هنوز تماشاگر «فوتبالیست‌ها»

غزال صادقی

در حالی که چهار فیلم پرفروش جهان، از میان کارهای سینمایی انیمیشن هستند و صنعت انیمیشن در جهان به عنوان یکی از سودآورترین‌ها برای کشورهای سازنده آن مطرح است. کشور ایران هنوز نیز به عنوان یکی از مصرف‌کنندگان تولیدات درجه ۳ و ۴ کشورهای آسیای شرقی مطرح است و به قولی هنوز درگیر شبکه مافیایی در صنعت انیمیشن است.

نکته جالب در این میان این است که ایران در چهل سال پیش به عنوان یکی از قدرت‌های مهم دنیا در تولید انیمیشن مطرح بوده و جایزه نورالدین زرین‌کلک از سازمان ملل در سال ۱۳۵۰ از میان همه کشورهای شرکت‌کننده گواهی بر این موضوع است. در سال ۱۳۴۹ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و دانشکده انیمیشن در ایران تاسیس شدند.

ولی متاسفانه با اینکه با توان بسیار بالایی شروع به پرورش هنر انیمیشن شد امروزه حتی یک هنرستان تخصصی انیمیشن برای پرورش نسل جدید وجود ندارد.

انیمیشن در ایران در این سال‌ها شاید حتی با توجه به شباهت‌های فرهنگی ما با کشورهای آسیایی و منطقه باید به یک بازار گسترده دست پیدا می‌کرد، که به دست آوردن این بازار گسترده نیازمند تولید گسترده نیز بود، اما از آنجا که انیمیشن در ایران نتوانست پیشرفت لازم در بازارهای منطقه‌ای یا آسیایی را داشته باشد، مدیران و متصدیان هم به جای سرمایه‌گذاری مناسب روی این صنعت سودآور صورت مساله را عوض کردند و به دنبال خرید کارهای چینی و ژاپنی ارزان قیمت رفتند. کار به جایی رسید که در ایران تنها صداوسیما مشتری کارهای انیمیشن شد و این تنها مشتری به عنوان قیمت‌گذار نیز وارد این عرصه شد.البته جریان به اینجا هم ختم نشد، بلکه به خاطر نظارت این سازمان کارهای خریداری‌شده گزینشی و سلیقه‌ای انتخاب می‌شدند و سازندگان نیز مجبور به اجرای طرح‌های درخواستی و سلیقه‌ای شدند و هیچ چاره‌ای هم جز کنار آمدن با آن نداشتند.

از طرف دیگر سرمایه‌گذاران خصوصی نیز به هیچ عنوان حاضر به ریسک و سرمایه‌گذاری در صنعت انیمیشن نیستند. به علت قیمت‌گذاری‌های پایین از طرف صداوسیما و نبودن محل‌های مناسب برای اکران عمومی و پیش آمدن مشکلات ممیزی و جلوگیری از پخش عملا سرمایه‌گذاری در این حوزه مقرون‌به‌صرفه نیست و در نهایت تنها محلی که می‌تواند این صنعت را از نابودی کامل نجات دهد، دولت است. قطعا اگر دولت نگاه صنعتی‌تری به انیمیشن داشته باشد و رسمیت بیشتری به این هنر صنعت دهد، پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه حاصل خواهد شد.

نورالدین زرین‌کلک: از فضاهای جهانی دوریم

نورالدین زرین‌کلک‌، پدر انیمیشن ایران نیز دور بودن از فضاهای جهانی را به مدت زیاد علت فاصله گرفتن از قافله جهانی انیمیشن می‌داند.

وی می‌گوید: لفظ زیبای هنر انیمیشن که چندی پیش کعبه آمال فعالیت‌های فرهنگی بوده، امروزه با سرعتی بیش از همیشه جای خود را به صنعت انیمیشن می‌دهد. معیارهای علمی مطالبات اجتماعی- که در زمان کوتاه نیاز به تولید انبوه فیلم دارد- در قالب صنعت قابل دسترسی است، اما متاسفانه ما در این مرحله از نیروی مولد پول‌سازی که در این صنعت وجود دارد، غافل مانده‌ایم. نیرویی که تمایل تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران را به استفاده از صنعت برای پاسخگویی به نیاز و مصرف عام را بیشتر می‌کند.

نویسنده کتاب «فیل و فنجون» درباره جریان گذر از هنر به صنعت انیمیشن در ایران می‌گوید: ما هنوز حتی به موازنه با سرعت صنعتی شدن انیمیشن در دنیا نرسیده‌ایم و هنوز تنها با پشتوانه هنری فعالیت می‌کنیم.

زرین‌کلک در پایان می‌گوید: ما در طول چند سال گذشته، مجموعه تولیدات قابل قبول و قابل ذکرمان تناسبی با سال‌هایی که طی کرده‌ایم، ندارد.

با این حال هنوز هم دیر نیست تا بدون واگذاشتن روح هنری و با تاکید بر آبشخورهای فرهنگی، هنر ملی را به هنر- صنعت ملی برسانیم.

اکبر عالمی: از پذیرش محصولات بی‌فایده بپرهیزیم

اکبر عالمی منتقد و مدرس دانشگاه نیز تولید انیمیشن در ایران را با صرف کردن هزینه و کار دقیق و کارشناسانه میسر می‌داند و می‌گوید: تفاوت هزینه و قیمت یک دقیقه تولید کار در ایران و کار در خارج از کشور بسیار زیاد است، اما اگر خرید محصولات ضعیف خارجی که البته در گزارش‌های مالی تنها بر اساس کمیت به صرفه هستند ادامه پیدا کند، بدون اینکه خودمان را حداقل به آن حد موازنه برسانیم، روزی می‌رسد که دیگر به هیچ وجه قادر به تامین نیازهای خود در داخل کشور نخواهیم بود.

عالمی ادامه داد: تولیدات تهی و بی‌معنایی که جز لذت کاذب برای کودک و دور کردن او از تفریحات کاربردی و مفید،‌ نتیجه دیگری به جای نمی‌گذارند، کشورهایی را وارد بازار رقابت این چرخه تولیدی کرده که با دستمزد پایین می‌توانند برای تولیدی انبوه نیروی کار تامین کنند.

این استاد دانشگاه افزود: ما نیازمندیم با توجه به شرایط روز دنیا، تصمیم جدی و عاجلی بگیریم و تمام عزم و اراده ملی خودمان را در بازار مکاره امروز هنر به کاربندیم تا از تنگنای پذیرش محصولات بی‌فایده که هر روز با قیمت‌های قابل رقابت‌تری عرضه می‌شوند، خلاص شویم.

رضا تقدسی، مدیر عامل موسسه حور نیز با بیان این مطلب که در تمام دنیا در زمینه تولید انیمیشن ابتدا سرمایه‌گذاری دولت صورت گرفته است،‌ گفت: اگر در کشور ما هم سرمایه‌گذاری صورت گیرد که بسترهای اصلی انیمیشن به وجود بیاید، به این عرصه کمک خواهد شد.

تقدسی همچنین توضیح داد: انیمیشن جزو تنها مقولات فرهنگی است که بعد از جاافتادن می‌تواند به لحاظ اقتصادی روی پای خود بایستد. اما از مسوولان فرهنگی که نسبت به این که انیمیشن جزئی از بدنه سینما است اطلاعی ندارند، نمی‌توان انتظار سرمایه‌گذاری داشت.

دولت از انیمیشن حمایت نمی‌کند

یکی از فیلمنامه‌نویسان انیمیشن عدم تمایل ارگان‌های دولتی به سرمایه‌گذاری در انیمیشن را علت ضعف این صنعت در ایران می‌داند و می‌گوید: در این سال‌ها فیلم سینمایی و سریال ساختاری تجربه شده است. گاه سریالی با ۱۲۰میلیون تومان ساخته و به تلویزیون فروخته می‌شود، اما یک انیمیشن بیش از یک‌میلیارد تومان هزینه دارد و دو سال هم زمان می‌برد. این در حالی است که عمر مدیریت‌های ما کمتر از دو سال است و یک‌میلیارد هم هیچ‌گاه قابل بازگشت نیست.وی گفت: متاسفانه مدیران ما از زیر بار مسوولیت در این زمینه شانه خالی می‌کنند. چرا که علاوه بر تلویزیون،‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمایی فارابی هیچ‌گاه کوچک‌ترین کمکی برای ساخت حتی یک انیمیشن هم نکرده است.

این فیلمنامه‌نویس گفت: در حال حاضر انیمیشن باری به هر جهت شده؛ چرا که انیمیشن برای این مدیران اهمیتی ندارد. در حال حاضر باسابقه‌ترین مدیران تلویزیونی در گروه فیلم و سریال و حماسه و دفاع مقدس کار می‌کنند، اما مدیران باتجربه را در بخش انیمیشن می‌گذارند.