معرکه فرانسوی در ایران

علی طجوزی

هفته گذشته را می‌توان هفته سلین نام‌گذاری کرد. دلیل این نامگذاری سالروز تولد یا مرگ وی نیست. یا رونمایی از کتاب یا هر چیز دیگر مربوط به او نشده است. بلکه وجه تسمیه آن، پرفروش شدن آخرین کتاب ترجمه و چاپ شدن سلین در بازار کتاب است. «معرکه» نام آخرین اثری است که از این نویسنده فرانسوی به فارسی ترجمه شده است.

از دلایل پرفروش بودن این کتاب می‌توان به ذهنیت خوب دوستداران داستان‌های خارجی از وی اشاره کرد. سلین با اولین کتابی که از وی در ایران منتشر شد، به سرعت به یکی از محبوب‌ترین نویسندگان میان قشر خوانندگان رمان و داستان‌های بلند خارجی قرار گرفت. این محبوبیت بیشتر به مدد ترجمه‌های خوب و روان آثار او در ایران است.

اولین کتابی که از سلین در ایران چاپ شد، سفر به انتهای شب با ترجمه مرحوم فرهاد غبرایی است.

پیشینه و سابقه خوب غبرایی در انتخاب کارهایش از یک سو و معرفی نویسنده جدید به نسل کتابخوان از سوی دیگر، سبب شد که سفر به انتهای شب، با اقبال خوانندگان رو‌به‌رو شود.

هرچند سفر به انتهای شب بعد از درگذشت مترجم به چاپ رسید، اما هر چه بود یادگاری خوب و درخوری بود. این اثر در سال ۱۳۶۳ در بحبوحه جنگ تحمیلی ترجمه شد ولی بنا به دلایلی چاپ آن تا سال ۱۳۷۳ طول کشید.

از سویی دیگر می‌توان به جرات گفت که انتخاب این اثر که یکی از مضمون‌های اصلی‌اش ضدیت با جنگ و شرح پیامدهای مصیبت‌‌بار آن است، با توجه به سال ترجمه آن، اتفاقی نبوده است. یکی دیگر از دلایل پرخواننده‌ و بالطبع پرفروش شدن اولین کار سلین را می‌توان مربوط به پیشگفتار مترجم در سفر به انتهای شب دانست. *

سلین در ادبیات ایران چندان مشهور نیست و ظاهرا اولین بار که در مطبوعات ایران حرفی از سلین به میان آمده از زبان جلال آل‌احمد در کتاب ارزشیابی شتابزده در سال ۱۳۴۳ است که در یک گفت‌‌و‌گوی دراز در تاثیرپذیری خود از سلین و نفی تاثیرپذیری‌اش از کامو چنین می‌گوید: «بیگانه» کامو بی‌اعتنا است و بهت‌زده در حالی که مدیر مدرسه من سخت با اعتنا است و کلافه ... این دنیای تنها رو من بهترین نوعش را به شما توصیه می‌کنم بخوانید. آقای لویی فردینان سلین فرانسوی. من در مدیر مدرسه از او اثر گرفتم، او کتابی داره به اسم سفری به آخر شب این کتاب به نظر من شاهکار ادبیات فرانسه است...».

در این پیشگفتار مترجم با وام گرفتن از مصاحبه یکی از نویسندگان معاصر ایران اهمیت نویسنده را یادآور می‌شود و ماحصل می‌شود «سلین» ماندگار در اذهان خوانندگان رمان.

اثر بعدی سلین در ایران مرگ قسطی با ترجمه مهدی سحابی است که آن هم از استقبال بی‌نصیب نماند. «دسته دلقک‌ها» نیز کتاب دیگری از سلین با ترجمه سحابی بود که سال ۸۵ منتشر شد. دسته دلقک‌ها نیز توانست مانند آثار قبلی سلین، مخاطبان را

راضی نگه دارد.

حالا این روزها این «معرکه» است که بار دیگر نام سلین را همراه با کتاب تازه‌ ترجمه‌اش بر پیشخوان کتاب فروشی‌های نشانده است. فعلا معرکه را می‌توان پرفروش‌ترین داستان خارجی در بازار کتاب دانست. هر چند که هنوز خالد حسینی با بادبادک باز و دیگر آثارش جزو پرفروش‌ها هستند، اما معرکه در حال حاضر در صدر پرفروش‌ قرار دارد.

از دیگر دلایل پرفروش بودن این کتاب همچنین می‌توان به این مورد اشاره کرد؛ حجم کم کتاب، که وقت زیادی برای خواندن نمی‌برد. این کتاب در مجموع ۱۱۲صفحه است که برای خواننده حرفه‌ای و علاقه‌مند زیاد نیست و تنها یک داستان بلند است. قیمت مناسب نیز در این بحبوحه گرانی کاغذ و کتاب در فروش بی‌تاثیر نبوده است.

معرکه دو هزار تومان است. طرح جلد زیبای این کتاب را هم می‌توان به دلایل فروش خوب آن اضافه کرد، اما عمده‌ترین دلیل فروش این کتاب که سمیه نوروزی آن را ترجمه کرده، سابقه و ذهنیت خوب و زبان روایی خواننده از سلین و مترجمان آثار او است.

همچنین تلخی و تند و گزنده بودن زبان سلین، که گاه از فرط تندی خواننده را وادار به خنده می‌کند خنده‌ای که همچنان در پس خود جنگ و فجایع آن را دارد و بی‌تردید پس از تمام شدن خنده باز هم تلخی آن گریبان فکر را می‌گیرد و ذهن را با این مصیبت و آدم‌های در آن درگیر می‌کند.

«معرکه» ی سلین را نشر چشمه در شمارگان دو هزار نسخه منتشر کرده است. از دیگر پرفروش‌های داستان خارجی در هفته گذشته می‌توان به سرخ و سیاه (استاندال - مهدی سحابی)، آخرین عشق کافکا (کاتی دیامانت - سهیل سمی)، الف (بورخس - م . طاهر نوکنده)، بادبادک (سامرست موام، شهرزاد بیات موحد)، اختراع انزوا (پل استر - بابک تبرایی)، دن‌کیشوت روسی (ایوان تورگینف- یوسف قنبر) و پیکاسو (گرترود اشتاین - فروزان گنجی‌زاده) اشاره کرد.

بازار داستان ایرانی هم این روزها همچنان مشغول کافه‌پیانو فرهاد جعفری است که به چاپ هشتم رسیده است که همچنان طی دو سه ماه اخیر به عنوان پرفروش‌ترین در کنار «بی وطن» رضا امیرخانی معرفی می‌شوند. همبستگی پریوش صنیعی نیز از دیگر پرفروش‌های بازار داستان ایرانی است. البته به این کتاب باید کافه پری دریایی نوشته میترا الیاتی و همچنان‌ هاکردن «پیمان هوشمندزاده» و بازی عروس و داماد «بلقیس سلیمانی» را نیز اضافه کرد.

ضمن اینکه دوستداران شعر خارجی در هفته گذشته بالاخره تا حدودی دست از سر «هوا را از من بگیر خنده‌ات را نه» نرودا کشیدند و دلیلش هم انتشار گزیده‌ای از اشعار چارلز بوکوفسکی به نام سوختن در آب، غرق شدن در آتش با ترجمه پیمان خاکسار بود.

در هر حال بازار کتاب ایران تابستان داغی را همراه با گرمی هوا تجربه کرد.

هر چند که هنوز خاطره رکود بهار بعضا از ذهن ناشران و کتابخوانان نرفته است.

*سفر به انتهای شب، ترجمه فرهاد غبرایی، انتشارات جامی، چاپ سوم ۱۳۸۳

سلین در یک نگاه

لوئی فردیناند دتوش متولد سال ۱۸۹۴ در فرانسه. اولین اثرش سفر به انتهای شب را در سال ۱۹۳۲ منتشر کرد. چهار سال بعد مرگ قسطی را چاپ کرد. سلین در خلال سال‌های نویسندگی‌اش با فراز و نشیب‌های زیاد همراه با آوارگی و تبعید دست و پنجه نرم کرد. بعد از مرگ قسطی که در سال ۱۹۳۶ منتشر شد تا سال ۱۹۶۱ که در گذشت از وی این آثار چاپ شده‌اند؛ هجونامه‌های هیچ و پوچ برای یک قتل، مدرسه اجساد (۱۹۳۷ و ۱۹۳۸)، اوضاع وخیم (۱۹۴۱)، دسته دلقک‌ها یا گروه آدمک‌ها (۱۹۴۴) و از سال ۱۹۴۴ تا ۱۹۵۱ سحر و خیال، زمانی دیگر و معرکه و باقی آثارش را به نام‌هایی از این قصر به آن قصر، شمال، ریگودون طی سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۱ نوشت و منتشر کرد.