به انگیزه نخستین نمایشگاه موسیقی و شنیداری
ساخت ساز سنتی، گذار به عصر صنعتی
مسعودرضا طاهری - به نظر می‌رسد مهم‌ترین انگیزه برپایی نخستین نمایشگاه موسیقی و شنیداری که تقریبا مصادف با بیست و سومین جشنواره موسیقی فجر در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خیابان حجاب برپا شده است، معرفی ظرفیت‌های در لفافه مانده موسیقی کشور باشد. به عبارت بهتر موسیقی کشور، در بخش سنتی با وجود همه بی‌مهری‌ها، از چنان توان و ظرفیت اقتصادی بهره‌مند است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی براساس معیارهایی همچون گردش مالی این حوزه از اختصاص هرگونه یارانه همچون بخش کتاب و مطبوعات صرفنظر کرده است.
این نمایشگاه که قطعا برگزارکنندگان آن را باید مورد تحسین قرار داد و امیدوار بود که سال‌های آینده نیز با قوت و پشتوانه محکم‌تری برگزار شود، اگر نتوان گفت که بیش از خود جشنواره موسیقی فجر قابلیت گسترش و تاثیرگذاری دارد، دست کمی از آن نیز نخواهد داشت. دلیل این مدعا آن است که قبل و بعد از کار هنری در این عرصه که تخصص، تجربه و تبحر خاص خود را می‌طلبد، فراهم‌آوری ادوات مناسب و استاندارد و همچنین توزیع و ارائه نتایج کار در قالب کاست، CD، کتاب، جزوه، مقالات آموزشی، گزارش سمینارها و ویژه‌نامه‌ها، هریک مکانیسم‌ها و اقتضائات خاص خود را دارد.
در بخش سازهای ملی، طبعا تولید برعهده سازندگان داخلی است و در بخش سازهای غیرایرانی واردات و نظارت بر کیفیت سازها و وسایل موردنظر از حساسیت و قوانین خاص خود پیروی می‌کند.
شاید واگویه کردن یک ایراد کهنه بر روند فعالیت کارگاه‌های سازسازی که همان سنتی بودن آنها است، در میان برخی فعالان این عرصه با گلایه همراه باشد، اما متاسفانه باید گفت که وجود انواع سازهای داخلی بی‌کیفیت یا کم‌کیفیت در فروشگاه‌ها به بهانه وجود یک ساز «مشقی ارزان‌قیمت» آن هم پس از برگزاری نمایشگاه‌های مشابه در جوار مراسم‌ها و همایش‌های موسیقی در کشور نشان از این دارد که درد اصلی در این بخش را همچون دیگر شاخه‌های صنفی و صنعتی در وجود کارگاه‌های کوچک و مستقل، عدم تمرکز تجربه و قوای متبحر تولید در قالب شرکت‌ها و کارگاه‌های بزرگ جست‌وجو کرد. این دلیل خود از آنجایی که تلاش فراگیری در جهت گسترش علمی و استانداردسازی سازهای ملی صورت نگرفته است، موجب شده تا هریک از هنرمندان سازساز بنا به تجربه شخصی و پس از انجام آزمون و خطاهای بی‌شمار به یافته‌ای انحصاری در ساخت ساز دست یابند و بقای خود را در گرو تکنیک‌های تجربی خود در کار چسب، پوست، سیم و چوب بدانند. هنرمندان صنعتگر ایرانی از قدیم‌الایام قائل به «فوت کوزه‌گری» در طی مراحل استادی کار خود بوده‌اند، این بدین معنی است که «بسیار سفر باید تا پخته شود خامی- صافی نشود صوفی تا در نکشد جامی». بدین نگرش شاید نتوان چندان هم خرده گرفت، اما در جریان رشد جریان صنعتی به بافت‌های فرهنگی، شاید امروزه دیگر ناگزیر از تغییر نگرش‌های سنتی در عرصه تولید ادوات موسیقی ملی هستیم. در عین حال ادوات موسیقی ما همچنان در حوزه صنایع دستی محل بروز و ظهور نمایشگاهی و فروشگاهی یافته‌اند که البته با توجه به سابقه این هنر چندان هم بی‌ربط نیست. به ویژه اگر قایل به این باشیم که روح و احساس هنرمندان سازساز در هم‌نفسی با چوب در هر کنج و کنار ساز متبلور می‌شود.
به هر روی گذر از موقعیت فعلی موسیقی کشور می‌طلبد که علاوه بر ایجاد مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی در قالب NGOها (سازمان‌های غیردولتی) سر و سامان جدی به وضعیت کارگاه‌های سازسازی و حمایت یکپارچه در کشور داده شود. اگرچه تلاش‌‌هایی در این زمینه صورت گرفته، اما کافی به نظر نمی‌رسد.
از این مورد که بگذریم تعیین استانداردها و الزام رعایت آنها و نداشتن تفکر صادرکردن شناسنامه برای هر ساز با کد مخصوص نام سازنده در بین صنعتگران این صنف عمومیت نیافته و برخی سودجو با تولید انبوه سازهای بی‌کیفیت علاوه بر پر کردن جیب خود ناخواسته به فرهنگ موسیقی ملی ضربه می‌زنند. ذکر اقوال پیشکسوتان این حرفه شاید کمکی به درک بهتر وضعیت کند. نقل است که «یحیی»
تار ساز معروف در کل دوره ساخت تار تنها ۵ الی ۶تار ساخته و هر سازی که معیار مورد نظر را پس از تولید نداشته آن را در آتش تنوری انداخته است.
اگر ببینیم که از در و دیوار مغازه‌های بهارستان و فروشگاه‌های شهرستان‌ها تا کارگاه های فراوان سازهای متنوع بی‌کیفیت و به اصطلاح «سری ساخته» آویزان است و باز بدانیم که برخی نجاری را با حرفه سازسازی اشتباه گرفته‌اند باید نیاز یک مرجع تایید و تشخیص استاندارد سازهای ملی را تا پوست و استخوان جامعه هنری و به ویژه موسیقیایی کشور احساس کنیم.
برخی از معتبرترین ساز سازها از سوی پیشکسوتان ارزنده‌ای چون «استاد قنبری مهر» مهر تایید کارگاهی گرفته‌اند و دوره‌ای نزد ایشان یا شاگردان وی دوره دیده‌اند، اگرچه حرکتی قابل توجه است؛ اما با توجه به وجود تعداد فراوان ساز سازها و علاقه وافر به این حرفه باید گام‌های بزرگ‌تری برداشت.
به هر روی نخستین نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری مقدمی مبارک دارد و لازمه انسجام صنفی نه به شکل دولتی بلکه به شکل یک سازمان غیردولتی با بهره‌وری و سرعت عمل بیشتر مورد تاکید است. در اولین مرحله برگزاری این نمایشگاه که تا روز جمعه این هفته تداوم دارد، در حدود ۷۰فعال صنفی شرکت دارند که به تفکیک نوع فعالیت عبارتند از:
فهرست صنوف موسیقی شرکت‌کننده در نمایشگاه
ناشران موسیقی (سی‌دی و کاست): پیغام سحر، چهارباغ، آوای نکیسا، باربد، نی داوود، آوای سپهر، ماه‌ریز، ابتکار نو، آوای جنوب، هرمس، شاخه طوبی، عارف، چنگ، آموزشگاه و انتشارات آوای مهربانی، انتشارات سروش، آوای نوین اصفهان، موسسه فرهنگی هنری آوای شیدا.
ناشران کتاب موسیقی: انتشارات سرود، پارپیرار، آتنا، رهام، پژواک هنر و اندیشه.
مجلات: فرهنگ و آهنگ، صنعت صدا و تصویر، ترانه ماه، موسیقی قرن بیست‌ویک، گزارش موسیقی.
تولیدکننده‌های ساز داخلی: کارگاه سازسازی مجید، کارگاه سازسازی مهرداد، فروشگاه اورنگ، کارگاه سازسازی خلیل موسوی، کارگاه سازسازی برادران برزی، کارگاه سازسازی همتی، کارگاه سازسازی میرزای، کارگاه سازسازی جوزجانی، کارگاه سازسازی شیرانی، کارگاه سازسازی عباسی، کارگاه سازسازی رضوی، مجموعه آثار، کتب و CD تنبک و دف مردانی. آموزشگاه‌ها: پویش، آکادمیان ودا (سودابه سالم)، مرکز تخصصی تنبک و دف، مجتمع فنی تهران، آموزشگاه صدابرداری (هنر صدا).
دانشگاه‌ها و مراکز علمی و کاربردی: هنرستان موسیقی پسران/ دانشگاه علمی و کاربردی، هنرستان موسیقی دختران، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
انجمن‌ها و موسسات و نهادهای دولتی: انجمن موسیقی ایران، کارگاه سازسازی میراث فرهنگی، ایکوم، نغمه شهر، رادیو، موسسه رسانه‌های تصویری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
بخش ویژه: آثار صوتی قرآنی جهان اسلام، مرکز پخش آثار دینی، فرهنگسرای قرآن.
تولیدکننده‌های نرم‌افزار موسیقی و واردکنندگان ساز خارجی و تجهیزات صوتی: افرا، موسیقی رایان، صوت آذین، آرشه جام‌جم، گالری سرنا، شرکت شیتکو.
ارسال نظر