مذاکرات اقتصادی در سایه ملاحظات سیاسی

پرنا ب موکرجی، وزیر امور خارجه هند

دنیای اقتصاد - سفر هیات‌های دیپلماتیک هند و برزیل به تهران در نخستین روزهای هفته جاری بار دیگر تحلیل‌ها درباره تمایل ایران به تشکیل ائتلافی از کشورهای جنوب در مقابل کشور‌های شمال و نیز سیاست نگاه به شرق را زنده کرده است. این سیاست از زمانی‌که محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور شد، در دستور کار ایران قرار گرفته است. هند پس از کشور پرجمعیت چین و ژاپن توسعه یافته، با رشد اقتصادی چشمگیر نمادی از قدرت‌یابی و قدرت یافتگی شرق در برابر غرب به شمار می‌رود. برزیل نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور آمریکای لاتین و یکی از کشورهای در حال توسعه، یادآور اتحاد تاریخی جنوب - جنوب در برابر شمال - شمال است. اتحادی که ایران بر ضرورت انسجام آن تاکید می‌ورزد و گسترش و تعمیق آن را یکی از اولویت‌های سیاست‌خارجی خود قرار داده است، اما با این وجود با مشکلاتی نیز مواجه شده است.

به عنوان مثال به خاطر ملاحظاتی که هند در روابطش با پاکستان دارد، هنوز مذاکرات برای احداث خط لوله صلح از ایران به هند که از پاکستان خواهد گذشت، به نتیجه نرسیده است.

سفر هیات پرتعداد هندی به تهران به ریاست پرناب موکرجی وزیر امور خارجه هند از روز جمعه کلید خورده و وزیر امور خارجه هند پس از شرکت در پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و همچنین اجلاس شورای بازرگانی مشترک ایران و هند، دیدار با علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، منوچهر متکی وزیر امور خارجه، علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی، شامگاه دوشنبه با محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور نیز دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

موکرجی هدف از دومین سفر خود به تهران طی سه ماه گذشته را گسترش همکاری‌های دو کشور به خصوص همکاری‌های اقتصادی در بخش انرژی اعلام کرده است. امنیت انرژی برای کشوری همچون هند اهمیت بسزایی دارد، این درحالی است که تحلیل‌گران بر این‌باورند که کاهش قیمت نفت و امضای نهایی قرارداد هسته‌ای هند و آمریکا باعث افزایش تمایل دهلی‌نو به نهایی‌کردن قرارداد پروژه انتقال گاز ایران به این کشور شده است، اما با این وجود استراتژیست‌های هندی اظهار می‌کنند که این کشور نگران خطر قطع جریان گاز این خط لوله در موارد بروز تنش با پاکستان است و به همین دلیل با احتیاط در جهت عملی‌شدن این پروژه ۷میلیاردو ۶۰۰میلیون دلاری که به خط لوله صلح معروف است، گام برمی‌دارد. از همین‌رو، منوچهر نوذری وزیر نفت ایران در حاشیه دیدار با وزیر امور خارجه هند از اعلام هشدار تهران به دهلی‌نو در این زمینه خبر داد، آنگاه که به خبرنگاران گفت: با توجه به این که فرصت‌های زیادی را در پروژه خط لوله صلح به دلیل تعلل هند از دست داده‌ایم، به این کشور اعلام کرده‌ایم که فعال‌تر برخورد کند.

اما پیش از دیدار موکرجی و نوذری، هیات هند در افتتاحیه پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و هند بیانیه‌ای را منتشر کرد. در این بیانیه بر افزایش همکاری‌های دوجانبه تاکید و اعلام شده است که گسترش روابط سنتی اقتصادی بین ایران و هند به تقویت اقتصاد دو کشور خواهد انجامید. این بیانیه همچنین زمینه‌های نفت و گاز، منابع آبی، مسکن، امور مالی، توریسم و فرهنگ، انرژی، امور داخلی، راه‌آهن، صنعت، سرمایه‌گذاری، کشاورزی، بنادر و کشتیرانی و بسیاری از مسایل اقتصادی دیگر را از جمله زمینه‌های مستعد برای همکاری بین تهران و دهلی اعلام و علاقه‌مندی هند را به مشارکت در پروژه‌های نفت‌و‌گاز تهران و به ویژه پارس‌جنوبی بیان کرده است. هند همچنین تمایل خود را برای گسترش سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایرانی در دهلی و ارتقای مبادلات تجاری دو کشور پنهان نکرده است. این در حالی است که هم اینک واردات نفت هند از ایران از ۴میلیاردو ۱۲۰میلیون دلار در سال ۲۰۰۶ به ۱۰میلیارد دلار افزایش یافته است. گفتنی است: در صورت دستیابی اسلام‌آباد، دهلی‌نو، تهران به توافق نهایی، به منظور راه‌اندازی خط لوله صلح ایران سالانه ۶۰۰میلیون متر مکعب‌گاز طبیعی از میدان گازی پارس‌جنوبی به کشورهای هند و پاکستان صادر خواهد کرد.

تمایل هند برای نهایی شدن خط لوله صلح

احمدی‌نژاد در دیدار موکرجی با بیان اینکه جهان در آستانه تحولات بزرگی است و نظام‌های پولی و مالی و یکجانبه جهانی در حال فروریزی است، اظهار کرده است: تقویت روابط به خصوص در شرایط کنونی به نفع دو کشور است و باید به استقبال تحولات برویم، قبل از اینکه مناسبات جدید این بار با رنگ و لعاب دیگری تحمیل شود.

رییس‌جمهور با بیان اینکه علاقه‌مند هستیم در خط لوله صلح، هند را هم در کنار خود داشته باشیم، گفته است: امیدوارم در این پروژه و همچنین سایر پروژه‌ها از جمله فولاد، آلومینیوم و ذوب‌آهن هند نیز مشارکت بیشتری داشته باشد.

به گفته وزیر خارجه هند، دهلی‌نو تمایل دارد روابط خود را در همه زمینه‌ها از جمله اقتصادی و تجاری با تهران تقویت کند. وی به عنوان رییس هندی کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور خاطر نشان کرده است: با تقویت مناسبات دوجانبه و سرمایه‌گذاری مشترک تلاش خواهیم کرد پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران را برای ارتقای سطح سرمایه‌گذاری‌ها تا ۲۰‌میلیارد دلار در سال عملی کنیم. موکرجی همچنین تاکید کرده است که اراده طرف هندی این است که این خط لوله هر چه زودتر نهایی شود و امیدواریم در نشستی که در هند برگزار خواهد شد مسایل مربوط به خط لوله صلح به سرانجام برسد.

همفکری ایران و برزیل

احمدی‌نژاد همچنین در دیدار با سلسلو آموریم، وزیر خارجه برزیل که حامل پیام کتبی رییس‌جمهور کشور متبوع خود بود، تمایل دولت خود را برای نزدیکی عملی کشورهای جنوب پنهان نکرد و گفت: نظام‌های موجود در دنیا رو به اضمحلال هستند و ما باید با کمک هم در برقراری نظام‌های جدید همفکری و تلاش کنیم.

آموریم نیز در این دیدار علاقه‌مندی دولت برزیل را برای توسعه و تقویت هر چه بیشتر روابط دوجانبه اعلام کرده است. وی همچنین گفته است که ایران و برزیل باید نسبت به تغییر ساختار سیاسی و اقتصادی در جهان همفکری کرده و روابط دوجانبه خود را در شرایط جدید جهانی توسعه دهند.