جهت‌گیری نفتی روابط تهران-کاراکاس

دکتر مهدی فاخری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل آمریکای لاتین ایران و ونزوئلا، دو عضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت یا همان اوپک هستند که هر دو کشور اکنون با مساله کاهش ناگهانی قیمت نفت مواجه شده‎اند. بنابراین کاملا قابل انتظار است که میان مقامات تهران و کاراکاس رایزنی‏هایی برای بهبود این وضعیت صورت بگیرد. این در شرایطی است که بعد از مرگ هوگو چاوز، رئیس‌جمهور پیشین ونزوئلا و همچنین روی کار آمدن دولت جدید آقای روحانی در ایران، تا به امروز شاهد تحول خاصی در روابط دو کشور نبوده‎ایم. بنابراین این سفر از دو زاویه دوجانبه و چند‌جانبه قابل بررسی و ارزیابی است. از زاویه چند‌جانبه، کاهش قیمت نفت، تاثیر آن بر کشورهای عضو اوپک و همچنین اثر بر اقتصاد بین‌الملل از جمله دلایلی است که رایزنی میان مقامات ایران و ونزوئلا را توجیه می‌کند. از زاویه دوجانبه نیز بررسی روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی میان دو کشور قابل ذکر است. در مورد مساله کاهش قیمت نفت باید توجه داشت که وقتی اتفاقی تحت تاثیر شرایط طبیعی رخ می‎دهد شخصیت‌ها و سیاستمداران می‌توانند اثرگذار باشند اما وقتی کاهش قیمت نفت در شرایط غیرطبیعی اتفاق می‌افتد اثرگذاری بر روند تحول، کار دشواری است. اکنون نیز به نظر می‎رسد کاهش ناگهانی قیمت نفت یک حرکت برنامه‌ریزی شده باشد حال به گمان برخی از سوی آمریکا و برای تحت فشار گذاشتن اقتصاد روسیه و به ظن عده‎ای دیگر از جانب عربستان سعودی و برای ضربه زدن به اقتصاد تهران. اما در حال حاضر به دلیل کاهش قیمت نفت، خسارت کشورهای دخیل در این امر و شرکایشان را شاهد هستیم. از این رو این روند نمی‎تواند روندی طبیعی باشد و از آنجا که نشانه‎های پایان یافتن بحران مالی جهانی را شاهد هستیم و در غرب نیز اکنون فصل سرما است، بازار عرضه و تقاضای نفت خیلی هماهنگ و طبیعی نیست. در شرایط کنونی مطابق الگوی سنتی باید بیشترین تقاضای واردات نفت را از سوی غرب شاهد باشیم اما این طور نیست. با این تفاسیر سفر مادورو به تهران هم در راستای حمایت از منافع اعضای اوپک است و هم جلوگیری از ضربه خوردن به پتانسیل اقتصادی این کشورها و کاهش تاثیرگذاری قدرت منطقه‎ای هر کدام از کشورها در حوزه پیرامونی‌شان. همچنین ایران و ونزوئلا در حال حاضر در زمینه‎های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به هم نیاز دارند اما شرایط طبیعی روابط دو کشور مانند آنچه در دولت‌های نهم و دهم شاهد بودیم نیز نیست و نخواهد شد. البته باید توجه داشت که بهبود روابط دو کشور از زمان ریاست جمهوری خاتمی آغاز شد و در دولت احمدی‌نژاد به اوج رسید. با این حال به آن جهت که اولویت دولت آقای روحانی بهبود روابط در وهله نخست با کشورهای همسایه، سپس با مسلمانان و در نهایت با کشورهای در حال توسعه است، توسعه روابط با ونزوئلا در شرایط عادی از اهمیت بالایی برخوردار نیست. اما از آنجا که اکنون تهران و کاراکاس هر دو با معضلی به نام بحران نفت مواجه هستند، این مساله می‎‌تواند عاملی در جهت تسریع توسعه روابط باشد منتها باید چارچوبی برای این منظور مشخص شود.