جنجال‌های بازداشت رومن پولانسکی در سوئیس
استاد تاوان می‌دهد
بازداشت یکی از مشهورترین کارگردان‌های سینما در سوئیس در چند روز گذشته به یکی از مهم‌ترین خبرهای داغ روز تبدیل شده است. رومن پولانسکی روز شنبه به دعوت جشنواره فیلم زوریخ برای تقدیر از نیم قرن کارنامه درخشان سینمایی وارد زوریخ شد و به محض ورود به فرودگاه زوریخ توسط پلیس بازداشت و به زندان کانتون زوریخ منتقل شده است. سخنگوی پلیس زوریخ دلیل بازداشت پولانسکی هفتاد و شش ساله را درخواست مقامات قضایی آمریکا عنوان کرد و جنجال بر سر این بازداشت از همین جا آغاز شد.
رومن پولانسکی از ۳۲ سال پیش تحت‌تعقیب قضایی در آمریکا بود و در واقع از آمریکا فراری شده بود. بازداشت پولانسکی موجی از انتقادات گسترده علیه دستگاه قضایی سوئیس که از شهرت بسیاری برخوردار است به دنبال آورد؛ اما این انتقادات تنها منحصر به خارج از کشور نبود، بلکه بسیاری از سینما دوستان و گروه‌های حامی حقوق بشر در داخل سوئیس نیز دست به اعتراض و حتی تظاهرات ایستاده در برابر زندان زوریخ و ساختمان جشنواره زوریخ زدند.
با این حال برخی از گروه‌های محافظه‌کار نیز از این اقدام قضایی حمایت کرده و پولانسکی را فارغ از شهرت و آثار سینمایی برجسته‌اش، متهمی تحت‌تعقیب فرض می‌کردند که پلیس سوئیس بنا بر وظیفه خود اقدام به بازداشت وی کرده است.
اما هنوز این سوال باقی است که آیا پلیس سوئیس همه متهمان فراری را که تحت‌تعقیب قضایی در کشورهای دیگر هستند یا از سوی اینترپل تحت‌تعقیب هستند، در بدو ورود به این کشور، بازداشت می‌کند؟
پاسخ دادگستری سوئیس به این سوال مثبت است. بازداشت پولانسکی علاوه‌بر بحث‌های حقوقی داغی که در سوئیس پیش کشید، از سوی دیگر به یک موضوع داغ روز بدل شد؛ زیرا در صورت تحویل این کارگردان مشهور به آمریکا از سوی سوئیس وی با خطر زندان روبه‌رو خواهد شد.
تجاوز یا اشتباه؟
در دهم مارس ۱۹۷۷ پولانسکی با دختر سیزده ساله‌ای به نام سامانتا گیلی مهمان ویلای جک نیکلسون در مالهالند بودند. سامانتا گیلی روز بعد از پولانسکی به دلیل تجاوز شکایت کرد و دادگاه او را مجرم اعلام کرد. براساس مستندات دادگاه، سامنتا گیلی در برابر هیات منصفه دادگاه لس‌آنجلس گفته بود که پولانسکی از وی درخواست کرد تا کاملا برهنه شود و در برابر دوربین عکاسی پولانسکی قرار گیرد، پولانسکی به او گفته که برای نسخه فرانسوی مجله Vogue از او به عنوان مدل عکاسی می‌کند و سپس به شهادت گیلی، به‌رغم مخالفت وی، پولانسکی با وی هم‌بستر شد. قاضی دادگاه از گیلی پرسید که چرا مقاومت نکردی و وی پاسخ داد: «چون از او می‌ترسیدم.»
دادگاه لس‌آنجلس در نهایت پولانسکی را به اتهام تجاوز، اغوا از طریق استفاده از مواد مخدر و الکل، همبستری با یک کودک زیر چهارده سال و انحراف جنسی به نود روز زندان تحت‌مراقبت روانپزشکی محکوم کرد تا حکم نهایی را پس از طی دوران درمان صادر کند. دادگاه همچنین موافقت کرد پس از طی روان‌درمانی به وی فرصت به پایان رساندن پروژه‌اش را مشروط به عدم ترک آمریکا بدهد؛ اما وی پس از چهل و دو روز زندان به لندن پرواز کرد و سپس به فرانسه گریخت.
دادگاه لس‌آنجلس از دادگستری فرانسه خواستار استرداد وی شد تا رسیدگی به پرونده وی ادامه یابد؛ اما از آنجا که پولانسکی شهروند فرانسه بود؛ فرانسه با این تقاضا مخالفت کرد. در سال ۲۰۰۵ سه سال پس از اعطای جایزه اسکار به وی به خاطر فیلم پیانیست، دادگستری فدرال آمریکا از اینترپل درخواست صدور حکم جلب بین‌المللی برای وی کرد و با موافقت اینترپل، عملا پولانسکی در چند کشور معدود زندانی شد. پولانسکی در سال ۲۰۰۲ هنگامی که نامزد دریافت جایزه اسکار برای بهترین کارگردانی به خاطر فیلم «پیانیست» شده بود، درخواست کرده بود که قرار تعقیب وی لغو و پرونده وی مشمول مرور زمان اعلام شود تا وی بتواند باردیگر به آمریکا سفر کند و در مراسم اسکار شرکت کند؛ اما دادستان لس‌آنجلس با این درخواست مخالفت کرد و اعلام کرد پولانسکی به محض ورود به آمریکا بازداشت خواهد شد.
سال گذشته گیلی که اکنون با عنوان گیمر شناخته می‌شود گفت که امیدوار است پولانسکی بخشوده شود و اجازه بازگشت به آمریکا را بیابد؛ زیرا وی تاوان اشتباه خود را پرداخته است و از آن ماجرا نیز ۳۰ سال گذشته است. وکیل پولانسکی در آمریکا نیز در دسامبر و ژانویه درخواست لغو حکم را به دلیل نقائص قضایی کرد؛ اما این درخواست رد شد. هم‌زمان سامانتا گیمر نیز با درخواست امحای پرونده مخالفت کرد و گفت به دلیل آن که به خاطر این واقعه نامش دهه‌ها بر سر زبان‌ها بوده، به او و خانواده‌اش لطمات جبران‌ناپذیری وارد شده است.بالاخره در اوایل سپتامبر امسال، پلیس آمریکا به دادگستری این کشور اطلاع داد که قرار است پولانسکی در جشنواره فیلم زوریح حضور یابد. دولت آمریکا نیز رسما از دولت سوئیس تقاضای بازداشت او را به عمل آورد و به این ترتیب وی در بدو ورود به سوئیس، در روز بیست و پنجم سپتامبر بازداشت شد.
با جنجال بسیاری که بازداشت پولانسکی در سوئیس برپا کرد، اولین وایدمر اشلومپف عضو شورای حکومتی سوئیس که سرپرست دادگستری است، اعلام کرد: «پولانسکی در بازداشت موقت خواهد بود تا زمانی که دادگاه جنایی فدرال و دادگاه عالی فدرال به پرونده وی رسیدگی کنند. موافقت با تقاضای استرداد پولانسکی بستگی به احکام این دادگاه‌ها دارد.»
در واکنش به بازداشت پولانسکی، وزرای خارجه لهستان و فرانسه از سوئیس درخواست کردند تا وی را آزاد کند؛ اما خانم وایدمر اشلومپف با اشاره به موافقتنامه استرداد افراد تحت‌تعقیب بین دو کشور سوئیس و آمریکا و برابری همگان در برابر قانون از بازداشت پولانسکی حمایت کرد.
کارنامه درخشان
رومن پولانسکی که بی‌شک یکی از برجسته‌ترین فیلم‌سازان معاصر است و بعید است کسی به سینما علاقه‌مند باشد و حداقل برخی از فیلم‌های وی را ندیده باشد؛ زندگی پرفراز و نشیبی را طی کرده تا سرانجام به سلول انفرادی زندان زوریخ گرفتار شده است.
پولانسکی در هجدهم اوت ۱۹۳۳ در پاریس به دنیا آمد. او در سال ۱۹۵۹ از لودز، دانشکده فیلم لهستان فارغ‌التحصیل شد؛ جایی که فیلم «دو مرد و یک کمد» را ساخت؛ فیلمی که همچنان در دانشکده‌های سینمایی به عنوان نمونه‌ای از یک فیلم خلاق دانشجویی برای دانشجویان به نمایش درمی‌آید.
سه سال بعد، نخستین فیلم بلندش را ساخت که نخستین فیلم پس از جنگ لهستان بود که ربطی به جنگ نداشت: «چاقو در آب»؛ داستان یک رابطه تصادفی میان یک زن و شوهر و یک مرد جوان که دست آخر زن به رابطه با مرد اعتراف می‌کند. سال بعد پولانسکی به فرانسه مهاجرت کرد؛ اما پس از ساخت یک فیلم بلند شرایط را برای ادامه کار در این کشور مناسب نیافت و راهی بریتانیا شد و در آنجا «نفرت» را ساخت. پس از دو فیلم موفق دیگر راهی آمریکا شد و یکی از مشهورترین فیلم‌های ژانر ترسناک؛ یعنی «بچه رزماری» را در سال ۱۹۶۸ ساخت که برای فیلمنامه آن برای دومین بار نامزد اسکار شد. در همان سال با شارون تیت، بازیگر فیلمش ازدواج کرد. وی یک سال بعد درحالی که تنها چند هفته به زایمانش باقی مانده بود، توسط یک گروه جنایتکار به طرز فجیعی به قتل رسید. پس از قتل همسرش، پولانسکی به شدت پریشان شد؛ اما کمی بعد فیلم «تراژدی مکبث» را ساخت که اقتباسی خشن ار شکسپیر خوانده شده است.
در سال ۱۹۷۴ «محله چینی‌ها» را ساخت که با موفقیت بسیاری روبه‌رو شد و نامزد یازده جایزه اسکار از جمله کارگردانی شد که اسکار بهترین فیلمنامه اصلی را از آن خود کرد. سال بعد پس از سکنی گزیدن در فرانسه «مستاجر» را ساخت که خود در آن در نقش اصلی ظاهر شد و سومین فیلم از سه‌گانه «آپارتمان» پولانسکی پس از نفرت و بچه رزماری خوانده شده است.در سال ۷۹ «تس» را به یاد شارون تیت ساخت و درحالی که پولانسکی به علت فرار پس از صدور حکم جلب، تحت‌تعقیب دادستانی فدرال آمریکا قرار داشت، فیلمش نامزد شش جایزه اسکار شد که از این میان سه جایزه کارگردانی هنری، فیلمبرداری و طراحی لباس را دریافت کرد.
سپس با گذشت هفت سال، پولانسکی با «دزدان دریایی» به سینما بازگشت و اگرچه نظر منتقدان را جلب نکرد، اما دو سال بعد با «جنون» باردیگر نگاه‌ها را متوجه خود ساخت. جنون که داستان اسرارآمیز ربوده شدن همسر یک پزشک آمریکایی در پاریس است اولین حضور درخشان امانوئل سنیر در سینما است که بعدها با پولانسکی ازدواج کرد. چهار سال بعد «ماه تلخ» را با شرکت همسرش و براساس کتابی به همین نام از پاسکال بروکنر ساخت که به موفقیت تجاری بسیاری دست یافت. در سال ١۹۹۸ به عضویت در آکادمی هنرهای زیبای فرانسه برگزیده شد و چهار سال بعد «پیانیست» را ساخت که فیلمنامه آن براساس زندگی‌نامه یک نوازنده یهودی لهستانی نوشته شده است. فیلم برنده جایزه نخل طلای جشنواره کن شد و اولین اسکار پولانسکی را برای بهترین کارگردانی، نصیب وی ساخت. «پیانیست» دو جایزه اسکار دیگر نیز برای بهترین فیلمنامه اقتباسی و بازیگر مرد دریافت کرد و هفت جایزه سزار را نیز در فرانسه نصیب خود ساخت.در سال ۲۰۰۵ براساس «الیورتویست» چارلز دیکنز، فیلمی به همین نام ساخت وی درحال پیش‌تولید فیلمی با عنوان «روح» بود که در زوریخ بازداشت شد.
از افتخار تا سلول انفرادی
وکلای پولانسکی در فرانسه و سوئیس هم اکنون در تلاش هستند تا با تبدیل بازداشت او به حبس خانگی با سپردن یک وثیقه او را از زندان زوریخ بیرون بیاورند.
از سوی دیگر بسیاری از سینماگران در سراسر جهان نیز خواستار آزادی پولانسکی از زندان شده‌اند و برگزارکنندگان جشنواره فیلم زوریخ نیز از دادگستری سوئیس خواسته‌اند تا با آزادی این کارگردان هفتاد و شش ساله از زندان موافقت کند.
وودی آلن، مارتین اسکورسیزی و دیوید لینچ ازجمله تهیه‌کنندگان توماری بوده‌اند که خواستار آزادی پولانسکی از زندان شده‌اند. این تومار تاکنون از سوی بیش از صد و پنجاه سینماگر از جمله ویم وندرس، پدرو آلمادوار، ژان ژاک آنو و تری گیلیام امضا شده است.
ارسال نظر