دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته یکی از بزرگ‌ترین موانع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، یعنی پیمان ان پی تی، به مدت یک ماه در مقر سازمان ملل، تحت بازبینی قرار گرفت. مذاکرات بر سر این پیمان در دهه ۱۹۶۰ تمام شد و در سال ۱۹۶۸ امضا شد و در ۱۹۷۰ به‌صورت قانون بین‌المللی درآمد. براساس این توافقنامه، اعضا هر پنج سال یک بار برای ارزیابی آن تشکیل جلسه می‌دهند. یکی از چشم‌اندازهای پیش روی نسل هسته‌ای فعلی و این پیمان، برنامه هسته‌ای ایران است. پس از بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲، رئیس‌جمهور جان‌اف.
گراهام آلیسون مدیر مرکز بلفر دانشگاه هاروارد دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته یکی از بزرگ‌ترین موانع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، یعنی پیمان ان پی تی، به مدت یک ماه در مقر سازمان ملل، تحت بازبینی قرار گرفت. مذاکرات بر سر این پیمان در دهه ۱۹۶۰ تمام شد و در سال ۱۹۶۸ امضا شد و در ۱۹۷۰ به‌صورت قانون بین‌المللی درآمد. براساس این توافقنامه، اعضا هر پنج سال یک بار برای ارزیابی آن تشکیل جلسه می‌دهند. یکی از چشم‌اندازهای پیش روی نسل هسته‌ای فعلی و این پیمان، برنامه هسته‌ای ایران است. پس از بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲، رئیس‌جمهور جان‌اف. کندی مشخص کرد که در آن زمان نظم هسته‌ای به گونه‌ای بود که تهدید غیرقابل قبولی برای بشریت محسوب می‌شد: «من این احتمال را می‌بینیم که در دهه ۱۹۷۰، رئیس‌جمهور ایالات متحده با جهانی روبه رو خواهد بود که در آن ۲۰ یا ۲۵ کشور ممکن است تسلیحات هسته‌ای داشته باشند.» او به جهان هشدار داد: «من از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین خطر ممکن یاد می‌کنم.»
تخمین کندی بازتاب‌دهنده یک باور جمعی در آن دوره بود. در حالی که کشورها به این قابلیت تکنولوژیک پیشرفته برای ساخت سلاح هسته‌ای دست پیدا می‌کردند، بیشتر تحلیلگران انتظار داشتند آنها هم پاجای‌پای پنج قدرت هسته‌ای بگذارند و زرادخانه خودشان را بسازند. هدف کندی برای بیان نگرانی‌اش، جلوگیری از اتفاقی بود که در آینده می‌توانست رخ دهد.
در واکنش به این رویداد، ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی خط تماس مستقیم بین خودشان در زمان‌های بحرانی را برقرار کردند، پیمان منع آزمایش‌های هسته‌ای را امضا کردند، پیمانی که آزمایش‌های هسته‌ای در جو را ممنوع می‌کرد و موجب آغاز مذاکرات بر سر محدود کردن گسترش تسلیحات هسته‌ای شد. این تلاش‌ها موجب به وجود آمدن ان پی تی شد.
کشورهایی که به این پیمان پیوستند علاوه بر اهمیت سلاح‌های هسته‌ای خودشان، عواملی همچون وادار کردن دشمنان یا دشمنان احتمالی‌شان به این معاهده را هم در نظر داشتند. علاوه بر این، پنج کشور دارای تسلیحات هسته‌ای در آن زمان قول دادند که به دیگر اعضا در زمینه تامین برق از انرژی هسته‌ای و دیگر مقاصد صلح‌آمیز، مشاوره فنی بدهند، همزمان هم ذخایر خودشان را کاهش دهند و در نهایت زرادخانه هسته‌ای‌شان را نابود کنند.
از زمانی که ان پی تی تبدیل به قانون بین‌المللی شد، بدبینان آمریکایی با توافقی که در پی کنترل تسلیحات باشد مخالف بودند. این حملات با این استدلال آغاز شد که چگونه می‌توان با دشمنان قسم‌خورده توافق کرد؟
اگر هدف واقعی تغییر حکومت دشمن یا حتی نابود کردن آن است، این بدبینان می‌گویند که چگونه ایالات متحده می‌تواند تعهدات آنها در توافقنامه را قبول کند؟ تا به امروز، ۱۸۵ کشور ان پی تی را امضا و به‌طور داوطلبانه اعلام کرده‌اند که قصد ساخت سلاح هسته‌ای را ندارند. کشورهایی هم هستند که این پیمان را امضا نکرده‌اند، همانند هند، اسرائیل، پاکستان، سودان جنوبی و کره شمالی. اعضای این پیمان شامل تعدادی از کشورها هم می‌شود که از لحاظ فنی قابلیت طی کردن کامل مسیر هسته‌ای را دارند؛ اما از این اقدام صرف‌نظر کرده‌اند: آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، مصر، عراق، ایتالیا، لیبی، رومانی، کره جنوبی، سوئد، تایوان و یوگسلاوی سابق.
برخلاف پیش بینی کندی مبنی بر دستیابی ۱۵ تا ۲۵ کشور به تسلیحات هسته‌ای، امروز تنها ۹ کشور دارای سلاح هسته‌ای هستند: بریتانیا، چین، فرانسه، هند، اسرائیل، کره شمالی، پاکستان، روسیه و ایالات متحده. آفریقای جنوبی هم در دهه ۱۹۸۰ سلاح هسته‌ای ساخت؛ اما پس از دوران آپارتاید آن را نابود کرد.
البته ان پی تی یک قطب از نظم هسته‌ای جهان است. قطب دیگر شامل «چتر هسته‌ای» آمریکا (برای دفاع از متحدین و کشورهای غیر هسته‌ای است) و تضمین‌های امنیتی این کشور به آلمان، ژاپن و اعضای ناتو در برابر تهدیدهای نظامی است.
هنوز کابوس هسته‌ای کندی می‌تواند محقق شود، به همین دلیل باید این تهدید را به رسمیت شناخت. مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران نشان‌دهنده یک مورد مشخص است که باید بر اساس شرایط خاص و با دقت بررسی شود.
منبع: Defense One
ارسال نظر