مورد خشم هواداران کینز

دنیس هوام رابرتسون (۱۹۶۳-۱۸۹۰) در سال ۱۸۹۰ در خانواده یک معلم روستایی متولد شد و در ۱۲ سالگی به مدرسه ایتون و از آنجا برای تحصیل ادبیات کلاسیک به کالج ترینیتی در کمبریج رفت. به‌رغم استعداد زیادی که در ادبیات کلاسیک نشان داد، به اقتصاد روی آورد و در سال ۱۹۱۲ نخستین مدرک تحصیلی خود را در این رشته دریافت کرد. رابرتسون در کمبریج از استادانی مثل پیگو و جان مینارد کینز جوان که ۷ سالی از او جلوتر بود، تعلیم گرفت. این آغاز دوستی و همکاری او با کینز بود که تا اواسط دهه ۱۹۳۰، یعنی زمانی که رابرتسون بر انقلاب کینزی مهر تایید نگذاشت، ادامه پیدا کرد. تالیف کتاب بررسی نوسانات صنعتی در سال ۱۹۱۵ توسط رابرتسون، تدریس در کالج ترینیتی را برای او به ارمغان آورد. او بقیه عمر را در دانشگاه کمبریج گذراند و تنها مدتی را به سربازی زمان جنگ جهانی اول رفت. یک سالی را استاد کرسی بانکداری مدرسه عالی اقتصاد لندن بود و چند سالی نیز در ایام جنگ جهانی دوم مشاور اقتصادی کالج ترینیتی بود. رابرتسون در سال ۱۹۴۷ پس از پیگو به استادی کرسی اقتصاد دانشگاه کمبریج رسید و این شغل را تا زمان بازنشستگی در سال ۱۹۵۷ حفظ کرد. او از سال ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۶ عضو کمیسیون سلطنتی برابری دستمزدها و در فاصله ۵۸-۱۹۵۷ تنها اقتصاددان از گروه سه نفره‌ای بود که در «شورای قیمت‌ها، کارایی و درآمد» که به‌رغم میل دولت محافظه‌کار انگلستان تشکیل شده بود، عضویت داشت. اگرچه رابرتسون مدارج افتخاری متعددی از جمله لقب «نجیب‌زادگی» را دریافت کرده بود، ولی سال‌های آخر خدمت او در کمبریج همراه بود با اختلاف نظرهایی که او با هواداران کینز پیدا کرد که علیه او صف‌بندی کرده و ضمن اتهام روی‌گرداندن از کینز، دشمنی شخصی علیه او نشان می‌دادند.کتاب بررسی نوسانات صنعتی، اثر مهمی است که به‌ نحوی موثر تحلیل‌های اروپایی را در مورد علل غیرپولی دورهای تجاری وارد ادبیات اقتصادی انگلستان کرد. رابرتسون توجه به مسائل پولی را که در کتاب پول خود که در سال ۱۹۲۲ منتشر کرد و علاقه به تلفیق مسائل پولی و حقیقی اقتصاد را با تالیف کتاب سیاست بانکداری و سطح قیمت‌ها که در سال ۱۹۲۶ منتشر شد، حفظ کرد. کتاب پول رابرتسون که فصولی از آن با درج سوال‌هایی از کتاب آلیس در سرزمین عجایب آغاز می‌شود یکی از مشهورترین آثار رابرتسون شد.

این کتاب مکررا تجدید چاپ شد و به بسیاری از زبان‌ها ترجمه گردید. تسلط رابرتسون به زبان انگلیسی و نثر ساده و درخشان او در این کتاب بهتر از ۱۵ کتاب دیگری که رابرتسون نوشته نشان داده شده است.از سوی دیگر، کتاب سیاست پولی و سطح قیمت‌ها کتابی مشکل و غیرمعمول بود که با اصطلاحات خاصی مثل «محدودیت خودکاری» و «نارسایی القایی» همراه بود که نمی‌توانست خواننده زیادی به خود جلب نماید. با این حال اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، این کتاب یکی از متون مهم اقتصادی قرن بیستم به حساب می‌آید. این کتاب نخستین کتابی بود که سعی داشت اصطلاحاتی مثل پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را توضیح دهد و رابطه میان این دو را با استفاده از روش تحلیلی گام به گام و دوره به دوره کشف کند. در واقع اگر این کتاب را به جای کتاب نظریه عمومی کینز طلایه‌دار اقتصاد کلان جدید بدانیم، سخنی به گزاف نگفته‌ایم.تا این نقطه رابرتسون و کینز اختلاف نظری نداشتند ولی با انتشار کتاب رساله‌ای در مورد پول توسط کینز در سال ۱۹۳۰ و علی‌الخصوص با انتشار کتاب نظریه عمومی در سال ۱۹۳۶، راه آنان به تدریج جدا شد. رابرتسون تحلیل کینز از تعادل کوتاه‌مدت، تعریف کینز از پس‌انداز و سرمایه‌گذاری و نیز نظریه کینز راجع به رجحان نقدینگی و نرخ بهره را رد می‌کرد و خلاصه برای مدتی مخالف اصلی نظرات کینز شده بود. او اصرار داشت که پس‌انداز و سرمایه‌گذاری را تابع درآمد یک سال خاص دانست، لذا آنها را دو روی یک سکه تلقی نمودن، تناقضی آشکار است. همچنین از نظر او تغییر در درآمد سال‌جاری نمی‌توانست موجب تغییر پس‌انداز و سرمایه‌گذاری همین سال تلقی شود.همچنین رابرتسون تردید داشت که تقاضای نقدینگی برای موجودی پول روش مناسبی برای نحوه تعیین نرخ بهره باشد که رابرتسون آن را متغیری متعادل‌کننده جریان وجوه قابل استقراض تلقی می‌نمود که شامل پس‌انداز خصوصی و بخش تجاری به علاوه خالص اعتبارات ایجاد شده توسط بانک در طرف عرضه و سرمایه‌گذاری و احتکار پول در طرف تقاضا بود. انتقاد رابرتسون از نظام کینزی در مقالات متعددی از او منعکس است که در مجموعه‌ای تحت عنوان مقالاتی در نظریه پولی در سال ۱۹۵۶ منتشر شده است.

به همین ترتیب، رابرتسون در دهه ۱۹۵۰ از پیوستن به خیل کسانی که هوادار اقتصاد رفاه جدید بودند امتناع کرد و در این موضوع و سایر مباحث، موافق نظر مارشال بود. کتاب مطلوبیت و بقیه قضایا، تفسیرهایی بر اقتصاد و مجموعه سخنرانی سه جلدی تحت عنوان اصول علم اقتصاد که به ترتیب در سال‌های ۱۹۵۲، ۱۹۵۶ و ۵۹-۱۹۵۷ منتشر شدند، نشانه کاملی از ذائقه سختگیر او دارند. یکی از آخرین آثار رابرتسون به نام رشد، دستمزد و پول که در سال ۱۹۶۱ منتشر شد، زمینه کار او را به موضوع دوره جوانی او یعنی دوره‌های تجاری بر می‌گرداند و نشان از تفاهمی دارد که رابرتسون با انقلاب کینزی پیدا کرده است.