آیا به غیر از کره خاکی خودمان حیات در جای دیگری از این جهان پهناور وجود دارد؟ ناسا، کاوشگر «فونیکس» را برای جست‌وجوی نشانه‌هایی از حیات روانه سیاره مریخ کرد.

فضاپیما کوچک است و گرد. تا وقتی که بال‌هایش را باز نکرده ‌است. سه تا پا دارد و پر است از وسایل آزمایشگاهی و تکنیک تجزیه و تحلیل. «فونیکس» نام خود را مدیون پرنده آتشین افسانه‌ای است. کاوشگر «فونیکس» در حقیقت از دل خاکستر ماموریت فضایی ناکام مارس پلارلندر و ماموریت دیگری با نام سارویور لندر پروجکنز که در سال ۲۰۰۱ لغو شد، شکل گرفته ‌است.

روز شنبه ۴ آگوست، آژانس فضایی آمریکا (ناسا)، کاوشگر «فونیکس» را از منطقه «کیپ کناورال»، روانه سیاره مریخ کرد. به گفته «میشائیل مایر»، مسوول پژوهش‌های مریخی ناسا، امروز که درست پنج‌سال و نیم از پروژه‌های نام‌برده می‌گذرد، فونیکس برای برداشت نمونه‌های یخی و خاک مریخ به این سیاره سفر می‌کند.

آب را دنبال کن!

اگر «فونیکس» شانس بیاورد، می‌تواند آنچه را که ناسا به دنبال آن است را کشف کند: بقایای زندگی روی مریخ. «مایر» در توضیح درباره جست‌وجوهای ناسا درباره نشانه حیات بر روی کره مریخ می‌گوید: «آب را دنبال کن! این شعار ما در تمام این سال‌ها بوده است.» در سال ۲۰۰۲ فضاپیمای «ادیسه» توانست از مدار اطراف مریخ در مناطق قطبی این سیاره، مقادیر زیادی یخ کشف کند. «فونیکس» در «کیپ کاناورال» فلوریدا، درست همان‌جا، سفر خود را آغاز کرد: در نزدیکی قطب شمالی مریخ، منطقه‌ای که از نظر اقلیمی به آلاسکا بسیار شبیه است.

آیا مریخ شرایط لازم برای حیات را دارد؟

«فونیکس» در این ماموریت فضایی بر خلاف فضاپیماهای دیگر که بر روی سطح کره مریخ حرکت می‌کنند، از جای خود تکان نخواهد خورد. فونیکس فاقد چرخ است. به گفته پتر اسمیت، از دانشگاه آریزونا، هدف از این ماموریت آزمایش ترکیب خاک در منطقه عاری از پوشش یخ در سطح سیاره است، جایی‌ که به گفته پژوهشگران «ادیسه»، پیش از این توده‌های یخی دیده شده است.

برای انجام چنین پژوهشی، این کاوشگر به یک مته بسیار سخت مجهز گشته که می‌تواند سطح این سیاره را به سختی بتن است، شکافته و از خاک نمونه‌ برداری کند. این نمونه‌ها سپس برای یافتن ردپا و نشانه‌ای از مواد آلی، آزمایش می‌شوند. به گفته «مایر»، دانشمندان تنها قادر به بررسی شرایط لازم برای حیات، در این ناحیه از سطح مریخ‌ هستند. این پژوهشگر ناسا اما احتمال فرود تصادفی فونیکس را در جایی که علائم حیات وجود دارد، بسیار ضعیف می‌داند.

فونیکس به بررسی آب و هوا در مریخ هم می‌پردازد. تصاویری از این سیاره به کره زمین ارسال می‌کند و نمونه‌های خاک را برای بررسی ترکیب شیمیایی آنها، زیر میکروسکوپ‌های الکترونیکی آزمایش می‌کند.

«اسمیت» می‌گوید: «نتیجه ایده‌آل این سفر یافتن توده‌های وسیع مواد آلی در یخ است که بر پایه آنها می‌توان ادعا کرد که این منطقه جای مناسبی برای جست‌وجو به دنبال علائمی از حیات است.»

سفری ده ماهه تا رسیدن به سیاره مرگ

فقط باید امیدوار بود که «فونیکس» پرواز ۱۰ ماهه خود را، تا رسیدن به مریخ بدون مشکل به انجام برساند. مطلب مهم دیگر فرود دشوار «فونیکس» در ماه مه سال آتی خواهد بود. یک فرود موفقیت‌آمیز در مریخ برآیند مجموعه‌ای از اتفاقات در ترتیبی مناسب و آن ‌هم در یک زمان هفت دقیقه‌ای است. به همین دلیل است که این سیاره، سیاره مرگ برای فضاپیماها لقب گرفته است.

تاکنون کاوشگران فضایی زیادی بر روی این سیاره گم شده‌اند. از میان ۱۵‌ماموریت فضایی برای سفر به این سیاره، تاکنون ۱۰ تای آنها با شکست روبه‌رو شده‌اند. آخرین ماموریت شکست خورده در سال ۱۹۹۹ صورت گرفت که در آن مارس پلار لندر در یک مکان نامعلوم در قطب جنوبی مریخ سرنگون شد و تا امروز هیچ اثری از آن پیدا نشده‌ است.