فرصت تاریخی تهران-واشنگتن

امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا تحولاتی که در چند ماه گذشته در خاورمیانه رخ داده، ایالات متحده آمریکا را در وضعیتی قرار داده که مجبور است نگاهش را نسبت به برخی مسائل ازجمله ایران تغییر دهد. اظهارات اخیر باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر اینکه مشکل پیش روی دولت‌های سنی‌مذهب، ایران یا موضوع شیعه و سنی نیست، بلکه افراط‌گرایی است که خود را به شکل داعش نشان داده است، بدون شک یک گام رو به جلو است. در هر حال اکنون او اذعان داشته که ایران یک تهدید به شمار نمی‎رود، همچنان‌که مقامات ایرانی نیز همواره بر این موضوع تاکید می‎کردند. اما نمی‎توان این سخنان را به‌عنوان یک تحول بنیادین نگاه کرد. باید توجه داشت برای ایالات متحده آمریکا ماهیت رژیم‎های سیاسی خیلی اهمیت ندارد بلکه مشکل آمریکا با بنیادگرایی، خشونت‌های تروریستی و هرگونه حرکت ضدغربی است.

در این چارچوب اگر چنین رفتارهایی از ایران سر بزند، ایران به‌عنوان یک تهدید قلمداد می‎شود، در غیر این‌صورت اکنون از دید مقامات آمریکایی، این جریان افراط‌گرا است که به‌عنوان خطر به‌شمار می‎آید. در چنین وضعیتی، ظهور یک پدیده چون داعش که هم تهدید علیه آمریکا محسوب می‌شود و هم ایران، دو کشور را به‌عنوان متحدان طبیعی در کنار هم قرار داده است تا با این خطر به شکل جدی‎تری برخورد شود.

البته سابقه آمریکا نشان داده است که دراز کردن دست دوستی به سمت ایران در عرصه تهدیدات منطقه‌ای از روی صداقت نبوده یا حداقل به آن اندازه‎ای نبوده که اعتماد کامل ایران را جلب کند. در پی وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر، آمریکا با پدیده بسیار خطرناک تروریسم خارجی در داخل کشور خود مواجه شد.

به همین دلیل از پتانسیل ایران در افغانستان برای مقابله با رژیم طالبان استفاده کردند اما بعد از کنفرانس بُن در شرایطی که ایران انتظار داشت آمریکا قدردان چنین همکاری‌ای باشد، جورج بوش، رئیس‌جمهوری وقت آن کشور، ایران را در محور شرارت قرار داد. گرچه رفتار اوباما نسبت به رفتار بوش پسر، به مراتب منطقی‎تر و سازنده‌تر است، اما این نگرانی وجود دارد که با رفع خطر داعش، آمریکا یک بار دیگر مواضع خصمانه‌اش را علیه ایران پیگیری کند. مگر آنکه همزمانی یک فرصت تاریخی که در یکسوی آن مذاکرات هسته‎ای و در سوی دیگر، پدیده داعش خودنمایی می‎کند، دیوار بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن را به شکل واقعی از بین ببرد.

برای رسیدن به این وضعیت راه درازی در پیش است و گره‌های بیشتری باید باز شود تا دیوار بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا برداشته شود که مساله هسته‎ای و بحران داعش بخشی از این گره‎ها خواهد بود.