روابط کار و کارگر
حوادث ناشی از کار
حوادث ناشی از کار یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات مبتلا به واحدهای کارگری است که صرف‌نظر از خسارات مادی آن، صدمات و لطماتی که در نتیجه آن بر نیروی انسانی وارد می‌شود قابل جبران نیست. هر چند، از بین بردن کلی امکان وقوع حادثه امری ناممکن است که حتی بزرگترین و پیشرفته‌ترین جوامع صنعتی نیز قادر به انجام آن نبوده‌اند، اما تردیدی نیست که با اتخاذ تدابیر ایمنی در جهت پیشگیری از حوادث می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داده و از میزان آن به نحو قابل ملاحظه‌ای کاست.
فتاح رسولی‌ملکشاه *
حوادث ناشی از کار یکی از مهم‌ترین مسائل و مشکلات مبتلا به واحدهای کارگری است که صرف‌نظر از خسارات مادی آن، صدمات و لطماتی که در نتیجه آن بر نیروی انسانی وارد می‌شود قابل جبران نیست. هر چند، از بین بردن کلی امکان وقوع حادثه امری ناممکن است که حتی بزرگترین و پیشرفته‌ترین جوامع صنعتی نیز قادر به انجام آن نبوده‌اند، اما تردیدی نیست که با اتخاذ تدابیر ایمنی در جهت پیشگیری از حوادث می‌توان احتمال وقوع آن را کاهش داده و از میزان آن به نحو قابل ملاحظه‌ای کاست. همه ساله میلیون‌ها حادثه ناشی از کار در دنیا اتفاق می‌افتد. بعضی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کارافتادگی کلی و جزئی می‌گردد. با وجود اینکه در اغلب موارد حوادث ناشی از کار موجب از کارافتادگی موقت می‌شود، اما این از کارافتادگی ممکن است ماه‌ها دوام یابد. همه حوادث برای قربانیان خود رنج‌آور و دردناک است. پاره‌ای از آنها خانواده فرد قربانی را به اضطراب و ناراحتی شدیدی دچار ساخته و برخی دیگر مخصوصا هنگامی که موجب مرگ یا از کارافتادگی دائمی می‌گردد، ممکن است در زندگی خانوادگی اثرات فلاکت‌باری داشته باشد. به‌طورکلی همه حوادث باعث اتلاف وقت و پول می‌گردد. در اثر حوادث ناشی از کار که موجب رنج و عذاب افراد بشر و ضایعات اقتصادی می‌گردند، دنیا متحمل خسارت فراوان می‌شود و بدین‌جهت است که جلوگیری از آنها وظیفه‌ای اساسی و فوری است. (۱)
ارقام و آمار نشان می‌دهد، هزینه غیر مستقیم یک حادثه (لطمه وارده به تولید از میان رفتن درآمد کارگران - زیان وارده به ماشین‌آلات و ابزار و غیره) چهار برابر هزینه مستقیم یعنی مراقبت‌های طبی و غرامت است. نسبت یک بر چهار بین هزینه غیرمستقیم و هزینه مستقیم در مورد کلیه کشورها صدق نمی‌کند. اما اگر این نسبت حتی به یک بر دو نیز تقلیل داده شود باز در این حقیقت که حوادث ناشی از کار در هر جا اتفاق بیافتد، گران تمام می‌شود، جای هیچگونه تردید باقی نمی‌ماند که برای مبارزه و مقابله با هر پدیده زیان‌بار باید آن را به‌خوبی شناخت و به عوامل به‌وجود آورنده آن پی برد و حادثه نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست. هر حادثه‌ای که رخ می‌دهد صرف‌نظر از تمام عوارض منفی که به‌بار می‌آورد و رنج، پریشانی و مشکلاتی که برای حادثه‌دیده یا خانواده وی حاصل می‌گردد، درسی است آموزنده برای آینده و در جهت پیشگیری از وقوع حوادث مشابه. هنگامی که کارگری دچار حادثه شده و در اثر آن سلامتی و نیروی کار خود را از دست می‌دهد، اگر تنها به حمایت‌هایی از قبیل درمان و پرداخت غرامت و مستمری بسنده کنیم، مسلم است که راهی به‌خطا رفته‌ایم، بلکه باید علاوه بر اقدامات فوق، حادثه را به‌عنوان درسی عبرت‌آمیز مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار داده و با کشف علل واقعی آن در پی پیشگیری از وقوع حوادث مشابه باشیم. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین وظایفی که برعهده بازرسان و کارشناسان کار در تمامی دنیا گذاشته شده است، شناخت دقیق این حوادث و بررسی آن به بهترین نحو است و بالاخره از آنجایی که کارگران نقش فعالی در کار و سازندگی داشته، چرخ‌های عظیم تولید و اقتصاد با بازوان پرتوان این قشر زحمتکش به گردش درمی‌آید و نیز، در فرهنگ، عقاید و قوانین و مقررات ملت‌ها جایگاهی خاص داشته و دارای ارزش والایی هستند به همین دلیل نگاهداری و صیانت از این نیروی محرک و مولد و اتخاذ هرگونه تصمیمی در جهت جلوگیری از اتلاف و کارافتادگی آنها به‌منظور پیشگیری از حوادث ناشی از کار، از ارزش و قداستی خاص برخوردار است.
متاسفانه در اثر حوادث ناشی از کار در شهر تهران سالانه صدها کارگر که از بهترین سرمایه‌های این مملکت محسوب می‌شوند جان خود را از دست داده، هزاران چشم، انگشت، دست، پا و سایر اعضا، آسیب کلی دیده یا قطع می‌شده و ده‌ها هزار نفر از خانواده‌های این عزیزان نیز در اثر وقوع چنین حوادثی به ماتم می‌نشینند. سازمان تامین‌اجتماعی سالانه ده‌ها میلیون ریال بابت غرامت نقص عضو و میلیاردها ریال نیز بابت مستمری از کارافتادگی و مستمری بازماندگان کارگرانی که در اثر حوادث ناشی از کار فوت کرده‌اند، پرداخت می‌نماید و این فقط جزئی از خسارات اقتصادی و مالی است که در کنار لطمات روانی، اجتماعی و حتی سیاسی در اثر وقوع این حوادث به کشور وارد می‌شود.
بررسی حوادث ناشی از کار در تهران و سایر شهرستان‌ها به عهده وزارت کار نهاده شده است وزارت کار با توجه به مسوولیت و وظایفی که از لحاظ حفظ و حراست نیروی کار کشور برعهده دارد در راستای اجرای موازین قانون کار در زمینه ایمنی و بهداشت کار با توجه به اهمیتی که آشنایی کارفرمایان و کارگران کشور با امور حفاظت فنی و بهداشت کار از لحاظ تقلیل حوادث ناشی از کار و بیماری‌های مربوط به کار و صدمات و خسارات جانی و مالی ناشی از آنها دارد و با در نظر گرفتن اینکه حتی بهبود وضع کارگاه و تجهیزات حفاظتی در صورتی‌که به آموزش لازم در زمینه حفاظت توجه نشود، نتیجه‌ای نمی‌دهد، لذا مرکزی به‌منظور توسعه برنامه‌های مربوط به تعلیمات و تحقیقات در زمینه حفاظت و بهداشت کار ایجاد کرده است تا از طریق تشکیل دوره‌های آموزشی و نمایش تجهیزات حفاظت فردی و گروهی، نمایندگان کارفرمایان، کارگران و سازمان‌های کارفرمایی و کارگری را با اصول حفاظت فنی و بهداشت کار آشنا سازد تا بدین‌ترتیب اجرای موثرتر و دقیق‌تر تدابیر حفاظت تامین گردد.
بررسی حوادث ناشی از کار در تهران و سایر شهرستان‌ها از جمله مهم‌ترین وظایفی است که برعهده بازرسان و کارشناسان کار قرار داده شده است. به این ترتیب بازرس کار به محل وقوع حادثه مراجعه و با بررسی دقیق حادثه گزارش خود را به مراجع قضایی تحویل و گزارش‌های آنان در دادگاه ملاک قضاوت قرار می‌گیرد. حال این سوالات مطرح‌اند که:
آیا همه حوادث ناشی از کار به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از سهل‌انگاری افراد به‌جود می‌آید؟
آیا حوادث ناشی از کار از عدم رعایت نکات ایمنی و حفاظتی است؟
آیا حوادث ناشی از کار از عدم آموزش پرسنل شاغل در کارگاه است؟
آیا حوادث ناشی از کار از عدم بازرسی‌های دوره‌ای کارگاه‌های صنعتی توسط مقامات صلاحیت‌دار است؟
آیا حوادث ناشی از کار از ضعف در تعمیرات و نگهداری و نداشتن حفاظ بر روی ماشین‌آلات کارگاه است. (۲)
پیشنهاد:
از بین رفتن حوادث ناشی از کار و سلامت جسمی و روحی کارگران از آرزوهای دست‌نیافتنی بوده که برای جامه‌عمل پوشاندن به آن اقدامات زیادی صورت گرفته است، ولی با این وجود هنوز به‌گونه‌ای روزافزون در حال افزایش است.براساس تحقیقات انجام شده در این پروژه، پیشنهاد من در پیشگیری و به مفهومی بهتر در محدود کردن حوادث ناشی از کار دقیقا به سیستم مدیریت و برنامه‌ریزی رعایت تمام اصول ایمنی و حفاظتی قبل از شروع هر کار باز می‌گردد. (در این مورد سیستم مدیریت می‌تواند با راهنمایی و کمک گرفتن از بازرسان و کارشناسان کار، در بازرسی‌های دوره‌ای از کارگاه دیدن نموده و به این مهم دست یابند.)تعمیر و یا خارج نمودن دستگاه‌ها و وسایلی که احتمال وقوع حادثه را دربردارند، می‌تواند یکی دیگر از راه‌های پیشگیری حوادث ناشی از کار باشد. نهایتا کنترل و نظارت دقیق و به‌موقع سیستم مدیریت به کار، کارگر و آموزش تدابیر ایمنی به کارگران به‌خصوص کارگرانی که تازه وارد کارگاه شده‌اند و سابقه کار چندانی ندارند و آگاه نمودن آنها از خطرات احتمالی و تشویق نمودن آنها به رعایت اصول ایمنی و استفاده از وسایل استحفاظ فردی، می‌تواند از بروز حادثه به مقدار زیادی جلوگیری نماید. در این مورد سیستم مدیریت نه تنها باید با اتخاذ تدابیر امنیتی حافظ جان کارگر و فراهم کردن محیطی سالم و عاری از خطر برای او باشد، بلکه باید از نظر روحی و روانی نیز آنها را تغذیه نموده و از روش‌هایی که خود صلاح می‌داند (تشویق کتبی، شفاهی و غیره) خستگی را از جسم و روح کارگر زدوده و درصدی از احتمال وقوع حادثه را که ممکن است کارگر بر اثر خستگی روحی و توجه نداشتن به کار به آن دچار گردد، از بین ببرد.
پاورقی:
۱ - «پیشگیری حوادث ناشی از کار» ترجمه عبدالحسین محمدکاری، چاپ دوم، اسفند ماه ۱۳۴۹، وزارت کار و امور اجتماعی - اداره کل بازرسی کار
۲ - نگرشی بر حوادث ناشی از کار سال ۱۳۶۲ کل کشور - اداره کل بازرسی کار - مرداد‌ماه.
*کارشناس رسمی حوادث ناشی از کار
ارسال نظر