در انتظار دستیابی به منابع قطب شمال

گنجینه‌ای بی‌همتا از اعماق، سر به بیرون می‌گشاید. این گنجینه‌ اینک در زیر یخ‌های قطب شمال قرار دارد. اما ذوب تدریجی یخ‌های قطب، آن را از قعر دریا به بیرون خواهد آورد. یخ‌های قطب شمال به تدریج ذوب می‌شوند و روزی خواهد رسید که از آن دیگر اثری نخواهد ماند. کسی به درستی نمی‌داند، این روند چند سال طول می‌کشد، اما آنچه که برای همه محرز است این است که قطب شمال روزی به دریا تبدیل می‌شود.

در حالی که فعالان محیط‌زیست در تکاپوی آهسته‌تر کردن این روند هستند، پنج کشور بی‌صبرانه انتظار چنین روزی را می‌کشند، روزی که از یخ‌های قطب شمال اثری نباشد و گنجینه‌ای که در زیر آن نهفته است به بیرون راه یابد، گنجینه‌ای از مواد سوختی و کانی که روسیه، کانادا، آمریکا، دانمارک و نروژ رویای دستیابی به آن را هم‌اینک در سر می‌پرورانند.

محققان روسی تخمین می‌زنند که ۱۰‌میلیارد تن نفت و گاز در زیر پشته لومونوسوف که زنجیره‌کوه‌هایی در زیر دریا است، نهفته است. پشته لومونوسوف ۲۰۰۰‌کیلومتر طول دارد، در زیر قطب امتداد یافته و سیبری شرقی را به گروئنلند پیوند می‌دهد.

کارشناسان آمریکایی نیز برآورد کرده‌اند که یک چهارم مجموع نفت و گاز جهان در زیر یخ‌های قطب شمال قرار دارد.

همین برآوردها است که موجبات هم‌چشمی روسیه، کانادا، آمریکا، دانمارک و نروژ را پدید آورده. آنها در صدد هستند، ثابت کنند بر قعر دریایی که تخمین زده می‌شود، ذخایر مهم سوختی در آن نهفته است، حقوقی دارند.

حقوق دریاها از دید کنوانسیون سازمان ملل هرمان رودلف کودراس، کارشناس حقوق دریایی کنوانسیون ۱۹۸۲‌ سازمان ملل متحد مربوط به حقوق دریاها، حاکمیت کشورها بر سطح آب‌های سرزمینی را به طول ۱۲ مایل دریایی و ناحیه انحصاری اقتصادی دربرگیرنده منابع زیردریاها را تا میزان ۲۰۰ مایل دریایی (معادل ۳۶۰‌کیلومتر) از کناره‌های کشور تعیین کرده است.

هرمن رودولف کودراس از بنیاد «علوم مربوط به زمین‌ و مواد خام» در هانوفر با اشاره به همین کنوانسیون می‌گوید: «منابع زیرزمینی قطب شمال موضوعی است که آن را بیش از حد جدی گرفته‌اند. در ۲۰۰ مایل دریایی روسیه، کانادا و آمریکا مطمئنا منابع زیرزمینی مثل نفت و گاز نهفته است. اما بعید است که در مناطقی فراسوی این منطقه‌؛ یعنی مناطقی که تا قطب شمال امتداد دارد، منابع زیرزمینی عظیمی پنهان شده باشد.»

به‌رغم این پیش‌بینی‌ها که وجود منابع عظیم زیرزمینی قطب شمال را انکار کرده یا آن را زیر سوال می‌برند، پنج کشور همسایه قطب شمال به منطقه فراسوی ۲۰۰ مایل دریایی چشم دوخته‌اند.

کنوانسیون حقوق دریاهای سازمان ملل، بستر دریاهایی که فراسوی حوزه صلاحیت حقوق ملی قرار گرفته را ‌«میراث مشترک بشری» می‌داند. طبق این کنوانسیون، قطب شمال در ‌آب‌های بین‌المللی واقع شده و متعلق به تمام کشورها است. بنا بر این کنوانسیون، کشورهای همسایه قطب شمال تنها می‌توانند در فاصله ۲۰۰‌مایل دریایی بهره‌برداری اقتصادی بکنند، تحقیقاتی انجام دهند، ماهی‌گیری کنند یا اینکه منابع زیرزمینی را مورد بهره‌برداری قرار بدهند.