محمدصادق جنان‌صفت

جامعه ایرانی، خوشبختانه یا شوربختانه، یکی از «سیاست‌زده‌ترین» جامعه‌های بشری در دنیای امروز است. این خصلت ایرانیان، البته دلایل تاریخی، اجتماعی و سیاسی مشخص و معلومی دارد که جای یادآوری آنها در این نوشته کوتاه نیست. این گونه شده که شهروندان و رسانه‌های عمومی در دادوستدی نانوشته، یکدیگر را در ردگیری اخبار و گزارش‌های مربوط به سیاست تقویت می‌کنند. شهروندان از سر ناگزیری یا از سر اشتیاق، رویدادهای ریز و درشت سیاسی و گفتار و رفتار سیاست‌ورزان را بیشتر پیگیری می‌کنند و رسانه‌های عمومی نیز بر پایه این تقاضا، اخبار و گزارش‌هایی از این جنس را پوشش داده و در معرض دید شهروندان قرار می‌دهند. در چنین فضا و شرایطی، سیاست‌‌ورزان در هر قد و قامت و با هر میزان از دانش و تجربه و فایده در نردبان ترقی و اشتهار قرار می‌گیرند و مزیت‌های به دست آمده آنها، راه را برای بخشی از جامعه هموار می‌کند تا با کمترین تجربه و دانش سیاست‌ورزی پیشه کنند. وقتی فضای جامعه- که البته بی‌انتها نیست و سقف دارد- از چنین شخصیت‌هایی انباشته می‌شود، معنایش نادیده گرفتن عمدی یا غیرعمدی شخصیت‌های علمی- کارشناسی جامعه است. این نادیده گرفتن و تنگ شدن فضا برای آن گروه از شخصیت‌های علمی- کارشناسی که استقلال رای دارند و حاضر نیستند دانش و تجربه ارزشمند خود را در پای سیاست قربانی کنند، بیشتر نمایان می‌شود.

برای اثبات آنچه در سطور بالا نگاشته شد می‌توان مصداق‌های پرشماری را معرفی کرد که یکی از آنها را یادآور می‌شوم. روز یکشنبه گذشته، در دانشگاه صنعتی شریف، مراسمی برای پاسداشت تلاش‌های علمی دکتر علینقی مشایخی، از چهره‌های برجسته علمی- کارشناسی ایران برگزار شد. آن گروه از علاقه‌مندان که در این همایش حاضر بودند از سخنرانان شنیدند که دکتر مشایخی دانش‌آموخته دانشگاه معتبر ام‌آی‌تی در میان دانشمندان مشهور مدیریت و برنامه‌ریزی سیستم‌ها، چهره‌ای نامدار، موثر و مفید و بسیار موثر است. این میزان اشتهار مفید بودن دکتر علینقی مشایخی در دنیای دانش و در میان دانشمندان جهانی و شرح کوتاهی از مجموعه فعالیت‌های علمی وی حتی برای شماری از دوستداران او نیز جذاب بود. تربیت صدها دانشجوی ممتاز که هر کدام در مراکز کارشناسی و تخصصی بدون نام و نشان برای بهبود نظام مدیریت سازمان‌ها و نهادها فعالیت می‌کنند، حتی برای دوستداران او نیز شگفت‌انگیز بود.

سخنرانان مراسم بزرگداشت دکتر علینقی مشایخی در بیان ویژگی‌های وی روی یک نکته اتفاق رای داشتند و آن «ارائه راه‌حل» برای بسیاری از مسائل فکری و مدیریتی از سوی این چهره برجسته علمی ایران بود. این ویژگی آقای مشایخی همان موضوعی است که متاسفانه جامعه ایرانی در کلیت خود با آن دست و پنجه نرم می‌کند و راه به جایی نمی‌برد. جامعه ایرانی البته نیاز به سیاست‌ورز و سیاستمدار دارد و نمی‌توان وجود آنها را انکار کرد، اما کاش سیاستمداران و سیاست‌ورزان ایرانی و مدیران پرشمار دستگاه‌های پرشمار دولتی که سرنوشت کسب و کار و زندگی ایرانیان را در چنگ دارند، از دانش کافی برای «حل مسائل» برخوردار بوده و این ویژگی را در خود نهادینه می‌کردند که «کار امروز را نباید به فردا افکند» و به جای ارائه طرح‌های پرشمار و غیرکارشناسی، برای کسب دانش تلاش می‌کردند. نقش‌آفرینی افرادی مثل دکتر علینقی مشایخی حتما یکی از دلایل اصلی است که جامعه ایرانی را در همین حد و اندازه نگه داشته و کاش شرایط گونه‌ای بود که چنین چهره‌های ارزشمندی بیش از پیش به شهروندان ایرانی معرفی می‌شدند.