کارشناسان اقتصادی مطرح کردند
پرداخت نقدی یارانهها به نفع اقشار فقیر است
دنیای اقتصاد- طرح نقدی کردن یارانهها که به عنوان بخشی از طرح بزرگ تحول اقتصادی دولت در سال ۸۷ مطرح شده، با نوعی تردید از سوی کارشناسان اقتصادی کشور مواجه است؛ چرا که به گفته برخی از صاحب‌نظران اجرای این طرح الزاماتی دارد که در نظر نگرفتن آن به نتیجه معکوس منجر می‌شود. گرچه طرح هدفمند کردن یارانهها نیز به عنوان بخشی از برنامه چهارم توسعه و در سیاست‌های کلی نظام مطرح شده و به عبارتی یک الزام قانونی به شمار می‌رود، اما تاکنون اقدامی برای اجرای آن به صورت اصولی و منطقی انجام نشده است.
آنچه بیش از هر چیز در طرح نقدی کردن یارانهها به چشم می‌خورد و احتمال بیشتری برای اجرا دارد، توزیع یارانه کالاهای اساسی و انرژی به صورت سرانه و نقدی بین افراد هدف است. برای پرداخت نقدی یارانهها ابتدا لازم است افراد جامعه هدف شناسایی شوند که این کار به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیازمند نظام مالیاتی منسجمی است؛ اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که بانک داده‌های سهام عدالت می‌تواند در اجرای این طرح کارساز باشد.
اما باید توجه داشت که این بانک داده‌ها نیز تا حدودی ناقص به نظر می‌رسد؛ زیرا بسیاری از افرادی که باید جزو مشمولان دریافت آن باشند در بین مشمولان دریافت آن قرار نمی‌گیرند.
طرح هدفمند کردن یارانهها در ایران از سال‌های پیش مطرح شده است، اما تا کنون موفقیتی برای آن حاصل نشده است؛ در حالی که هدفمند کردن یارانهها در هر کشوری جزو الزامات رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود. این طرح در دولت‌های مختلف یا تجربه‌ای ناموفق داشته یا از آن به عنوان برنامه‌ای ناکام مانده یاد شده است.
به هر حال به نظر می‌رسد که دولت برای اجرای این طرح باید برنامه‌ای منسجم و اصولی ارائه دهد تا به تشدید تورم و مشکلات اقتصادی دامن نزند.
به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی کاهش هزینه‌های دولت و استفاده از درآمدها در جهت توسعه و آبادانی کشور مهمترین مزیت و تشدید فاصله طبقاتی مهمترین اثر منفی این طرح به شمار می‌رود.
پرداخت نقدی یارانه حاملهای انرژی به نفع فقرا
در همین‌رابطه، جمشید پژویان، استاد دانشگاه علامه طباطبایی که ۳۰ سال در زمینه یارانهها تحقیق کرده است، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس تصریح‌کرد: با توجه به این که امکان هدفمند کردن یارانهها در اقتصاد ایران به دلیل ساختارها و برخی شرایط مانند نظام پرداخت‌ها، مالیات و تامین اجتماعی عملی نیست، لذا بهترین راه دوم غیر از آن، تعلق یارانهها به بازار و پرداخت نقدی یا کالایی یارانهها است.
وی افزود: تعلق یارانهها به بازار؛ یعنی یارانه را از حاملهای انرژی گرفته و به طور سرانه به خانوار پرداخت شود یا از طریق انتقال کالایی پرداخت شود که هرکدام از این روش‌ها محاسن و معایب خاص خود را دارند.
پژویان تاکید کرد: انتقال نقدی وجوه به افراد یا به طور سرانه به خانوارها به جای یارانه‌های کنونی، به نفع گروه‌های کم درآمد و فقیر خواهد بود، زیرا یارانه به حاملهای انرژی مانند بنزین و گازوئیل چون این موارد کالاهایی هستند که در سبد خانوارهای فقیر قرار ندارند و در خانوارهای غنی و متوسط بیشتر از فقرا است، بنابراین پرداخت نقدی یارانه به نفع فقرا است.
وی افزود: در حال حاضر گروه‌های فقیر سهم ناچیزی از یارانهها می‌برند، اما وقتی یارانهها به صورت سرانه پرداخت شود، تا حدی به بهبود درآمد خانوارهای فقیر کمک می‌کند و به ضرر خانوارهای غنی است.
پژویان پیشنهاد کرد: اگر دولت قصد پرداخت یارانهها به شکل نقدی را دارد، متناسب با نرخ تورم، آن را هر سال اصلاح کند. این کار در ابتدا مشکل است؛ ولی کم کم مشکلات آن برطرف می‌شود.
وی تصریح کرد: اگر کمک‌های دولت نقدی باشد، باید همه شهروندان کشور حساب بانکی داشته باشند، لذا ابتدا مشکلاتی برای شبکه بانکی کشور ایجاد می‌کند، ولی کم کم این امکان وجود دارد که همه مردم عملیات خود را با نظام بانکی انجام دهند و قوانین دریافت و پرداخت از طریق شبکه بانکی پیگیری شود.
پژویان در مورد اثر حذف یارانه انرژی بر افزایش قیمت کالاهای دیگر گفت: حذف یارانه باعث افزایش قیمت کالاها به شکل یکباره خواهد شد، اگر سیاست دولت در نقد کردن یارانهها کنترل نقدینگی باشد، افزایش قیمت، یکباره نخواهد بود؛ زیرا سهم یارانهها در اقتصاد آنقدر نیست که تورم شدید رخ دهد. وی در مورد پرداخت یارانه به دهک‌های یکم تا سوم درآمدی گفت: اگر هدفمندی یارانهها ممکن بود، مساله‌ای در این مورد وجود نداشت، ولی مشکل اصلی شناخت دهک‌های کم‌درآمد جامعه است که هیچ دولتی نمی‌تواند ادعا کند آنها را به خوبی می‌شناسد.
پژویان گفت: ۳۰ سال در مورد اقشار آسیب‌پذیر مطالعه می‌کنم، فقط می‌دانم سه دهک پایین درآمدی باید حمایت شوند؛ ولی نمی‌توانم ادعا کنم آدرس و نام این افراد را می‌دانم.
این استاد اقتصاد در ادامه افزود: البته این امکان وجود دارد که دولت بگوید یارانه نقدی را به همه نمی‌دهد، بلکه بخشی از ثروتمندان و صاحبان درآمد بالا را شناسایی کند که یارانه به آنها تعلق نمی‌گیرد؛ البته دولت هم نمی‌تواند همه ثروتمندان را شناسایی کند.
مجموعه‌ای از اطلاعات اقشار هدف الزام طرح نقدی یارانهها
سعید شیرکوند استاد دانشگاه تهران با اعلام اینکه آنچه تاکنون شنیده شده، تنها ایده‌ای است که برخی از همکاران دولت درخصوص پرداخت نقدی یارانهها مطرح کرده‌اند، گفت: با توجه به عدم‌ارائه تمام ابعاد این طرح و پشتوانه تحقیقاتی و کارشناسی آن امکان قضاوت دقیق در این ارتباط وجود ندارد.
وی به خبرگزاری مهر افزود: اما در یک برداشت کلی با توجه به حجم بسیار بزرگ یارانهها در اقتصاد ایران و مطرح بودن ضرورت هدفمند کردن یارانهها در سال‌های گذشته تاکنون در صورتی که دولت با توجه به الزامات اجرای چنین طرحی اقدام به هدفمند کردن یارانهها کند و توانمندی لازم را برای پرداخت نقدی یارانه‌های گروه‌های هدف داشته باشد، گام مهم و موثری در اقتصاد ایران محسوب خواهد شد. این اقتصاددان افزود: اما مهمترین الزام نقدی یارانهها داشتن یک مجموعه‌ای از اطلاعات کامل و دقیق از اقشار مختلف مردم و به اصطلاح گروه‌های هدف در دریافت یارانه است.
شیرکوند تصریح کرد: به عبارت روشن‌تر زمانی پرداخت نقدی یارانهها در اقتصاد ایران امکان‌پذیر است که دولت اطلاعات جامعی از دهک‌های مختلف درآمدی، خصوصا افراد فقیر و نیازمند یارانه با طبقه‌بندی تعریف‌شده در اختیار داشته باشد تا بتواند پرداخت یارانهها را هدفمند کند.
به گفته وی، در صورتی که دولت فقط یک بخش از یارانهها را همانند یارانه بنزین که تاکنون از طریق کارت سوخت به دارندگان اتومبیل اعم از فقیر و غنی پرداخت می‌کرده است، با حذف کارت سوخت بهای این بنزین را مجددا بتواند به صورت نقدی به کلیه دارندگان اتومبیل اعم از فقیر و غنی پرداخت کند، هیچ تغییر و تفاوتی در این اقدام مشاهده نمی‌شود، جز یک سردرگمی جدید و جایگزین کردن یک روش پرابهام به جای یک روش تجربه‌شده که هزینه‌های آن در سال گذشته پرداخت شده است.
ارسال نظر