دیپلماسی اقتصادی ایران-۱
خاطره وطن خواه- امروزه در عرصه روابط بین‌الملل اقتصاد دوشادوش سیاست پیش می‌رود؛ اگرچه برخی تحلیل گران روابط بین الملل معتقدند که هنوز سهم سیاست در معادلات بین‌المللی بیشتر از اقتصاد است، اما از منظر اقتصاددانان بعد از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، دنیا وارد رقابت‌های اقتصادی شده که نظم نوینی را در دنیا شکل داده است. نظمی که به جهانی‌شدن شهرت یافته است. جنگ ارزی که بین چین و آمریکا در سال‌های اخیر رخ داد و در کنار آن ظهور بازار‌های نو‌ظهور همگی بر این موضوع تاکید دارند که اقتصاد همپای مناسبات سیاسی شده است. حتی برخی‌ها از این تحلیل هم فراتر می‌روند و معتقدند که در دوران جدید، سیاست در حاشیه اقتصاد قرار گرفته است. «دیپلماسی اقتصادی» موضوعی است که پس از جنگ سرد و با گسترش فرآیند جهانی شدن به‌عنوان یکی از ابزارهای نوین و قدرتمند در فضای بین‌الملل در برابر دیپلماسی سنتی قرار گرفت.
اساس شکل‌گیری دیپلماسی اقتصادی مبتنی بر کاستی‌های دیپلماسی سنتی است. جهانی شدن امروز جایگزین دیپلماسی سنتی و تعاملات دو‌جانبه و چند‌جانبه دولت‌ها شده است. در چنین شرایطی مسلما فضای تصمیم‌گیری سیاست خارجی ایران بی‌تاثیر از فضای بین‌المللی نمی‌تواند باشد. تحلیل گران مسائل بین‌المللی معتقدند «دیپلماسی اقتصادی، پیوندی تنگاتنگ با جهت‌گیری‌ها و اصلاحات اقتصادی داخلی دارد.» یعنی کشورهایی به دیپلماسی اقتصادی و استفاده از آن توجه می‌کنند زیرا توسعه اقتصادی اولویت ملی آنها است. با توجه به این دیدگاه و با هدف بررسی پیوند اقتصاد در داخل و سیاست خارجی ایران در عرصه اقتصاد، کارنامه دیپلماسی اقتصادی ایران را مورد بررسی قرار دادیم.
دو گفت‌وگوی انجام شده روزنامه دنیای اقتصاد با دو دیپلمات و تحلیل گر مسائل بین‌المللی در همین راستا صورت گرفته است. بناست که در بخش‌های دیگر این مجموعه گفت‌وگوها «دیپلماسی اقتصادی ایران» در سه دهه گذشته مورد کنکاش قرار بگیرد. گفت‌وگو با دکتر سید محمد صدر دیپلمات با تجربه وزارت خارجه در مرکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه انجام شد. دکتر صدر در دولت سید محمد خاتمی معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه بود. گفت‌وگو با وی با بررسی سیاست خارجی ایران در حوزه اقتصاد طی سه دهه گذشته صورت گرفت. گفت وگوی دیگر با دکتر عباس ملکی انجام شده است. او نیز دیپلماتی است که ۲۰ سال در حوزه سیاست خارجی کار کرده است. با وجودی که رشته تخصصی وی و آنچه او در دانشگاه تدریس می‌کند، سیاست خارجی نیست، اما به مسائل سیاست خارجی مسلط است. دکتر ملکی معتقد است که «منطقه‌گرایی (Regionalism) یک دکترین در سیاست خارجی است که برخی از کشورها که از این ابزار سیاست خارجی استفاده کردند و موفق شدند مثل هند، استرالیا یا کشورهای عضو پیمان مرکوسور در آمریکای جنوبی.
او می‌گوید: به نظر من منطقه برای ما هم آب و هم نان است. با منطقه‌گرایی می‌توانیم امنیت کشور خودمان را تقویت کنیم و ارتقا ببخشیم.» در مقابل دکتر سید‌محمد صدر در این گفت وگو تاکید می‌کند که «اگر روابط اقتصادی بین کشورها قوی باشد، روابط امنیتی گسترش می‌یابد و به سوی روابط استراتژیک و همه‌جانبه پیش می‌رود. در چنین شرایطی، نه تنها خطر تهدید‌های امنیتی برطرف می‌شود، بلکه حاشیه امنیتی متقابل ایجاد می‌کند. داشتن روابط امنیتی به خصوص با همسایگان، روابط را استراتژیک
می‌کند.»
ارسال نظر