تبلیغ یا ضدتبلیغ؛ مساله این است

علیرضا مجمع

حدودا باید ۱۹سال از پیروزی انقلاب در سال ۵۷ می‌گذشت تا نبوغ سینماگران ایرانی و البته نامزد ریاست‌جمهوری دوره هفتم، یعنی سید محمد خاتمی که به پیروزی هم رسید، به کار بیفتد تا در کنار تبلیغات مستقیم و سفرهای استانی و دیدار با اقشار مختلف مردم برای گرفتن آرای‌شان، اعتقادات و برنامه‌های خود را در یک فیلم مستند به عرضه عمومی بگذارد. فیلم انتخاباتی سید محمد خاتمی در سال ۷۶ چنان بر افکار عمومی تاثیر گذاشت که در دوره بعد، هشت نامزد ریاست‌جمهوری فیلم‌های تبلیغاتی خودشان را ساختند و هر کدام سعی کردند همان راهی را بروند که محمد خاتمی در سال ۷۶ طی کرد. از آن به بعد بود که نامزدهای ریاست‌جمهوری، سعی کردند فیلم‌های‌شان نماد عملکردشان باشد. البته عده‌ای از همین افراد هم با نشناختن خاصیت رسانه کارهای محیرالعقول کردند که به جای تبلیغ به ضد تبلیغ بدل شد؛ مثلا محسن مهرعلیزده برای فیلم مستند انتخاباتی‌اش ترجیح داد محل به دنیا آمدنش را نشان بیننده بدهد و او را در جریان وضع حمل مادرش قرار دهد. ضد تبلیغی که با صحبت‌های منطقی، اما غیر کاریزماتیکش همراه شد تا او را به عنوان آخرین نفر لیست نامزدهای دوره هشتم ریاست‌جمهوری قرار داد. در دوره قبل البته فیلم تبلیغاتی نامزدها به دست فیلمسازان سرشناس سینمای ایران سپرده شد. رسول ملاقلی‌پور فیلم محسن رضایی را ساخت، کمال تبریزی با هاشمی رفسنجانی همراه شد، جواد شمقدری برای احمدی‌نژاد تبلیغ کرد، بهروز غریب پور هم برای محمد معین فیلم ساخت و بهروز افخمی هم فیلم مهدی کروبی را در دست گرفت. در دوره تازه ریاست‌جمهوری نیز اهمیت این فیلم‌ ما بسیار بالا رفته و بحث‌های داغ پیرامون آن محل جدال‌هایی است که در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت.

هنرمندی یا هنرفروشی؟

با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری در میان مسائل ریز و درشتی که این روزها اتفاق می‌افتد، بحث ساخت فیلم‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری نیز داغ شده است. به هر حال ساخت فیلم انتخاباتی یک گزینه برای تبلیغات و استفاده از ابزار موجود برای معرفی یک کاندیدا است که همیشه هم حواشی زیاد داشته است.

با این وجود این سوال مطرح است که تفاوت‌های یک فیلم انتخاباتی با یک فیلم تبلیغاتی اغواگر در چه چیزهایی است و اساسا آیا این فیلم‌ها «آگاهی»دهنده هستند یا «آگهی»دهنده؟ این روزها به اندازه خود یک کاندیدای ریاست‌جمهوری، فیلمسازی که به عنوان سازنده فیلم انتخاباتی معرفی می‌شود نیز مهم است. شاید به همین دلیل باشد که کاندیداها تلاش می‌کنند از فیلمسازان شناخته شده برای ساخت فیلم‌شان استفاده کنند. فرج‌الله سلحشور که سریال یوسف پیامبر(ع)‌ او از تلویزیون پخش می‌شود در واکنش به ساخت فیلم انتخاباتی گفته است: هنر و ارزش و شخصیتم را به این اندازه حقیر نمی‌دانم که از آن در جهت سیاسی استفاده کنم. این کار به عقیده من هنرفروشی است. من با تمام علاقه‌ای که به شخص آقای احمدی‌نژاد دارم دوست ندارم در این ارتباط فیلمی‌بسازم.

رقابت سینماگران در گود انتخابات

احمدرضا درویش، بهروز افخمی، محرم زینال‌زاده، زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور، داود میرباقری، جواد شمقدری و ... فیلمسازانی بودند که در دوره‌های پیشین انتخابات ریاست‌جمهوری برای کاندیداهای مختلف فیلم ساختند، در حال حاضر هم گمانه‌زنی برای ساخت فیلم توسط چند کارگردان مطرح است که هر کدام به شکلی تکذیب می‌شود. با این وجود چندی پیش روی یکی از سایت‌ها خبری منتشر شد مبنی بر این‌که جوان مستندسازی به نام احمد جوانبخت کار ساخت فیلم انتخاباتی برای میرحسین موسوی را آغاز کرده است که با مختصر جست‌وجویی معلوم شد نام واقعی این مستندساز محمود جوانبخت است. همچنان که به نظر می‌رسد برای حجت‌الاسلام مهدی کروبی دیگر کاندیدای ریاست‌جمهوری هم فیلمسازی مثل بهروز افخمی‌آستین‌ها را بالا زده است و گفته می‌شود دستیاران این کارگردان کار تصویربرداری اولیه فیلم را شامل سخنرانی‌‌ها و برنامه‌های انتخاباتی آغاز کرده‌اند. قرار است افخمی‌ پس از اتمام فیلمبرداری «سن‌پترزبورگ» مرحله اصلی ساخت فیلم تبلیغاتی کروبی را آغاز کند. در شرایطی که بازار حضور یا عدم حضور یک فیلمساز در ستاد انتخاباتی یک کاندیدا مانند خود حضور یا انصراف یک کاندیدای ریاست‌جمهوری مهم است، رخشان بنی‌اعتماد با چهره‌ای متفاوت در عرصه انتخابات ظاهر خواهد شد. بنی‌اعتماد که در نخستین کنفرانس خبری «همگرایی جنبش زنان برای طرح مطالبات در انتخابات» از ساخت مستندی درباره مطالبات زنان از دولت دهم خبر داده بود، گویا برای ساخت و نمایش چنین فیلمی‌جدی است. وی در آن زمان گفت: در این فیلم پاسخ‌ هر یک از نامزدهای ریاست‌‌جمهوری به مطالبات و خواسته‌های زنان به نمایش درمی‌آید و اگر از پاسخگویی سرباز بزنند، این نکته را در فیلم لحاظ می‌کنیم. فیلم انتخاباتی بنی‌اعتماد که «ما نیمی‌از جمعیت ایران هستیم» نام دارد، هم‌اکنون در حال تولید است و تا قبل از انتخابات ریاست‌‌جمهوری آماده می‌شود، اما با توجه به حرف‌های این فیلمساز، نمی‌توان مستند او را یک فیلم تبلیغاتی و انتخاباتی در جهت حمایت از یک کاندیدای خاص محسوب کرد. فیلم‌های تبلیغاتی کاندیداها توسط هر کارگردانی که ساخته شود، طبق قانون ۳۰ دقیقه‌ای بوده و تهیه کننده آن ستاد تبلیغاتی آنها است. این فیلم‌ها پس از آماده شدن از سوی کمیته‌ای متشکل از نمایندگان صدا و سیما، شورای نگهبان و وزارت کشور برای پخش از تلویزیون مورد بررسی و بازبینی قرار می‌گیرند.

محمود احمدی‌نژاد - جواد شمقدری

ایده نهایی روی میز تدوین

جواد شمقدری که به‌تازگی ساخت فیلم انتخاباتی «محمود احمدی‌نژاد» در انتخابات دهم را بر عهده گرفته، گفت: برای این که خیال همه راحت شود، اعلام کردم که این فیلم را می‌سازم و می‌خواهم راوی صادقی برای مردم باشم.

جواد شمقدری مشاور رییس‌جمهور در امور هنری و کارگردان سینما در خصوص ساخت فیلم انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد گفت: برای این که خیال همه راحت شود، اعلام کردم که این فیلم را می‌سازم و هنوز در این رابطه صحبت دقیقی با آقای احمدی‌نژاد نکرده‌ام، ولی کاملا در جریان ماجرا هستند.

وی در خصوص عوامل دیگر فیلم اظهار داشت: عوامل این فیلم از جوانان هستند و البته خیلی هم مشهور نیستند. همچنین همانند فیلم انتخاباتی ایشان در دوره نهم که برای ساخت آن آقای احمدی‌نژاد با من کار زیادی نداشت، فکر می‌کنم در این فیلم هم همین‌طور باشد. مشاور هنری رییس‌جمهور افزود: در این فیلم سعی می‌کنم ویژگی‌های دکتر احمدی‌نژاد را به دور از اغراق بیان کنم. وی ادامه داد: نگاه صادقانه‌ای در فیلم دارم و می‌خواهم راوی صادقی برای مردم باشم. شمقدری در ادامه تصریح کرد: به خاطر این که پروژه‌های دیگری را هم در حوزه مشاوره هنری در دست داریم، هنوز به طور کامل روی این فیلم انتخاباتی تمرکز ندارم و آن طور که باید کار شود، هنوز اقدام نکرده‌ام. وی در پایان در خصوص ایده‌اش در ساخت این فیلم ادامه داد: ایده نهایی روی میز تدوین در می‌آید و به دلیل این که مواد خام برای تولید این فیلم بسیار زیاد است، انتخاب مشکلی دارم. شمقدری در دور قبل هم فیلم انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد را ساخته بود.

میرحسین موسوی -مجید مجیدی

همکاری انتخاباتی دو عضو فرهنگستان هنر

مجید مجیدی دیگر سینماگر حاضر در میدان تبلیغات دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری است که اگرچه در روزهای ابتدایی طرح نام «میرحسین موسوی» کارگردانی‌اش برای فیلم تبلیغاتی این کاندیدا تکذیب شده ‌بود، اما با حضور میرحسین در ستاد انتخابات کشور و ثبت‌نام نهایی، سایت‌های نزدیک به این کاندیدا از قطعی شدن حضور او خبر دادند. مجیدی خود در تنها اظهارنظر رسمی خود در این زمینه چندی پیش به خبرگزاری فارس گفته بود: «من حدود هفت سال است عضو فرهنگستان هنر هستم و هر سال جلساتی برگزار می‌شود که آقای میرحسین موسوی هم که رییس فرهنگستان هنر هستند ریاست آن را بر عهده دارند و به واسطه حضور هر چند ماه یکبارم دراین جلسات این شایعات منتشر می‌شود» تا بدین ترتیب خبر همکاری انتخاباتی با این کاندیدا را تکذیب ضمنی کرده باشد.

اما روز گذشته و پس از مخابره خبر قطعی در سایت یاری‌نیوز مبنی بر آغاز فعالیت گروه فیلمسازی مجیدی، هنوز از سوی این کارگردان واکنشی منتشر نشده ‌است.

مهدی کروبی -بهروز افخمی و ضیاءالدین دری

سه فیلم جداگانه درآستانه انتخابات

اما بلافاصله پس از انتشار خبر قطعی شدن نام مجید مجیدی به عنوان کارگردان فیلم انتخاباتی مهندس میرحسین موسوی، سایت‌های نزدیک به مهدی کروبی به نقل از علی معلم، مشاور هنری این کاندیدا خبر از همکاری مشترک بهروز افخمی و ضیاءالدین دری درساخت فیلم انتخاباتی کروبی را منتشر کردند. معلم در گفت‌وگو با ایلنا از آغاز ساخت فیلم انتخاباتی کروبی در آینده‌ای نزدیک خبر داد و گفت: بر اساس برنامه اعلام شده صدا و سیما به ستاد‌های انتخاباتی ما سه فیلم جداگانه را در آستانه انتخابات در نظر گرفته‌ایم که این فیلم‌ها به صورت مشارکتی توسط من، بهروز افخمی و ضیاءالدین دری تولید خواهد شد.افخمی که در دوره گذشته نیز کارگردانی فیلم تبلیغاتی مهدی کروبی را عهده‌دار بود پیش از این نیز اعلام کرده بود: به هیچ وجه قصد ورود به عرصه سیاسی را ندارم و حداکثر فعالیت‌های سیاسی‌ام این خواهد بود که فیلم تبلیغاتی کروبی را بسازم.افخمی همچنین ساخت کلیپ به نمایش درآمده در اولین کنگره حزب اعتماد ملی را هم در کارنامه دارد که در آن به بررسی پیدایش مجمع روحانیون مبارز، وقایع دوم خرداد و پس از آن، با محوریت مهدی کروبی پرداخته بود.

محسن رضایی؟

علی ملاقلی‌پور نپذیرفت

اما از فیلم تبلیغاتی چهارمین رقیب انتخابات دهم ریاست‌جمهوری هنوز خبری منتشر نشده و تنها فرزند مرحوم رسول ملاقلی‌پور که پدرش در دوره نهم کارگردانی فیلم تبلیغاتی محسن رضایی را عهده‌دار بوده، از عدم تمایل خود برای این کار خبر داده است. چهار سال پس از آنکه زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور روی صندلی کارگردانی فیلم انتخاباتی محسن رضایی نشست، این چهره سیاسی برای دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری از فرزند فیلمساز مرحوم خواست فیلم تبلیغاتی او را بسازد، اما با وجود تمایل رضایی، ملاقلی پور ترجیح داد ساخت این فیلم را نپذیرد.

فرزند مرحوم رسول ملاقلی‌پور ضمن تایید مذاکره با ستاد انتخاباتی محسن رضایی تاکید کرد به دلیل نداشتن تجربه کافی در این زمینه فیلم انتخاباتی او را نمی‌سازد.