طاهره رحیمی - آمارها نشان می‌دهد در دنیا از میان هر آلبوم موسیقی که به فروش می‌رسد یکی به صورت غیرقانونی تکثیر می‌شود. این در حالی است که امروز اغلب کشورها به قانون حق تکثیر (کپی رایت) پیوسته‌اند و بر همین اساس می‌توان وضعیت توزیع غیرقانونی آثار موسیقی را در کشور حدس زد. اگرچه هیچ گاه آمار دقیقی درباره خسارت‌های عدم رعایت کپی رایت در حوزه موسیقی در کشور وجود ندارد اما خسارت‌های مالی و معنوی بسیاری دایم متوجه هنرمندان و ناشران موسیقی است. به نظر می‌رسد پدید آورندگان آثار هنری دیگر خود را با این شرایط وفق داده‌اند زیرا در عمل دریافته‌اند که دستشان به جایی بند نیست. همایون شجریان در این زمینه می‌گوید: «فیلم و سی‌دی بسیاری از کنسرت‌های ما پیش از آن که به صورت رسمی منتشر شوند به بازار می‌آید و شکایت هم نمی‌توانیم بکنیم. پیش از این بسیار تلاش کردیم و حتی با برخی دوستان گروهی تشکیل داده و وکیل گرفتیم اما به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. این فقط مشکل ما نیست و گروه‌های موسیقی دیگر نیز با آن مواجه‌اند به همین دلیل ما هم فقط نشسته‌ایم و تماشا می‌کنیم». انتشار غیرقانونی آثار گروه‌های موسیقی در حالی انجام می‌شود که یکی از اصلی‌ترین محل‌های درآمد این گروه‌‌های هنری فروش آلبوم و سی‌دی‌های کنسرت‌‌هایشان است. این مشکل همان طور که شجریان هم عنوان می‌کند نه فقط مشکل این گروه بلکه مساله تمام گروه‌های مطرح و محبوب موسیقیایی است. ارکستر ملل، گروه کامکارها، گروه آوا و ارکسترهای بزرگ و کوچک بسیاری هستند که کپی غیرقانونی آلبوم‌ها و آثارشان مشکلات مالی برای آنها به همراه آورده است. همچنان که بی‌قانونی گروه سل را از انتشار دو آلبوم موسیقی که پیش از این وعده داده بودند باز داشته است. بهمن مه‌آبادی سرپرست گروه موسیقی سل در این زمینه به خبرگزاری میراث فرهنگی گفت: «‌با برگشت پول حاصل از فروش آثار و آلبوم‌ها است که ما می‌توانیم آثار جدید را منتشر کنیم. اما بدون وجود قانون کپی رایت و کپی غیرقانونی از آثار هزینه تولید آلبوم‌ها به ما برنمی‌گردد تا بتوانیم کار خود را ادامه دهیم. ارائه این آلبوم‌ها با کمترین قیمت ممکن به دست مردم می‌رسد اما باز هم بسیاری ترجیح می‌دهند یک کپی از نسخه اصلی تهیه کنند تا این که اصل آلبوم را بخرند». وی ادامه می‌دهد: «علاوه بر این موسیقی معاصر ما بسیار دچار رکود شده است. این رکود هم یکی از دلایلی است که تولید آثار جدیدتر را برای ما مشکل کرده است، زیرا به نظر می‌رسد، مردم چندان رغبتی به شنیدن موسیقی خوب ندارند و همین کپی‌ها در بین آنها دست به دست می‌شود، نتیجه هم این می‌شود که هزینه انتشار این آثار برنمی‌گردد و حتی گاهی برای انتشار یک آلبوم ما مقروض هم می‌شویم.» بهمن مه‌آبادی تاکید می‌کند: «بدون وجود قانون کپی‌رایت هزینه تولید آلبوم‌ها به ما برنمی‌گردد تا بتوانیم کار خود را ادامه دهیم. ارائه این آلبوم‌ها با کمترین قیمت ممکن به دست مردم می‌رسد، اما باز هم بسیاری ترجیح می‌دهند یک کپی از نسخه اصلی تهیه کنند، تا اینکه اصل آلبوم را بخرند». اگرچه اهالی موسیقی سال‌ها است که به این موضوع عادت کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد که وضعیت فعلی با افزایش فنی و تسهیل شدن کپی این آثار روز به روز هم بدتر شده و در سال‌های اخیر این قانون بیش از پیش در ایران زیر سوال رفته است. در واقع برای پیگیری این حقوق از دست رفته نه حمایت‌های دولتی انجام می‌شود و نه راهکارهای قانونی مناسب با آن پیش‌‌بینی شده است، ضمن اینکه معیارهای اخلاقی مرتبط با این موضوع نیز کم‌کم به دست فراموشی سپرده شده است. رامین صدیقی، مدیر نشر هرمس در این زمینه می‌گوید: «حداقل چیزی که می‌شد، پیش از این به آن استناد کرد، موضوع اخلاق است که متاسفانه دیگر نه مصرف‌کنندگان، نه نهادهای دولتی مرتبط و نه هنرمندان و مولفان به آن اعتقادی ندارند. شما همین امروز می‌توانید کل آثار نشر هرمس را با قیمت ۳هزار تومان از روبه‌روی دانشگاه تهران بخرید، غافل از اینکه زندگی و سرمایه بسیاری از هنرمندان و ناشران این حوزه پشت همین آلبوم‌ها خوابیده است.» وی با بیان اینکه تنها راه‌حل این است که آداب این کار را رواج دهیم، افزود: «در هنر همچون هر حوزه دیگری حوزه عمومی و خصوصی وجود دارد. مصرف‌کنندگان و نهادهای دولتی که از این آثار به صورت غیرقانونی استفاده می‌کنند، باید بپذیرند که اثر یک هنرمند حوزه خصوصی او وسیله امرار معاش اوست و بنابراین نمی‌توان به همین راحتی وارد آن شد و در آن اختلاف ایجاد کرد. البته شاید نهادینه کردن این موضوع به عمر ما قد ندهد و چندین نسل بگذرد تا چنین چیزهایی را یاد بگیریم.»