اخلال در مذاکرات هسته‌ای؛ افزایش مخاطرات منطقه‌ای

ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا دیپلماسی ایرانی: دعوت جان بینر، رئیس جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا از بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر [رژیم صهیونیستی] برای سخنرانی در جلسه مشترک کنگره از سویی توجه عده‌ای را به خود جلب کرد و از سوی دیگر با برخی انتقادها مواجه شد. دلایل خوبی برای نگرانی در این زمینه وجود دارد. مساله این نیست که آیا کنگره حق نادیده گرفتن رئیس‌جمهور و ارائه چنین پیشنهادی به یک مقام خارجی را دارد یا خیر؟! کنگره چنین حقی دارد. اما مساله این است که دموکراسی زمانی نتیجه خواهد داد که در برخی موارد، برخی حقوق برای حفظ صلاح عمومی به آزمایش گذاشته نشوند و این دعوت یکی از همان موارد بود. اختلاف نظر میان کنگره و کاخ سفید در زمینه سیاست‌های خارجی دولت، مساله جدیدی نیست. از زمانی که سیاست‌مداران آمریکایی دست کم در ملأعام رویکردی متحد اتخاذ و از بیان آشکار اختلاف نظرها خودداری می‌کردند، مدت زمانی طولانی گذشته است.

با این حال، بدون شک آمریکا زمانی که یک صدا یا دست کم با اتحاد بیشتر داخلی سخن بگوید، نقش موثرتری در جهان ایفا خواهد کرد. نگرانی‌ها و اختلاف‌نظرهای ناشی از دعوت بینر از نخست‌وزیر اسرائیل، جدیت و اعتبار آمریکا را زیر سوال برده است و در شرایط کنونی جهان به اندازه کافی با جدیت‌ها و اعتبارهای زیر سوال رفته دست و پنجه نرم می‌کند. این واقعیت که چنین دعوتی به وخامت روابط میان اوباما و کنگره تحت کنترل جمهوری‌خواهان می‌افزاید، در حالی که دو طرف مجبورند دو سال دیگر به همکاری با یکدیگر ادامه دهند، تنها شرایط مهلک کنونی را وخیم‌تر می‌سازد.

اما دو دلیل دیگر برای نگرانی در این زمینه وجود دارد: دلیل اول نگرانی در مورد موضوعات و مسائل روز است. چگونگی برخورد با چالش هسته‌ای ایران مساله‌ای جدی و وقت گیر است. خاورمیانه شاهد خشونت‌های درون‌مرزی و برون مرزی طولانی مدتی است که مسائل سیاسی و مذهبی به آنها دامن می‌زند. اضافه کردن یک چالش اضافی همچون تلاش برای فروپاشی مذاکرات هسته‌ای با ایران می‌تواند مخاطرات در منطقه را به اوج برساند. هزینه‌ها و خسارت‌های جانی، مالی و اقتصادی و راهبردی وقوع یک فاجعه در منطقه نیز به شدت بالا خواهد بود.

برای مدیریت چالش هسته‌ای، به دیپلماسی خلاقانه و زیرکانه ایران و آمریکا نیاز است. دولت دو کشور تنها در شرایطی فرصت اجرای چنین دیپلماسی را خواهند داشت که سیاست‌گذاری‌های داخلی با آن مغایرت نداشته باشند. از جمله شرایط مورد نیاز برای به‌کارگیری دیپلماسی خلاقانه همکاری محتاطانه بین کنگره و رئیس‌جمهور است. ضروری است که دو نهاد ریاست‌جمهوری و کنگره درخصوص خودداری از مطرح کردن تحریم‌های جدید (علیه ایران) که می‌تواند گفت‌وگوها را از مسیر اصلی خارج کند، به توافق برسند. دو طرف همچنین باید در مورد تاییدیه سیاسی مورد نیاز احتمالی هر گونه توافق حاصله در نتیجه مذاکرات با ایران، به درک مشترک برسند.

مدیریت سیاسی چالش پیش‌روی اسرائیل و آمریکا نیز به همان اندازه دشوار و نتیجه غیرقابل پیش‌بینی است. دو طرف شاید دوستان و متحدانی نزدیک باشند، اما براساس مثال قدیمی، دوری و دوستی ساده‌تر است و نزدیکی بیش از اندازه مشکل ایجاد خواهد کرد. هیچ شکی در مورد عدم علاقه باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر [رژیم صهیونیستی] به یکدیگر وجود ندارد و اختلاف دو طرف برای همگان آشکار است. با این همه، با توجه به اینکه مذاکرات هسته‌ای ایران به مرحله‌ای حساس رسیده و منطقه نیز با ناآرامی و آشفتگی مواجه است، فروپاشی بیشتر روابط میان واشنگتن و تل‌آویو به نفع هیچ یک از طرفین نیست.

خبر خوب این است که هنوز برای مصالحه دیر نشده و برای حل اختلافات یک راه‌حل وجود دارد: کافی است سخنرانی نتانیاهو در کنگره برای چندین هفته و تا بعد از انتخابات در اسرائیل که در تاریخ هفدهم ماه مارس (بیست و ششم اسفند ماه) برگزار می‌شود، به تعویق افتد. به تعویق انداختن دعوت از نخست‌وزیر [رژیم صهیونیستی] برای سخنرانی درکنگره و پذیرش این مساله از سوی رئیس‌جمهور، اگر نشانه اتحاد در جامعه سیاسی آمریکا نباشد، به‌طور قطع نشانه نزاکت و خوش رفتاری خواهد بود.

طی این چند هفته‌ای که سخنرانی نتانیاهو به تعویق می‌افتد، هیچ اتفاق خاصی در تاسیسات ایران رخ نخواهد داد که تاثیری بر روند مذاکرات داشته باشد؛ مهلت تعیین شده برای حصول توافق نهایی جامع پایان ماه ژوئن است. نتانیاهو چه در انتخابات اسرائیل پیروز شود و چه در این انتخابات رای نیاورد، می‌تواند به واشنگتن سفر و نظرات خود را در مورد تهدید ایران و شیوه مناسب برای برخورد با آن را بیان کند. ممکن است بسیاری با ارزیابی‌های او مخالف باشند، اما دست کم در آن زمان هیچ کسی نمی‌گوید او قصد سوءاستفاده سیاسی از سخنرانی در کنگره را داشته ‌است. نتانیاهو اگر بر این باور است که حرف مهمی برای گفتن دارد، باید ابتدا بستر مناسبی برای آن فراهم کند.

منبع: فایننشال تایمز