زهرا واعظ - کارگروه تحولات اقتصادی دولت برای نخستین‌بار، جزئیات گزارش اسناد پشتیبان طرح تحول اقتصادی را منتشر کرد. این گزارش که بنا به درخواست خبرنگاران در اولین جلسه مطبوعاتی با سخنگوی طرح تحول اقتصادی بر روی سایت این کارگروه گذاشته شده است، شامل اسناد پشتیبان هفت محور طرح تحول از جمله اصلاح نظام یارانه، نظام مالیاتی، نظام توزیع کالا و خدمات، نظام بهره‌وری، نظام گمرکی، نظام بانکی و ارزش‌گذاری پول ملی است. در مقدمه گزارش پشتیبان طرح تحول اقتصادی هدف از اعمال این سیاست‌ها ممکن است کمک به مصرف‌کنندگانی باشد که قادر به تهیه برخی از کالاها یا ارزاق حیاتی نیستند، یا ممکن است کمک به تولیدکنندگانی باشد که به علت افزایش قیمت تمام‌شده برخی از کالاها قادر به رقابت با سایر عرضه‌کنندگان آن کالا نباشند.

در این گزارش ضمن پرداختن به روش‌های مختلف پرداخت یارانه از جمله نظام نقدی، نظام کالایی، نظام همگانی قیمتی و نظام کالابرگی، مزایا و معایب هر یک و نیز معیارهای کارآمدی نظام پرداخت یارانه به صورت کلی بررسی شده است.

به عنوان مثال، در نظام پرداخت نقدی یارانه که تحت‌نظام مستقیم و مشروط عنوان شده است که این نوع یارانه در قالب پول نقد به فقرا پرداخت می‌شود و به عبارتی به لحاظ اقتصادی با افزایش درآمد فرد، به منظور حصول مطلوبیت بیشتر، مجموعه امکان‌پذیری وی افزایش می‌یابد.

ضمن آنکه مزیت این کار نسبت به سایر نظام‌ها کمتر مختل شدن سازوکار قیمت‌ها به دلیل افزایش دامنه انتخاب افراد عنوان شده است.

در این گزارش، معایب نظام یارانه نقدی، ابقا مشکل اساسی یارانه همگانی دانسته شده که منجر به ایجاد توقع در تمامی آحاد جامعه و ایجاد مقاومت برای اجرای نظام هدفمند در آینده خواهد شد.

همچنین، افزایش میزان نقدینگی و بالا رفتن قیمت کالاهای یارانه‌ای از جمله معایب پرداخت نقدی برشمرده شده که اثرات تورمی حادی را به همراه خواهد داشت و اثرات توزیع درآمد را به ضرر طبقه‌های آسیب‌پذیر تغییر می‌دهد. به عبارت دیگر در چنین مواقعی، پرداخت نقدی یارانه‌ها تنها در کوتاه مدت موثر بوده و تاثیری در شرایط درآمدی خانوارها در بلندمدت نخواهد داشت.

در همین حال یکی از هدفمندکردن یارانه‌ها، پرداخت یارانه به روش «نظام کالایی» است که در این روش هدف، اطمینان از دسترسی خانوارها به حداقل نیاز مصرفی است که دارای مزیت قابلیت کنترل و مدیریت افراد واجد شرایط است.

ضمن آن که بالابودن هزینه‌های اجرایی از جمله حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی مواد غذایی و نیز تاخیر و اتلاف موادغذایی جزو مهم‌ترین معایب این نوع پرداخت یارانه هستند.

از طرفی در «نظام همگانی قیمتی» بخش عمده یارانه به کالاهایی که سهم بیشتری در سبد مصرفی خانوارهای نیازمند دارند، اختصاص می‌یابد که دولت می‌تواند علاوه بر تولید کالا در داخل، به واردات آن هم اقدام کند.

اگر چه در این روش طبقه متوسط شهری از این نوع یارانه منفعت بیشتر می‌برند، اما به دلیل ایجاد اختلال در نظام بازار اغلب مورد انتقاد واقع می‌شود.

در روش «نظام کالابرگی»، کالا برگ‌ها از ارزش پولی مشخصی برخوردارند و با استفاده از آن می‌توان کالاهای شخصی را خریداری کرد از مزایای این روش پوشش تمامی نیازهای اساسی است که نسبت به سایر نظام‌های حمایتی ارجحیت دارد، اما وابستگی بیشتری را از طرف ذی‌نفعان به کمک‌های دولتی ایجاد می‌کند.