روزگار نزار زیمباوه

راجر بت*

مترجمان: محسن محمودی،سارا جعفری

برای کمک به حل مشکل زیمبابوه چه باید کرد؟

اخیرا، نشست فوق‌العاده سران منطقه‌ آفریقا جهت یافتن راه‌حلی برای بحران سیاسی زیمبابوه، در آفریقای جنوبی برگزار شد. ناظران امیدوار بودند که رابرت موگابه تحت تاثیر فشارهای جهانی، توافق‌نامه تقسیم قدرت را که در ماه سپتامبر امضا کرده بود، اجرایی کند. اما جای بسی شگفتی است که رهبران آفریقای جنوبی بار دیگر برای دیکتاتور پیر اختیار تام قایل شدند تا هرچه می‌خواهد انجام دهد. در این‌جا بر آنیم که به بررسی روند ملال آور اوضاع در زیمبابوه بپردازیم. اوایل سال جاری، «جنبش برای تغییرات دموکراتیک» (حزب اپوزوسیون زیمبابوه)، اکثریت آرا را در انتخابات پارلمانی به خود اختصاص داد. رهبر این حزب، مورگان چانگرای نیز، در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد. اما زمام امور ارتش، پلیس و سایر نهادهای امنیتی، همچنان در دست موگابه قرار گرفت. بنابراین حزب اتحادیه ملی آفریقایی زیمبابوه جبهه میهنی - Zanu-PF - هنوز کشور را اداره (و یا بهتر است بگوییم ویران) می‌کند.

طی نه هفته گذشته، تورم بسیار شدید و حداقل ۱۱میلیون درصد بود و بیش از نیمی از مردم این کشور از طریق کمک‌های غذایی روزگار گذراندند. بالاخره رهبران آفریقای جنوبی موفق به انعقاد توافق‌نامه‌ای میان موگابه و چانگرای شدند.

براساس این توافق‌نامه از ۳۱ وزیر کابینه، ۱۶ وزیر از حزب چانگرای ( که ۳ وزیر به یک جناح منشعب از این حزب تعلق دارد) و ۱۵ وزیر از حزب موگابه انتخاب شدند. اما نکته قابل توجه این است که موگابه همچنان بر ارتش و اکثر وزارتخانه‌های کلیدی کنترل دارد.

این در حالی است که چانگرای می‌خواهد حزب وی زمام امور وزارت کشور و نیروی پلیس را در دست بگیرد. حزب اپوزوسیون به درستی بر این باور است که بدون داشتن کنترل نهاد‌های امنیتی، هرگونه توافق‌نامه سیاسی صوری و لفاظانه است.

اما از آن جا که ژنرال‌های حامی موگابه قصد چشم‌پوشی از قدرت را ندارند حزب اتحادیه ملی آفریقایی زیمبابوه حاضر به واگذاری وزارت کشور نیست. در این بین، روز به روز به وخامت اوضاع افزوده می‌شود.

از منابع مطلع در حراره (پایتخت زیمبابوه) خبر می‌رسد که در حال حاضر تنها حدود ۵/۶میلیون نفر از مردم یعنی نیمی از جمعیت زیمبابوه در چهار سال گذشته، همچنان در کشور سکونت دارند و بیش از ۵ میلیون نفر به آفریقای جنوبی، موزامبیک و زامبیا پناهنده شده‌اند.

برای آنهایی نیز که در کشور باقی مانده‌اند، چشم‌انداز آینده وخیم است. براساس برآوردهایی که از طرف حزب اپوزیسیون ارائه شده است و با توجه به این که کارشناسان مستقل این برآورد‌ها را قابل اتکا می‌دانند یک میلیون نفر از مردم در صورت دریافت نکردن کمک‌های غذایی و عدم افزایش کشت غله طی سال ‌جاری جان خود را از دست خواهند داد. با وجود این تهدید هنوز بذر، کود و مواد سوختی در اختیار کشاورزان قرار داده نشده است. توافق‌نامه‌ میان موگابه و چانگرای برای جریان یافتن کمک‌های خارجی مورد نیاز ضروری بود. اما متاسفانه موگابه توافق‌نامه تقسیم قدرت را نادیده گرفت و رهبران آفریقای جنوبی هم اقدامی در جهت متوقف کردن او انجام ندادند. توماز سالوموا رییس انجمن توسعه آفریقای جنوبی ((SADC)) که مسوول برگزاری اجلاس مورد ذکر بود در اظهاراتی غیر مسوولانه بیان کرد که وزارت کشور باید به طور مشترک به وسیله دو وزیر از دو حزب موگابه و چانگرای اداره شود. این موضع‌گیری به معنای تایید مواضع موگابه است. این در حالی است که صدها نفر از مردم زیمبابوه امسال توسط ارتش و پلیس به قتل رسیده‌اند.همه ناظران براین باورند انجمن توسعه آفریقای جنوبی SADC)) در حال فشار آوردن به حزب چانگرای برای پذیرش نقشی صوری و سمبلیک در دولت جدید هستند. بنابراین طبق معمول این اجلاس نیز برای رژیم جنایت‌کار موگابه یک فرصت به حساب می‌آید. چانگرای تنها به سبب بحران انسانی که روز به روز شدت می‌گیرد با توافق‌نامه اولیه موافقت کرد. اما وی تصریح کرده که با مصالحه‌ای که انجمن توسعه آفریقای جنوبی SADC)) تجویز می‌کند موافقت نخواهد کرد. روز چهارشنبه، چانگرای بیان کرد که «ما از حزب اتحادیه ملی آفریقایی زیمبابوه (Zanu-PF) دعوت می‌کنیم که برای حل مشکل همکاری کند اما حاضر به متحد شدن با این حزب نیستیم.»

لیکن رهبران آفریقای جنوبی، به طور بدبینانه‌ای چانگرای (و نه موگابه) را لجوج و کله شق می‌خوانند. بسیاری از این رهبران، خود دیکتاتورهای قهاری هستند و از احزاب اپوزیسیونی که در انتخاباتی دموکراتیک برنده شده‌اند، می‌ترسند. شاید آن‌ها از این واهمه دارند که آنچه برای موگابه رخ داده برای خودشان هم پیش بیاید.

متاسفانه، سریتز یان کارما (Seretse Ian Kharma) رییس‌جمهور بوتسوانا، که قبلا علیه موگابه سخن رانی کرده و خواستار برپایی یک انتخابات جدید و یک طرح واقعی برای تقسیم قدرت شده بود نتوانست در اجلاس مورد ذکر حضور یابد. نماینده‌ای هم که از طرف بوتسوانا در اجلاس فوق‌الذکر شرکت کرده بود نیز با طرح مصالحه پیشنهادی مخالفتی نکرد.

اکنون که زیمبابوه با قحطی مواجه شده است، موگابه راهی ندارد جز این که دست کمک به سوی دیگران دراز کند. اما اوایل هفته گذشته «برنامه جهانی غذا» سازمان ملل متحد اعلام کرد که به علت کمبود بودجه ناگزیر شده است کمک‌های غذایی خود را به چهار میلیون زیمبابوه‌ای محدود کند.سوال مهمی که با آن مواجهیم این است که دولت اوباما چگونه باید به این وضعیت واکنش نشان دهد. بهترین راه این است که ایالات متحده باید به ارائه کمک‌های غذایی ادامه دهد و از طرف دیگر نیز باید به‌طور مستقیم بودجه‌ای را به چانگرای اختصاص دهد تا وی بتواند به کشورهای منطقه‌ سفر کرده و رهبران این کشورها را به حمایت از موافقت نامه اولیه ترغیب کند.

* پژوهش‌گر موسسه امریکن اینترپرایز