پروازمرغ غواص

شادی آذری

ارزش بالای پول کانادا منعکس‌کننده رونق صادرات کالاها و اقتصاد ملی خوب این کشور است. اما همه خوشحال نیستند. تعجب چندانی نداشت وقتی در روز بیست و یکم ماه سپتامبر، دلار کانادا از سطح همیشگی خود ارتقا پیدا کرد و به لحاظ ارزش از همتای آمریکایی خود برای اولین‌بار از سال ۱۹۷۶ تاکنون پیشی گرفت. از ژانویه سال ۲۰۰۲ یعنی وقتی کانادایی‌ها برای خرید یک دلار پشت سبز آمریکایی نیاز به ۶۱/۱دلار کانادا داشتند، مرغ غواص (اصطلاحا به دلار کانادا لقب داده شده است و دلیل آن هم تصویر پرنده شناگری است که روی سکه‌های دلار کانادایی حک شده است) به خاطر تقاضای جهانی برای کالاهای کانادایی، اوج گرفت و ارزش آن افزایش یافت. حتی دلالان سرسخت ارز، خوشحالی خود را از نزدیک شدن ارزش این مرغ غواص به دلار آمریکا و حتی پیشی گرفتن از آن آشکار فریاد کشیدند.

دیوید وات یک استراتژیست ارز در مرکز آربی‌سی کپیتال مارکتز، این زمان را به هفتمین دور یک بازی‌ نهایی هاکی روی یخ تشبیه کرد. او می‌گوید: گویی کانادا دوباره بازگشته است.

این شادمانی به خارج از سالن‌های معاملات ارزی نیز سرایت کرد. روزنامه‌ها افزایش ارزش این پول را در شیپورها دمیدند و یک هفته‌نامه مالی آمریکایی به نام بارونز لقب «پزوی شمالی» بر دلار کانادا نهاد. دانشجویان مهمانی‌هایی به مناسبت برابری ارزش دلار کانادا و دلار آمریکا برگزار کردند. چنین مهمانی‌هایی توسط گروه‌های فعالان اقتصادی نیز برگزار شد. خریداران در هفته‌های گذشته به تعطیلات آخر هفته برون‌مرزی رفتند. چون اطمینان داشتند که از افزایش ارزش پولشان در خارج از مرزها چیزی عایدشان می‌شود.

البته شکایاتی هم وجود داشت. به خصوص این شکایت‌ها از سوی تولیدکنندگان مطرح می‌شد، اما صدای آنان توسط وطن‌دوستان فرونشانده شد. دارل بریکل از یک مرکز نظرسنجی به نام ایپسوس گفته است: وقتی که دلار تنها بیش از ۶۰سنت آمریکا معامله می‌شد، مردم فکر می‌کردند چیزی اشتباه پیش رفته است. حالا به نظر می‌رسد ما کارمان را درست پیش می‌بریم.

البته شانس خوبی هم پدید آمده است: صنعتی شدن چین موجب افزایش قیمت صادرات نفت، گاز، مواد معدنی، فلزات و محصولات کشاورزی کانادا شده است، اما چین به نفع خود هم عمل کرده است.

ده سال است که مازاد بودجه و مازاد حساب جاری چین را در برابر هر دو نوع کسری در آمریکا شاهد هستیم. در نهایت هم این مشکل ساب‌پرایم بود که از مرزهای جنوبی کانادا باعث پرواز مرغ غواص کانادایی برفراز دلارهای پشت‌سبز آمریکایی شد. (که شاید بتوان آن را «لیریانکی‌ها» نامید)

اما مرغ غواص هر قدر هم قدرت‌گیری برای کانادایی مشکل نخواهد بود. کانادایی که اقتصادش چون اقتصاد مکزیک به شدت به اقتصاد ایالات‌متحده گره خورده است.

علت این موضوع هم موافقتنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی است. خودروسازان اونتاریو که به زنجیره عرضه آمریکا گره خورده‌اند، از پیش به خاطر هزینه‌های بالای انرژی و بازار ضعیف آمریکا به دردسر افتاده بودند. صادرات کاغذ و خمیر کاغذ این استان نیز با مشکلاتی مشابه دست و پنجه نرم می‌کند. براساس اظهارات جیسون مایرز، رییس سندیکای تولیدکنندگان و صادرکنندگان کانادا، «مشکل واقعی نرخ ارزش نیست، ‌بلکه افزایش سریع آن است».

شاید هم مشکل تولید ضعیف کانادا و تجاری بی‌انگیزه آن باشند. سود شرکت‌ها در شرایط سالم است اما سرمایه‌گذاری ضعیف است. براساس آمار مرکزی فیلیپ کراس به دلیل نرخ ارز این کشور، قیمت کالاهای سرمایه‌ای طی سال گذشته تا ۱۰درصد سقوط کرد اما میزان خرید تنها ۵درصد افزایش یافت.در دهه ۹۰ میلادی سیاستمداران کانادایی سعی کردند کشور خود را به یک کشور مجهز به فناوری پیشرفته و کارآمد در این زمینه بدل کنند.ن هم اکنون تعداد چنین شرکت‌هایی چندان کم نیست. مرکز ریسرچ این میلتون، شرکتی است واقع در اونتاریوی کانادا که سازنده بلک‌بری است. شرکت سی‌ا‌ی‌‌ای در مونترال تولیدکننده سیمولاتور هواپیماها است. شرکت بومباردیر، تولیدکننده جت‌های منطقه است. دغدغه کنونی شرکت‌هایی است که بر منابع طبیعی به خصوص نفت و مواد معدنی متمرکزند و این زمینه‌ها «اقتصاد بنیادین» را شکل می‌دهد. در غرب یعنی جایی که بسیاری از منابع طبیعی در آن نهفته است، تولیدکنندگانی که بر بازارهای داخلی معطوف شده‌اند، شرایط خوبی دارند.

سال‌ها است که اقتصاد کانادا به طور مشخصی پستی و بلندی از خود نشان می‌دهد: تولید ناخالص داخلی منطقه آلبرتا که غنی از انرژی است در سال گذشته ۸/۶درصد رشد یافت در حالی که اقتصاد اونتاریو ۹/۱درصد و اقتصاد کبک ۷/۱درصد رشد نشان داد.

دیوید داج، حاکم بانک مرکزی کانادا که به زودی این سمت را ترک می‌کند، می‌گوید که قیمت‌های مواد معدنی و انرژی در آینده قابل پیش‌بینی همچنان در سطح بالا باقی خواهد ماند. اگر پیش‌بینی او درست باشد، این موضوع به کانادا کمک می‌کند که از رکود موجود در ورای مرزهای جنوبی خود در امان بماند. اما اگر چه تاکنون کانادا در برابر چنین خطری مقاومت کرده است. رکودی شدیدتر در آن طرف مرز جنوبی کانادا، یعنی آمریکا، باعث می‌شود مرغ غواص کانادا به سوی جای اول خود بال بگشاید و کانادایی‌هایی که به خاطر ارزش بالای پولشان به خود می‌بالند، سرخورده شوند.