فرهنگ، عرصه‌ای بدون مرز و جغرافیا

علی رضا تهرانی: عصر دوشنبه برگزیدگان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران با حضور رییس جمهور، رییس مجلس شورای اسلامی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، میهمانان و سفرای کشورهای خارجی و جمعی از نویسندگان و اهل قلم در تالار وحدت برگزار شد. پس از پخش سرود جمهوری اسلامی و تلاوت آیاتی از سوره قلم قران مجید، مجری برنامه با شعری از سعدی و البته مقدمه‌ای طولانی مجلس را آغاز کرد. سپس دکتر حمیدزاده گزارشی از دبیرخانه کتاب سال را برای حضار قرائت کرد. او در بخشی از گزارش خود توضیح داد: در مرحله اول ۷۸۶۶ اثر به دبیرخانه رسید که در این مرحله ۳۷۱اثر انتخاب شد و از میان آنان ۲۵عنوان کتاب برگزیده شد.» وی در ادامه سخنان خود گفت: در بخش بین‌الملل نیز ۱۷۰۰عنوان کتاب در حوزه مطالعات اسلامی و ایرانی به دبیرخانه رسید که ۸۴عنوان آن به مطالعات اسلامی و ۴۸عنوان با مضمون مطالعات ایرانی به مرحله دوم راه یافتند.

در بخش بعدی دو تن از برگزیدگان ایرانی و خارجی به ایراد سخنرانی پرداختند. نکته جالب توجه در این بخش تاکید برگزیده فرانسوی به توجه و مطالعه جوانان ایرانی به موسیقی سنتی و ریشه‌های آن بود. او در بخشی از سخنان خود فرهنگ بدون حافظه را همچون درختی بی‌ریشه خواند». وی گفت: از هر چیز ممکن است استفاده بد شود. فارابی ناراحت بود که مردم هدف موسیقی را گم کرده‌اند و فقط به جنبه‌های بی‌ارزشش اکتفا می‌کنند. جوانان نباید بگذارند میراث ملی از بین برود. شناخت تاریخ موسیقی خیلی مهم است. فرهنگ بدون حافظه مثل درخت بی‌ریشه می‌ماند. موسیقیدانان باید به هر آنچه به سنت موسیقی مربوط می‌شود پی برند. شاگرد هانری کربن در انتهای سخنان خود به مساله اخلاق توجه ویژه نشان داد.

در ادامه برنامه کلیپی به آهنگ‌سازی فرهاد فخرالدینی پخش شد. سپس از دکتر حداد عادل که تازه به جمع حاضر در مراسم پیوسته بود دعوت شد تا به ایراد سخنانی بپردازد. او خود را از مشتریان پروپاقرص جشن کتاب خواند و گفت: امسال به وزیر ارشاد عرض کردم اگر شما فراموش کنید که برای من کارت دعوت بفرستید از بازار سیاه هم که شده کارت تهیه می‌کنم و به مراسم می‌آیم. در ایام دهه‌فجر به خیلی از مراسم‌ دعوت می‌شوم اما حضور در جشن کتاب سال را برای خود واجب و بقیه را مستحب می‌شمارم. فکر می‌کنم اشتراکی بین من و شما وجود دارد، چون اگر از من بپرسند در همه عمر دستت با چه چیز سرو کار داشته مانند شما در جواب می‌گویم با قلم و کاغذ. رییس مجلس شورای اسلامی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: حقیقت انسان اندیشه او است. به قول مولانا: ای برادر تو همه اندیشه‌ای، مابقی خود استخوان و ریشه‌ای.انسان حیوان ناطق است، فصل ممیز او نطق است که مراد اندیشه‌ای است که در سخنگویی ظاهر می‌شود.»

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بین دو انسان دره عمیقی وجود دارد که آنها را از هم جدا می‌کند چون هر کس اندیشه خود را در درون خود دارد.

اولین اختراع بشر در رابطه با ارتباط و مفاهمه و تبادل اندیشه، زبان بود.اما زبان خصوصیتی دارد و آن این است که درزمان قرار ندارد.»وی سپس درباره پیدایش خط و تفاوت آن با زبان گفت: خط اندیشه را همراه با عبور زبان حفظ می‌کند و به آن در زمان استقرار و دوام می‌بخشد که امتیاز خط بر زبان محسوب می‌شود.»

حداد عادل در ادامه افزود: با اختراع کتاب اندیشه‌ای که در درون انسان بود به بیرون منتقل شد و با این ابداع انسان‌ها توانستند به تبادل اندیشه بپردازند که عزیزترین اختراع بشر و محور توام فرهنگ‌ها و تمدن‌ها و در محفل امروز شمع جمع ما بشود».

او در ادامه با حرمت قراردادن برای قلم از نویسندگان تقاضا کرد که حرمت قلم را حفظ کنند و اگر کسی قلم به دست گیرد و مصالح جامعه را رعایت نکند حرمت قلم را حفظ نکرده است.» رییس سابق فرهنگستان زبان فارسی در این باره توضیح داد: البته درباره این مصلحت تعاریف گوناگونی وجود دارد، با توجه به فطرت انسان‌ها هیچ‌کس شک ندارد که اخلاق را باید در جامعه پاس داشت.در جمهوری اسلامی حدود ۹۰درصد کتاب‌هایی که اجازه انتشار پیدا نمی‌کنند تنها دلیلش عدم حفظ اخلاق می‌باشد». وی در انتها، توجه به احترامی که جمهوری اسلامی ایران به حوزه کتاب و نویسندگان می‌گذارد را احترام به آزادی اندیشه دانست و نقد و انتقاد را در چارچوب آزادی اندیشه باعث رشد و پیشرفت و برطرف شدن عیب‌ها قلمداد کرد و همچنین به مشکلات ناشران و کتاب‌فروشان که حلقه‌ای از زنجیره کتاب هستند اشاره کرد.

در ادامه برنامه در حین سخنان مجری محمود احمدی‌نژاد نیز به جمع مراسم پیوست.سپس از صفار هرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دعوت شد تا برای سخنرانی به روی سن تالار وحدت بیاید. او در سخنان کوتاه خود تصریح کرد: خدا را شکر می‌کنیم که با این همایش مجددا سر تعظیم به کتاب آوردیم.

امیدوارم گزارش آنچه به عنوان فعالیت‌های ما در عرصه کتاب به آقای رییس‌جمهور عرضه می‌شود از طریق کتاب باشد که با طبع جمع ما نیز سازگار است.

در سال‌های گذشته این دریغ و افسوس را داشتیم که چند سالی است کتاب برتر ادبیات داستانی سال معرفی نمی‌شود که خدا را شکر می‌کنیم که بخش معرفی کتاب برگزیده ادبیات داستانی را امسال در این مراسم خواهیم داشت.» سپس برای معرفی و اهدای جوایز به برگزیدگان از محمود احمدی‌نژاد، غلامعلی حداد عادل و دکترحمیدزاده دعوت شد تا برای اهدای جوایز به روی صحنه آیند.

اسامی کامل برگزیدگان این بخش را در انتهای گزارش خواهید خواند.

پس از اهدای جوایز احمدی‌نژاد به پشت تریبون آمد تا به ایراد سخنرانی بپردازد وی با اشاره به مطلبی کوتاه به عنوان عرض ادب به اصحاب علم و فرهنگ گفت:‌ پایه و مایه اصلی برکت الهی فرهنگ بود. این فضایی است که همه انسان‌ها می‌توانند با آرامش و اطمینان در آن تنفس و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. رییس‌جمهور که زیباترین تعامل را تعامل فرهنگی دانست در ادامه سخنان خود افزود: آن چیزی که بشر به آن نیاز دارد، فرهنگ و رابطه صمیمی و دوستانه فرهنگی است. آن چیزی که مشکلات بشر را حل خواهد کرد ارتقای فرهنگ، دانش و ارزش‌های فرهنگی است. امروز بشر بیش از آنکه به سلاح و بمب‌های هسته‌ای نیاز داشته باشد به اندیشه و قلم نیازمند است. انقلاب اسلامی ما بر بستری از فرهنگ شکل گرفت و جان‌مایه آن نیز فرهنگ است. پیام انقلاب پیامی فرهنگی است که بر پایه علم و دانایی استوار است. محمود احمدی‌نژاد در ادامه تصریح کرد: به‌رغم حضور انواع و اقسام روش‌ها و ابزار انتقال دانش و فرهنگ هنوز کتاب ساده‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین یار و حلقه ارتباطی انسان‌ها است. همان چیزی که باید آن را گرامی بداریم. خدا را شکر می‌کنم که در ایران اهتمام به تالیف و ترجمه و... روزافزون است.وی در پایان سخنان خود از همه اهالی کتاب از جمله مولفان، اندیشمندان، ناشران و مترجمان و همه افرادی که دل در گرو ایجاد فضای فرهنگی در ایران دارند و برگزارکنندگان مراسم کتاب سال تشکر کرد و عرصه فرهنگ را بدون مرز و جغرافیا دانست.به ‌گزارش ایسنا، برگزیدگان بیست‌ و چهارمین دوره جایزه کتاب سال که شامل تندیس زرین، لوح تقدیر و ‌‌٥٠ سکه منقش به نام پیامبر‌(ص) بود، به شرح زیر معرفی شدند: در بخش کلیات، از میان رشته‌های گوناگون این گروه، سه اثر ممتاز شناخته شدند: اصطلاح‌نامه پزشکی فارسی / تالیف فاطمه رهادوست، مریم کازرانی و میرمهدی ابراهیم‌پور، دانشنامه زیبایی‌شناسی‌/ ویراسته بریس گات و دومینیک مک آیورلویس، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، امیرعلی نجومیان، شیده احمدزاده، بابک محقق، مسعود قاسمیان و فرهاد ساسانی، ویراسته مشیت علایی و فهرست نسخه‌های خطی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی (ج ‌‌٢)‌/ تالیف احمد منزوی. در زمینه فلسفه اسلامی، درخشش ابن رشد در حکمت مشاء‌/ تالیف غلامحسین ابراهیمی دینانی برگزیده شد و در فلسفه غرب، هوسول در متن آثارش‌/ تالیف عبدالکریم رشیدیان و اعتراضات و پاسخ‌ها‌/ تالیف رنه دکارت با ترجمه علی موسایی افضلی، آثار برتر شناخته شدند. در گروه دین، دو کتاب در رشته‌های علوم قرآنی و فقه برگزیده شدند: دائره‌المعارف قرآن کریم‌/ تهیه و تدوین مرکز فرهنگ و معارف قرآن، و جواهر الکلام‌/ تالیف شیخ محمد حسن نجفی، تحقیق موسسه نشر اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ‌قم).

در حوزه علوم‌اجتماعی، در شاخه‌های جامعه‌شناسی، اقتصاد، حقوق و حسابداری چهار اثر برگزیده شدند: معرفت‌شناسی اجتماعی: طرح و نقد مکتب ادینبورا / تالیف سعید زیباکلام، مبانی تفکرات اقتصادی و توسعه ژاپن، تداوم و تغییر / تالیف محمد نقی‌زاده، دانشنامه حقوق‌خصوصی‌/ تالیف مسعود انصاری و محمدعلی طاهری و فلسفه حسابرسی‌/ تالیف یحیی حساس یگانه.

در حوزه زبان در شاخه زبان‌های باستانی یک اثر ممتاز شناخته شد: روایت آذرفرنبغ فرخزادان (رساله‌ای در فقه زردشتی منسوب به سده سوم هجری)/ آوانوشت، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه از حسن رضائی باغ بیدی. در زمینه علوم کاربردی، دو کتاب در رشته پزشکی و یک اثر در گروه کشاورزی برگزیده شدند: مرجع کامل مبانی وسایل و روش‌های آماده‌سازی کانال دندان / تالیف و گردآوری آرش شهروان (و دیگران)، تاریخ مصور پزشکی جهان‌/ تالیف و ترجمه ولی‌ا... محرابی، و معرفی برخی گونه‌های مهم مرتعی مناسب برای توسعه و اصلاح مراتع ایران / تالیف جواد مقیمی.

در گروه هنر، دو اثر ممتاز شناخته شدند: صدا و بیان برای بازیگر / تالیف داود دانشور، و طراحان چگونه می‌اندیشند: ابهام‌زدایی از فرآیند طراحی‌/ تالیف برایان لاوسن، ترجمه حمید ندیمی.

در حوزه تاریخ، یونانیان و بربرها: روی دیگر تاریخ‌/ امیرمهدی بدیع، ترجمه قاسم صنعوی، مرتضی ثاقب‌فر و عبدالمحمد روحبخشان برگزیده شد. در حوزه کودک و نوجوان در سه شاخه دین (یک عنوان)، ادبیات داستانی (دو عنوان مشترکا) و علوم و فنون (یک عنوان) برگزیده شدند: تماشای آفتاب مجموعه حکایت حضور‌/ محمدتقی اختیاری، پاییز در قطار‌/‌ محمد کاظم مزینانی، مرادو، محمدعلی آزادیخواه، و مجموعه علم چیست؟ (‌‌١٠ جلدی) / سوزان بوزاک، ویراسته محمدرضا افضلی. در این بخش تقدیری‌ها نیز به این ترتیب معرفی شدند: «آقا رنگی و گربه ناقلا» فرهاد حسن‌زاده، «به ‌سوی زندگی، به‌سوی ...» (ماری سابین روژه) ترجمه نیلوفر باقرزاده اکبری، «زیر درخت زالزالک» (ماریت کانلن ملک‌کنا) ترجمه محبوبه نجف‌خانی، و بخش شعر: «کفش‌های پولکی» شکوه قاسم‌نیا و عطیه سهرابی، «آی زنگوله آی زنگوله» افسانه شعبان‌نژاد.

همچنین آثار برگزیده بخش جایزه‌های جنبی از سوی دبیرخانه کتاب سال به این شرح اعلام شد: پیامبرپژوهی، حوزه تالیف: فروغ ابدیت / تالیف آیت‌ا... جعفر سبحانی، تاریخ تحلیلی اسلام / تالیف سیدجعفر شهیدی، تاریخ سیاسی اسلام (‌‌‌٣‌ج)‌/ تالیف رسول جعفریان، سیره نبوی (‌‌‌٣‌ج)‌/ تالیف مصطفی دلشاد تهرانی، سنن الرسول‌الاعظم‌(ص)‌ / پژوهشکده باقر العلوم(ع). حوزه ترجمه: مغازی‌/ تالیف عمر سعد واقدی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، و نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام‌/ تالیف عبدالحی کتانی، ترجمه علی‌رضا ذکاوتی قراگوزلو. فلسطین‌پژوهی: اثر برگزیده: زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران / تالیف عبدا... شهبازی و شایسته تقدیر:

دایره المعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم‌/ تالیف عبدالوهاب محمد المسیری، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، یهود بین‌الملل‌/ تالیف هنری فورد، ترجمه علی آرش، یهودیان و حیات اقتصادی مدرن‌/‌ تالیف سومبارت، ترجمه رحیم قاسمیان، وضعیت آوارگان فلسطینی در حقوق بین‌الملل / تالیف لکس تالنبرگ، ترجمه محمد حبیبی مجنده، مصطفی فضائلی.