خروج استیضاح از دستور مجلس

عکس: دنیای اقتصاد، حمید جانی‌پور

نمایی از مشاجره نمایندگان با یکدیگر درباره استیضاح اسکندری

دنیای اقتصاد- مرجان توحیدی: حوادث غزه و برخی مسائل داخلی دو دلیلی بود که به گفته علی لاریجانی، رییس مجلس باعث شد تا نمایندگان استیضاح‌کننده وزیر کشاورزی از تصمیم خود کوتاه بیایند و در نتیجه علی لاریجانی هم خروج استیضاح از دستور مجلس را اعلام کند. استیضاح محمدرضا اسکندری، وزیر کشاورزی در دستور کار دیروز مجلس قرار داشت، اما بنا به گفته لاریجانی شب قبل از آن جلسه‌ای با حضور نمایندگان امضاکننده و نیز مقامات دولتی برگزار شد، در نتیجه برخی نمایندگان امضای خود را پس گرفتند. علی لاریجانی هم در آغاز جلسه علنی دیروز مجلس خروج استیضاح از دستور را اعلام کرد اما این مساله با اعتراض نمایندگان و امضاکنندگانی روبه‌رو شد که معتقد بودند استیضاح هنوز از نصاب نیفتاده است و از سوی دیگر گلایه‌مند بودند که چرا جلسه لاریجانی با استیضاح‌کنندگان و وزیر گزینشی برگزار شده است.

در نهایت اما با ابتکار عمل علی لاریجانی یعنی اعلام از دستور کار خارج شدن استیضاح به دلیل آنچه که رییس مجلس آن را «حوادث غزه و برخی مسائل داخلی» برشمرد، کابینه نهم از معرض اجرایی شدن اصل ۱۳۶ قانون اساسی نجات پیداکرد تا به گفته رییس مجلس موارد مورد اعتراض طراحان استیضاح با تشکیل کمیته‌ای مشترک بین دولت و مجلس مرتفع شود.

علی لاریجانی اما در آغاز جلسه علنی روز گذشته با تاکید بر این که استیضاح وزیر جهاد کشاورزی به هیچ وجه سیاسی نبوده است به جلسه شنبه شب با حضور وزیر و برخی نمایندگان اشاره کرد و گفت که با مجموع شرایطی که در صحنه منطقه‌ای با آن مواجهیم و احساس مسوولیتی که همه کشورها اعم از نمایندگان، دولت و احزاب و شخصیت‌های سیاسی نسبت به حادثه مهمی که در منطقه در حال وقوع است دارند و مسائلی که در داخل کشور باید به آن توجه شود در مورد استیضاح جلساتی را با وزیر کشاورزی و آقای رحیمی (معاون پارلمانی رییس‌جمهور) و تعداد قابل توجهی از دوستان استیضاح‌کننده برگزار کردیم. وی افزود: در این جلسه اولا معلوم شد که نظر استیضاح کننده‌ها رفع مشکلاتی است که در حال حاضر در بخش کشاورزی و دامداری ملاحظه می‌کنند، در واقع نه ستیزی با وزیر دارند نه مساله سیاسی دارند؛ مسائلی را در صحنه عمل مشاهده کردند که به عنوان نمایندگان مردم احساس وظیفه کردند و این واقعا حق است و باید ستایش کرد که تا این اندازه نمایندگان احساس مسوولیت دارند.

لاریجانی خاطرنشان کرد: نکته دیگر اختلافی بود که در آمارها وجود داشت، آمارهایی که دوستان استیضاح کننده به آن استناد می‌کردند مستند به گزارش‌های مراکز دولتی بود و با آن چه که وزیر بیان می‌کرد، تفاوت داشت.

وی اظهار کرد: در بحث خودکفایی و موضوعات دیگر بحث شد و این احتیاج داشت که مرجعی کار کارشناسی دقیق‌تری انجام دهد و روشن شود که کدام از این نظرها دقیق است.

لاریجانی گفت: در این جلسه وزیر و رحیمی معاون رییس‌جمهور متعهد شدند با حضور در جلسات کارشناسی که بین دولت و مجلس تشکیل می‌شود، نتایج این بررسی‌ها آن شد که اگر نواقصی در وزارت جهادکشاورزی وجود دارد باید رفع شود.

رییس مجلس ادامه داد: بر این اساس مقرر شد جلسات مستمری در یک ماه برگزار شود و رییس کمیسیون کشاورزی مجلس و یکی از نواب رییس مجلس شورای اسلامی و از آن طرف هم دولت، وزیر جهادکشاورزی و معاونت حقوقی، بررسی‌ها را در حول و حوش نکاتی که استیضاح کنندگان مطرح کردند که مسائل مهمی هم بود انجام دهند و ظرف یک ماه نتایج را به اطلاع نمایندگان مجلس و افکار عمومی برسانند.

لاریجانی تصریح کرد: براین اساس دوستان استیضاح کننده پذیرفتند که با مجموع شرایط و احتیاجی که داریم که در یک زمان معقولی این ایرادها مورد بررسی قرار گیرد و از آن طرف هم دولت و وزیر جهادکشاورزی پذیرفتند اگر اشکالاتی وجود داشته باشد رفع کنند، نهایتا فعلا استیضاح را از دستور خارج کنیم.

رییس مجلس گفت: البته این که من عرض می‌کنم، همه استیضاح کنندگان نیستند، بعضی از استیضاح‌کنندگان هم چنان نظرشان بر استیضاح است؛ ولی دیگر نصابی ندارد که ما از نظر حقوقی استیضاح را مطرح کنیم.

لاریجانی با تشکر از نمایندگان دولت جهت وقت‌گذاری در این قضیه گفت: با برخی از افراد استیضاح‌کننده هم که در جلسه حضور نداشتند تماس تلفنی داشتم و به اطلاع آنها رساندم. ارزیابی ما این است که از نظراتی که به من دادند امروز نصابی برای استیضاح نداریم، این منطق را پذیرفتند، بنابراین ما امروز استیضاح را از دستور خارج کردیم و دستور عادی خود را ادامه می‌دهیم تا ان‌شاالله این کمیته نظر خود را ارائه کند.

این صحبت‌های لاریجانی، اما با تذکر تعدادی از نمایندگان استیضاح کننده و البته دبیر فراکسیون اقلیت مواجه شد که این اقدام رییس مجلس را برخلاف آیین‌نامه داخلی و حفظ شان و جایگاه مجلس تفسیر کردند. هر چند لاریجانی در برابر تمام این تذکرات تاکید کرد که استیضاح برای طرح در جلسه علنی مجلس نصاب نداشته است، به طوری که سیروس سازدار، از امضا‌کنندگان استیضاح و نماینده مرند و جلفا با استناد به مواد ۱۷، ۲۳ و ۲۲۷ آیین نامه داخلی مجلس خاطر نشان کرد که انتظار می‌رفت تا رییس مجلس منافع و استحکام مجلس را حفظ کند. بنده اعتقاد دارم که در وضعیت پیش آمده جایگاه مجلس بیش از همه زیر سوال رفته است. وی با بیان این که طرح استیضاح وزیر جهاد کشاورزی از حد نصاب نیفتاده است، تصریح کرد: ما انتظار داشتیم تا شما به عنوان رییس مجلس بی‌طرفی خود را اعلام کرده باشید. سازدار خطاب به نمایندگان یادآور شد: این‌که رییس مجلس شب استیضاح، گزینشی با عده‌ای جلسه بگذارد و طرح را از دستور خارج کند به چه معنا است؟ آیا منافع مملکت مقدم است یا بقای یک وزیر ضعیف بر سر میزش؟

وی افزود: باید اجازه می‌دادید تا وزیر حضور می‌یافت و به سوالات پاسخ می‌داد و سپس سعی می‌کردید برای او رای جمع کنید.

عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: بنده جهت دفاع از مجلس، حیثیت نمایندگان و اعلام همبستگی با کشاورزان که در اثر ضعف مدیریت وزارت جهاد کشاورزی حقوق آنان ضایع شده است، امروز مجلس را ترک می‌کنم.

علی لاریجانی، رییس مجلس نیز در پاسخ به نماینده مرند و جلفا خاطرنشان کرد: من امین شما هستم. با بررسی انجام شده، نظرات نمایندگان را گرفته‌ام و اعلام می‌کنم که استیضاح تعداد حد نصاب برای مطرح شدن را ندارد.

وی افزود: این که جلسه گذاشته شده و نظرات نمایندگان نیز مطرح شده، همان استقلال مجلس است؛ زیرا نمایندگان پذیرفته‌اند که در مسیر دیگری بحث استیضاح ادامه پیدا کند.

رییس مجلس با درخواست از سازدار برای ادامه حضور در جلسه علنی مجلس گفت: جایگاه مجلس اقتضا می‌کند که به مصالح توجه داشته باشد، در عین این که مجلسی‌ها همه از یک توجه خاص نسبت به مسائل روز برخوردارند.

وی با بیان این‌که در جلسه برگزار شده همه دوستان اصلاح طلب و اصولگرا حضور داشتند، یادآور شد: مساله از نظر ما کاملا روشن است، بنابراین این تذکر وارد نیست.

به‌رغم تاکید رییس مجلس مبنی بر ماندن سازدار در جلسه روز گذشته، وی صحن علنی مجلس را ترک کرد و ممانعت چند نماینده نیز نتوانست او را از این تصمیم منصرف کند. همچنین پس از اعتراض سازدار، مصطفی کواکبیان دیگر امضا‌کننده طرح استیضاح نیز در تذکری با استناد به ماده ۲۱۹ آیین‌نامه اصلاح شده، گفت که به‌رغم وجود چندین خط تلفن بنده در جلسه مذکور نبودم و آقایان معتقدند که دسترسی نبوده است. وی افزود که شما نباید ما را بدهکار کنید. شب قبل می‌گویید استیضاح حق نمایندگان است، اما مصلحت نیست و بار دیگر می‌گویید که عدد استیضاح از حد نصاب افتاده است.

کواکبیان در ادامه گفت که من اسامی امضا‌کنندگان را می‌خوانم تا هر که امضایش را پس گرفته اعلام کند. این صحبت کواکبیان را لاریجانی قطع کرد و ضمن ممانعت از قرائت‌ اسامی توسط این نماینده گفت که شما اجازه ندارید نام افراد را ببرید، زیرا نمی‌شود هر نماینده‌ای که بخواهد، نظر خود را این گونه اعلام کند. کواکبیان در ادامه با فریاد خواستار قرائت ادامه تذکرش بود که در نهایت رییس مجلس میکروفن وی را قطع کرد.

در این هنگام تعدادی از نمایندگان در دسته‌های چند نفره گرد کواکبیان جمع شدند و او را به سکوت دعوت کردند که با این حال کواکبیان همچنان فریاد می‌کشید.

همین مساله سبب شد تا عباسعلی‌نورا، عضو کمیسیون برنامه نیز با فریاد خطاب به کواکبیان بگوید که اسامی آنهایی که امضایشان را پس گرفته‌اند پیش من است، این قدر فریاد نزن.

در ادامه اما محمدرضا تابش، دبیر فراکسیون اقلیت نیز در تذکری آیین‌نامه‌ای این اقدام رییس مجلس را خلاف نص‌صریح قانون دانست. تابش با استناد به ماده ۲۲۷ آیین‌نامه داخلی اقدام لاریجانی برای خروج از دستور استیضاح را خلافی روشن از قانون عنوان کرد.

وی گفت: براساس آیین نامه داخلی مجلس هنگامی که طرح استیضاحی در دستور کار مجلس است، به هیچ وجه نمی‌توان دستور را تغییر داد، مگر در مواردی که طرح‌ها و لوایح سه فوریتی مطرح باشد.

نماینده اردکان ادامه داد: امضاکنندگان طرح استیضاح از حد نصاب قانونی ۱۰ نفر بیشتر هستند، اگر جلسه مشورتی برگزار شده، دلیل نمی‌شود که استیضاح منتفی شود.

تابش ابراز کرد: رییس مجلس اعلام کرد که امضاکنندگان این طرح استیضاح کمتر از ۱۰ نفر شده‌اند، این قانون‌شکنی روشن است و من وظیفه داشتم تذکر بدهم تا در تاریخ مجلس ثبت شود.

رییس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر تابش گفت: قرار نیست که در تذکر به دیگران توهین کنید، نمایندگان کجا قانون شکنی کردند.

لاریجانی گفت: طراحان استیضاح حق داشتند که بگویند ما نمی‌خواهیم استیضاح مطرح شود، کجای آن قانون شکنی است.

رییس مجلس خطاب به تابش گفت: شما که این طرح استیضاح را امضا نکرده بودید، کسانی که امضا کرده بودند، آمدند و صحبت کردند و گفتند ما قبول داریم این طرح از دستور کار مجلس خارج شود.

لاریجانی تصریح کرد: شما که نایب از کسی ندارید، حال فرض کنید چند نفر از استیضاح کنندگان نیز مانند آقای کواکبیان قبول نکرده‌اند، این نوع بحث‌ها برای مجلس درست نیست، مجلس نظام‌هایی دارد شما نیز نظر خود را مطرح کنید.

صحن علنی مجلس اگر چه آرام گرفت، اما مساله به اینجا ختم نشد و کواکبیان که براساس آیین‌نامه جدید مجلس در بین دستور نطق پیش از دستور داشت، در قسمتی متن سخنرانیش با اشاره به استیضاح وزیر جهاد گفت که اعتراض بنده به این است که هیچ حد نصابی پایین نیفتاده و اگر همان مطلبی که لاریجانی مطرح کرد که باید یک ماه صبر کنید تا کار به تاخیر بیفتد و دوستانی که استیضاح کرده‌اند این حقشان است، ماهم مشکلی نداشتیم، واقعا برای مجلس نامطلوب است که ماده ۵ حق نظارت، تذکر، سوال، استیضاح و تحقیق و تفحص ونطق داریم و بخواهیم در هر کدام به گونه‌ای از بحث نظارتی خود کوتاه بیایم.

این نماینده مجلس در ادامه خاطر نشان کرد: مجلس باید مدرس وار حرکت کند، باید به گونه‌ای نباشد که مسوولان وزارتخانه‌ها به ما تلفنی بگویند که شما کوچک‌تر از آن هستید که بتوانید استیضاح کنید یا ما آن اندازه در مجلس نفوذ داریم که نمی‌گذاریم استیضاح سربگیرد. این جمله‌ای بوده که به بنده منتقل کرده‌اند.

در پایان نطق کواکبیان، رییس مجلس گفت: البته این نکته‌ای که کواکبیان گفت ما نشنیدیم که وزیر یا کسی بگوید که ما نمی‌گذاریم. خودمان هم توجه داشته باشیم که کسی نمی‌تواند چنین چیزی به مجلس بگوید. مجلس قدرت این را (استیضاح) دارد و کار خود را انجام می‌دهد.

این سخنان لاریجانی که با فریاد احسنت نمایندگان همراه شد، پایانی بود بر اعتراضات دیروز مجلس نسبت به خروج طرح استیضاح وزیر جهاد کشاورزی از دستور کار پارلمان.