دکتر علی شمس اردکانی

۱- در پی اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و تصحیح قیمت‌ حامل‌های انرژی اکنون اقدام شجاعانه دیگری در راه است و آن اصلاح صفرهای اضافی پول ملی است. بدیهی است هیچ اقدامی بدون تبعات منفی نیست، ولی هرگاه نفع کاری بر ضرر آن برتری چشمگیری داشته باشد تجویز و اجرای آن عین حکمت است به شرط آنکه کار درست برای رسیدن به هدفی نادرست و از مصادیق «کلمه حق یراد بها الباطل» نباشد. امروزه در معادلات روزمره، خرده پول‌های زیر یکصد ریال را مردمان در حساب نمی‌آورند؛ یعنی دو صفر را به حساب نمی‌آورند و لذا در مبنای قیمت‌گذاری کالاها نیز حداقل فاصله یکصد ریال است. در بسیاری از کالاها فاصله قیمتی به ده‌هزار ریال و بیشتر می‌رسد. مثلا اگر امروز کسی بخواهد لباس بخرد حداقل تخفیفی که می‌پذیرد هزار تومان است. یعنی چهار صفر (ده هزار ریال) را به حساب نمی‌آورند و حتی دون شان خود می‌دانند که روی کمتر از هزار تومان چانه بزنند. چندان که مثلا کسی تخفیفی پانصد تومانی حتی در خرید یک جفت کفش را بخواهد یا بپذیرد.

۲- رفتار اقتصادی و معاملاتی مردم نشان می‌دهد که حداقل دو صفر و به سادگی تا چهار صفر پول رایج کشور برایشان از مقوله لغویات است. در شرع مقدس نیز براساس کلام صریح خداوند در قرآن مجید دوری و احتراز از لغو ضروری است. لذا اقدام شجاعانه در حذف سه یا چهار صفر از پول ملی کاری است اقتصادی، عقلانی و شرعی. اما همان‌طور که گفته شد هر اقدامی پیامدهای منفی هم دارد که باید سعی نمود از آنها نیز دوری کرد. پیامدهای حذف صفر یا تغییر نوع یا نام پول ملی در کشورهای دیگر تجربه شده است که استفاده از آن تجربه‌ها عین عقل است. بنابراین پیشنهاد می‌شود به‌طور رسمی و نیز به‌عنوان کاری پژوهشی حتما از تجربه ترکیه در حذف شش صفر از پول ملی و نیز از تجربه کشورهای در حال توسعه اروپایی در پذیرش یورو به‌عنوان پول ملی استفاده شود. در مورد این تغییرات، پژوهش‌های فراوانی وجود دارد و فقط کافی است ما آن تجربه‌ها را با مسائل خودمان تطبیق دهیم. مهم‌ترین تجربه‌ای که از این رهگذر باید بیاموزیم چگونگی عدم اجازه افزایش نرخ تورم در اثر حذف صفرهای بیهوده و زائد از واحد پولی کشور است. همزمان باید مردم بیاموزند که نرخ تورم ربطی به صفرهای واحد پولی ملی ندارد، بلکه بر عکس علل تورم را باید در بی‌انضباطی دولتی- مالی و عدم سرمایه‌گذاری پول‌های حاصل از نفت دانست.

۳- درجه درک و همراهی که ملت ایران در تغییر قیمت‌های انرژی نشان دادند مسلما آنها را برای همکاری در این مورد نیز آماده می‌نماید و بنابراین پیشنهاد می‌نماید مسوولان مربوطه حداقل فرصتی یکساله برای اجرای این تغییر در نظر بگیرند و موعد اجرای آن را مثلا اول اردیبهشت سال آینده یعنی ۰۱/۰۲/۱۳۹۱ قرار دهند. در این فرصت راهکارها ارزیابی می‌شوند.

۴- مهم‌ترین پیامدهای این تغییرات، سوء استفاده از آن در خرده‌فروشی و در کسب و کارهای صنفی است که پیشنهاد می‌شود که به‌جای احاله اخذ تصمیم به بوروکرات‌های بانک مرکزی و وزارت دارایی این موضوع را به شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی که اخیرا در اجرای قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده، ارجاع دهند تا کارگروه‌های ویژه مشترک دولتی- مردمی برای آن ایجاد شود و کارهای اطلاع‌رسانی و حرفه‌ای آن را ساماندهی کنند.

۵- اکنون که اصلاح صفرهای پول ملی در دستور کار است یک‌بار دیگر موقعیت مناسبی است که واژه پول ملی از کلمه خارجی ریال هم به یک واژه ایرانی تبدیل شود. نام واحد پول پرتغالی‌ها‌ سکه «رئال» (به همان معنی سکه «شاهی» شاه عباسی) مرده ریگی است که هنوز در زبان‌های فارسی و عربی مانده، هرچند در تلفظ این زبان‌ها «رئال» به «ریال» تبدیل شده که متاسفانه در منطقه به‌عنوان پول رسمی مانده است. سکه‌های طلای «رئال» اسپانیایی- پرتغالی که از طلاهای تاراج شده آزتک‌ها در مکزیک و اینکاها در آمریکای جنوبی ضرب شده بود، با داشتن عیار ۲۴ به آسانی توانسته بودند سکه‌های ایرانی با عیار ۱۸ را (و برخی اوقات به عیار کمتر که اصطلاحا زر سرخ خوانده می‌شد) از میدان مطلوبیت به در کنند و به این شکل، تجارت منطقه خلیج‌فارس با چین، هند، سیام، سلطان‌ نشین‌های مالایی و سواحل شرقی آفریقا را از دست ایرانی‌ها و اتباع عمانی آنها خارج کنند. هنوز این یادگار بیگانه اشغالگر، واحد پول چند کشور منطقه از جمله ایران، عربستان و قطر است. امید آنکه در این هنگام تغییر قانونی ارزش پول برای واحد پول ایران، نامی ایرانی یا نامی که با تاریخ اصیل ایران ارتباط داشته باشد انتخاب شود. همین انتخاب را می‌توان به نظرخواهی از اصحاب فکر و تاریخ واگذاشت، باشد که مرده ریگ پرتغالی‌ها از واحد پول ایران زدوده شود.