مترجم: نیلوفر قدیری

تصاویری که هر روز از عراق مخابره می‌شود فقط خشونت است و درگیری و کشتار و هرج‌و‌مرج. اما برای بازرگانان، عراق اکنون برای پول درآوردن مکان مناسبی است. «عراقنا » یک شرکت پیشروی گوشی موبایل در عراق است. گزارش‌های فصلی و گاه به گاه این شرکت مانند دیگر شرکت‌های تجاری کسالت‌آور نیست. در این گزارش‌ها در کنار اخبار مربوط به ربودن کارمندان، از بمب‌گذاری در برج‌های مخابراتی و انفجار آنها و تعطیلی ایستگاه‌های مخابراتی و بودجه هنگفت امنیتی مورد نیاز شرکت هم اخبار هیجان‌انگیزی به چشم می‌خورد. برای هر کارمند تا چهار نفر نگهبان قرار داده شده است. اما این شرکت در سال ۲۰۰۵درآمدی معادل ۳۳۳‌میلیون دلار داشته و امسال این رقم به ۵۲۰‌میلیون دلار می‌رسد. وزارت خارجه آمریکا گزارش داده است که اکنون بیش از ۱/۷‌میلیون مشترک موبایل در عراق وجود دارند که این تعداد نسبت به دو سال پیش تقریبا هفت برابر شده است. یکی از تحلیلگران اقتصادی در مصر که اوضاع اقتصاد عراق را از نزدیک زیر نظر دارد، می‌گوید مهم نیست اوضاع چقدر وخیم و نابسامان است، نکته اینجاست که همیشه فضا برای پول درآوردن در این کشور فراهم است.

عراق چه درگیر جنگ داخلی باشد و چه نباشد به هر حال اقتصادی دارد که در میان تعجب همه اکنون عملکرد خوبی هم دارد. املاک و مستغلات در حال رونق گرفتن است. ساخت و ساز، خرده فروشی و بخش تجارت به طور کلی با سلامت کامل در حال طی کردن راه خود هستند. وزارت بازرگانی آمریکا در گزارشی اعلام کرده بیش از ۳۴هزار شرکت ثبت شده در عراق فعالیت می‌کنند که این تعداد نسبت به سه سال پیش بیش از چهار برابر شده است. فروش خودروی دست دوم، تلویزیون و گوشی موبایل همگی افزایش یافته است. آمار بسیار متفاوت است اما بر اساس یکی از این آمارها که موسسه انگلیسی گلوبال اینسایت منتشر کرده، میزان رشد تولید ناخالص داخلی عراق سال گذشته ۱۷‌درصد بوده و در سال ۲۰۰۶ به ۱۳‌درصد رسیده است. بانک جهانی اما رقمی کمتر را اعلام کرده و گفته است که میزان تولید ناخالص داخلی عراق امسال به ۴‌درصد می‌رسد. اما با توجه به شرایط نامساعد کنونی و خشونت فزاینده در عراق می‌توان با اطمینان گفت که اقتصاد عراق در حال رشد است.

اما چگونه؟ عراق یک کشور فلج شده است که پول از خارج به آن سرازیر می‌شود. درآمد ملی نفت این کشور و کمک‌های خارجی آن امسال به ۴۱‌میلیارد دلار می‌رسد. امنیت در مناطق جنوبی و نفت خیز عراق اکنون در حال بهبود است و به همین دلیل آمار و ارقام درآمدی رو به افزایش است.

درست است که مشکلات عراق رو به رشد و فلج کننده است. بیکاری بین ۳۰ تا ۵۰‌درصد است و بسیاری از صنایع سابق دولتی اکنون متوقف شده‌اند. اگر چه پول زیادی به عراق وارد می‌شود اما این پول به مسیر و هدفی که باید نمی‌رسد و صرف کارهایی می‌شود که هیچ ربطی به آینده کشور ندارد. مثلا امنیت بیش از یک‌سوم بودجه شرکت‌های عراقی را می‌بلعد و به خود اختصاص می‌دهد در حالی که آنچه عراق به آن احتیاج دارد بیمارستان، بزرگراه و نیروگاه تولید برق است.

با این حال نوعی جوشش در میان مردم عادی و عوام عراق وجود دارد که جهان از آن غافل است. پول در عراق برای هر هدفی که خرج شود چه امنیت و چه هدف دیگری، به هر حال در حال چرخش است. مردم عادی عراق هم کمبود پول نقد ندارند. بعد از سال‌ها زندگی در تحریم و شرایط دشوار اقتصادی که مصرف را از یاد عراقی‌ها برده بود اکنون بسیاری پول‌های اندوخته شده سال‌های قبل را خرج می‌کنند. طی سال‌ها مردم عراق پول داشتند اما کالایی با تنوع زیاد برای خرید کردن نبود. اکنون اما شرایط به گونه دیگری است. این تغییر شرایط باعث تقویت فعالیت اقتصادی به ویژه در بخش خرده فروشی اقتصاد شده است. کالاهای وارداتی به طور چشمگیری رشد داشته و این به دلیل حذف موانع تعرفه‌ای و تجارتی است. حقوق و دستمزدها از زمان سرنگونی صدام تا صد در صد بالا رفته است و کاهش درآمد مالیاتی از ۴۵‌درصد به ۱۵‌درصد باعث افزایش نقدینگی جیب‌های مردم عراق شده است. آمریکا قصد دارد شرایط اقتصادی را در عراق ایجاد کند که در آن شرکت‌های کوچک خصوصی رشد کنند. این سیاست تاکنون که نتیجه داده است.

برای درک بهتر شرایط، بهتر است به شاخص‌های غیر رسمی‌ توجه کنیم. شاید مشهودترین این شاخص‌ها گره‌های ترافیکی خیابان‌های عراق باشد. تعداد خودروهای فرسوده و دردسر ساز در عراق بیشتر از بمب‌های دست ساز جاده‌ای و خیابانی این کشور است. تعداد این خودروها بعد از جنگ پنج برابر شده است. کالاهای ارزان چینی قفسه مغازه‌ها را پر کرده است و صاحبان مغازه‌ها شاهد افزایش سریع سود خود هستند. قیمت املاک و مستغلات تا چند صد‌درصد افزایش یافته و این نشان می‌دهد که عراقی‌ها نسبت به آینده امیدوار‌تر شده‌اند.

نشانه‌های مثبتی از مهار فساد در عراق به چشم می‌خورد. پولی که از مجاری دولتی ربوده می‌شود یا از بودجه‌های کمک‌های خارجی کم می‌شود دیگر به راحتی گذشته ناپدید نمی‌شود. فعالیت زیرزمینی پویاترین بخش اقتصاد عراق است. ممکن است این فعالیت چندان محترمانه و معتبر نباشد اما واقعیت آن است که پول از همین راه به دست مردم می‌رسد.

در همین حال نهادهای رسمی اقتصادی عراق رو به پیشرفت است. با این حال درگیری‌های قومی و نبود حاکمیت قانون این مسیر را بسیار پرخطر و کند می‌کند. دولت عراق که اغلب به نداشتن شرایط یک دولت واقعی متهم می‌شود توانسته است اولین گام‌ها را برای آزادسازی اقتصاد به شدت متمرکز و بسته و دولتی زمان صدام بردارد. عراق با صندوق بین‌المللی پول قرارداد کاهش یا بخشودگی بدهی امضا کرده و بر اساس همین قرارداد ملزم است به پرداخت یارانه‌ها پایان دهد و بازار واردات گاز خود را باز کند. در اوائل امسال دولت عراق اولین گام‌های عجولانه خود را برای رسیدن به این هدف برداشت و یارانه سوخت را کاهش داد و قیمت‌ها را از لیتری چند سنت به لیتری ۱۴سنت رساند. کارشناسان اقتصادی صندوق بین‌المللی پول می‌گویند این بهترین راه برای تعامل با عراق و وادار کردن این کشور به پایبندی به استانداردهای اقتصاد بین‌الملل است.

با این حال شکی نیست که بدون پیشرفت واقعی در شرایط امنیتی، پیشرفتی در اقتصاد صورت نمی‌گیرد. عراق هنوز نظام بانکداری کارآمدی ندارد. اگر چه عراق به عنوان یک بازار در حال ظهور و رشد توجه جهان را جلب کرده است اما سرمایه‌گذاران خارجی تا وقتی ثبات سرمایه‌شان تضمین نشود تعهد جدی نخواهند سپرد. فعلا اما می‌توان به پول‌های محلی چشم دوخت. در بازار اوراق قرضه عراق خریداران تاکنون روی اوراق محلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

«عراقنا» تنها شرکت عراقی نیست که به موفقیت رسیده است. شرکت نیپال که شرکت خدمات نقل و انتقال پول است هم شرایط مشابهی دارد. خدمات نقل و انتقال پول محور اقتصاد پول نقد عراق را تشکیل می‌دهد. همچنین چند شرکت ساخت و ساز در کردستان اکنون به سود قابل توجهی دست یافته‌اند. این شرکت‌ها منتظر سامان گرفتن بحران سیاسی عراق نمی‌مانند. اما تصور کنید اگر اوضاع در عراق به سامان برسد و خشونت‌ها فروکش کند این شرایط چقدر بهبود می‌یابد.

در ماه‌های آینده شرکت عراقنا با دشواری‌هایی رو به رو خواهد شد. این شرکت قرار است برج‌های مخابراتی جدید بسازد اما همواره نگران این است که این برج‌ها منفجر شوند. این شرکت همچنین باید نگران کارمندان استخدامی خود هم باشد که آیا شیعه هستند یا سنی. همین نگرانی‌ها است که فرصت فکر کردن درباره برنامه‌های بلندمدت را از مدیران این شرکت می‌گیرد.

منبع: نیوزویک