معاون بانک مرکزی خبر داد
امکان ناپذیری محاسبه آثار غیرمستقیم یارانه نقدی
پاسخ معاون بانک مرکزی به دغدغه‌های طرح تحول اقتصادی:
شوک به معنای تورم نیست
معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به سوالی درباره آنچه آثار تورمی طرح تحول اقتصادی خوانده می‌شود، با اشاره به اینکه «ابزارهای اقتصاد ابزارهایی هستند که می‌توانند آثار مستقیم را ارزیابی کنند و در مورد آثار غیرمستقیم تصویر روشنی ارائه نمی‌دهند»، افزود: به طور مثال تغییر قیمت دو اثر دارد که یکی قیمت خود کالا و دیگری اثر تغییر قیمت آن کالا بر قیمت کالای دیگر است که در اینجا تنها اثر مستقیم قابل‌محاسبه است. همچنین نمی‌توان بررسی دقیقی از تغییر رفتار مصرفی مردم داشت.
رامین پاشایی فام بر پایه این مثال توضیح دادکه «تنها می‌توان انتظار داشت که ابزارهای اقتصادی، در طرف عرضه آثار مستقیم را به سرعت ارزیابی کنند؛ ولی در طرف عرضه آثار غیرمستقیم به راحتی قابل‌مشاهده نیست و از آن مهم‌تر اینکه آثار تقاضایی این اقدام است که ممکن است باعث تغییر در الگوی مصرف و جابه‌جایی نسبت‌ها شود و این مساله نیز ممکن است مغفول بماند.»
پاشایی‌فام در عین حال افزود: برای حداکثر کردن شناخت از وضعیت اقتصادی پس از نقدی شدن یارانه‌ها از تمام ابزارهای موجود به نحو احسن استفاده کرده و با کنار هم قرار دادن چندین مدل به روش‌های مختلف به نتایجی همسو دست پیدا کردیم. علاوه‌بر این جمعی از اقتصاددانان را دعوت کرده و روش خود را ارائه کردیم و نقطه‌نظرات آنها را مورد بررسی قرار داده و به جمع‌بندی رسیدیم.
وی با بیان اینکه «اجرای این کار واقعا یک جراحی اقتصادی محسوب می‌شود»، افزود: سعی بر این بوده که از یک تیم کارشناسی بسیار قوی، به صورت تمام وقت و با در نظر گرفتن کلیه ملاحظات بهره‌گیری به عمل آید. بخش عمده این جراحی هم در یارانه‌ها است که واقعا نهایت تلاش مجموعه و بضاعت کارشناسی کشور به‌کار گرفته شده تا آثار و نحوه اجرای این کار را برای انتخاب بهترین روش‌ها مورد بررسی دقیق قرار دهند. این بررسی‌ها هنوز هم تکمیل نشده؛ ولی به نظر می‌رسد ظرف یکی دو ماه آینده مشخص می‌شود که کدام یک از سناریوها قابلیت اجرا دارد. در حال حاضر می‌توان به این نکته اشاره کرد که هر حرکت اقتصادی و حتی سکوت اقتصادی خود یک علامت است و همه اینها انتظاراتی را به‌وجود می‌آورد که ممکن است از اصل حرکت هم قوی‌تر باشد و باید به این انتظارات نیز توجه کافی داشته باشیم. همه اینها را شاید بتوان به عنوان یک شوک و جهش تعبیر کرد؛ ولی این شوک اصلا به معنای تورم نیست.
معاون اقتصادی بانک مرکزی تاکید کرد که همه کارشناسان اقتصادی صرف‌نظر از نحوه اجرا اعتقاد دارند که اگر چنین جراحی انجام شود، اقتصاد کشور می‌تواند به صورت پویا، فعال، قابل‌اعتماد و پایدار مشکلات خودش را حل کند.
معاون اقتصادی بانک مرکزی در عین حال افزود: ده سال پیش مساله به این حادی نبوده، ولی هرچه جلوتر برویم فاصله قیمت‌های واقعی و جاری بیشتر می‌شود. در واقع مهم‌ترین عاملی که به یک تولید‌کننده و مصرف‌کننده علامت می‌دهد که فعالیت اقتصادی خود را چگونه تنظیم کند، از آنها گرفته شده است، در حالی‌که اگر قیمت‌ها به سطح واقعی خود برسند، الگوی مصرف مردم اصلاح خواهد شد و علاوه‌بر این از همان مقدار ثابت مصرف، استفاده بهتری صورت گرفته و بهره‌وری افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر در مرحله اول قمیت‌ها به سطح متعادل می‌رسند و در مرحله بعد سطح بهره‌وری و کارایی در اقتصاد ارتقا پیدا خواهد کرد.
گرچه برخی کارشناسان معتقدند پرداخت نقدی یارانه‌ها به معنی تزریق نقدینگی به بازار نیست و تنها در نقدینگی جابه‌جایی صورت می‌گیرد، به اعتقاد برخی دیگر، با پرداخت نقدی یارانه‌ها نقدینگی زیادی به جامعه تزریق می‌شود، در کنار آن مصرف‌کننده نیز باید قیمت واقعی کالاهایی مانند انرژی را پرداخت کند؛ بنابراین هم افزایش نقدینگی را خواهیم داشت و هم افزایش قیمت حامل‌های انرژی که خود دارای اثرات روانی تورم‌زا است. این ارزیابی مبنای سوال دیگر خبرگزاری فارس بوده است که آیا محاسبه‌ای درباره اثرات این افزایش نقدینگی و افزایش قیمت‌ها توسط بانک مرکزی صورت گرفته است؟
پاشایی‌فام در پاسخ گفت: ابزارها در اقتصاد محدود هستند و اقتصاد کشور ما نیز به جایی رسیده است که دیگر امکان استفاده از ابزارهای متعارف وجود ندارد. تدوین‌کنندگان طرح تحول اقتصادی نیز با علم به این مساله برنامه‌های مربوط به نقدی کردن یارانه‌ها و سایر پروژه‌های مرتبط با آن را تنظیم کرده‌اند. واقعیت این است که این شفاف‌سازی باید انجام شود و آثاری هم به دنبال خواهد داشت؛ ولی با وجود اینکه این آثار قابل‌حذف نیستند، باید مردم و مسوولان برای به حداقل رساندن آنها تمام تلاش خود را به‌کار گیرند.
وی در تشریح راهکارهای کاهش آثار سوء این اقدام گفت: در یکی از گزینه‌ها به دنبال این بودیم که چگونه قدرت خریدی که از مردم گرفته می‌شود، به آنها بازگردانده شود؛ یعنی با حذف یارانه‌ها و واقعی شدن قیمت‌ها اعتباری معادل همان یارانه‌ها و مساوی با افزایش قیمت‌ها به مردم داده می‌شود تا مصرف سابق خود را ادامه دهند، اما اگر مردم مصرف خود را مدیریت کرده و از کالاهایی مانند حامل‌های انرژی به طور نسبی کمتر استفاده کنند، این امکان برای آنها وجود خواهد داشت که مازاد مبلغ پرداختی توسط دولت را به مصارف دیگر برسانند.
معاون بانک مرکزی افزود: به هرحال ممکن است بخشی از اتفاقات نیز ناخواسته باشد، اما آیا این روند قابل‌ادامه است؟ ادامه این روند قطعا در آینده آسیب‌های جدی به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد.
به گفته پاشایی‌فام، بر اساس محاسبات، آثار مستقیم و بخش اعظم آثار غیرمستقیم ناشی از اجرای طرح تحول اقتصادی مشخص شده است، اما کلیدی‌ترین مساله در این زمینه، مدیریت طرف تقاضا است که اگر اطلاع‌رسانی به خوبی انجام شود که مصرف خود را بهینه کنند، میزان پرداختی به مردم نه‌تنها تکافوی افزایش قیمت‌ها را می‌کند؛ بلکه باعث افزایش قدرت خرید مردم نیز خواهد شد و این کار در اقتصاد قابل‌اجرا است. علاوه‌بر این در بخش توزیع و بازتوزیع استفاده از عبارت‌های پرداخت اعتباری به جای نقدی و توجه به آثار مستقیم و روانی جزو نکات کلیدی به شمار می‌آیند که باید به اطلاع مردم رسانده شوند. از سوی دیگر تمام محاسبات و بررسی‌های کارشناسانه در تمام ابعاد و بخش‌های مختلف اقتصادی انجام شده است.
معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که «شما بخشی از اتفاقاتی را که پس از اجرای تحولات اقتصادی رخ می‌دهند، غیرقابل پیش‌بینی توصیف کردید. سهم این بخش از اتفاقات را در میان کل تغییراتی که در اقتصاد انجام می‌شود چه میزان برآورد کرده‌اید و آیا می‌توان با توجه به این بخش که شما آن را نامشخص خواندید، دست به چنین جراحی در اقتصاد کشور زد؟» گفت: اگر قرار است این کار انجام شود، بیشتر از آنچه ما مطالعه و بررسی کرده‌ایم، امکان‌پذیر نیست. در حداقل یکسال گذشته با حجم کار بسیار سنگین، تمام این محاسبات که در اقتصاد متداول نیست با تمام ابزارها شبیه‌سازی و ملاحظه شده است. مهم این است که ضرورت انجام این کار باید به اطلاع مردم رسانده شود و اینکه اگر امروز این جراحی در اقتصاد انجام شود بهتر از فردا است. مثلا با افزایش قیمت آرد دولت‌ها برای خیرخواهی یارانه پرداخت کردند؛ ولی این یارانه در سال‌های اول پرداخت بسیار کم بود و راحت قابل‌اصلاح بود؛ ولی در حال حاضر که قیمت جهانی گندم افزایش یافته و هر کیلو آرد حدود 600تومان به فروش می‌رسد، به سختی می‌توان یارانه‌ای را که به منظور ثابت نگه داشتن قیمت آرد در سطح 7تومان پرداخت
می‌شود، اصلاح و منطقی کرد. آیا باید ثروت زیرزمینی صرف امروز مردم شود یا اینکه باید برای آینده سرمایه‌گذاری شود؟
100درصد یارانه‌ها را پرداخت می‌کنیم
پاشایی فام در پاسخ به اینکه آیا یارانه‌ای که توسط دولت به صورت نقدی پرداخت خواهد شد متناسب با افزایش قیمت‌ها است یا خیر، گفت: یک نگاه این است که دولت با تغییر سیستم، ۸۰درصد از یارانه‌ای را که پرداخت می‌کرد، به صورت نقدی به مردم بدهد و ۲۰درصد آن را برای خودش نگاه دارد؛ ولی نگاه دولت این است که ۱۰۰درصد یارانه را به مردم پرداخت کرده و ریالی را برای خودش نگه ندارد و این برای مردم نقطه‌عطفی است که در تاریخ هم خواهند نوشت که آیا مردم ایران با این اقدام دولت به منظور بهبود شرایط اقتصادی خود همکاری کردند یا خیر.
وی در توضیح آنچه «همکاری مردم» می‌خواند گفت: در فضایی که در حال تغییر و تحول است، سختی‌هایی وجود خواهد داشت و یک نظم در حال تبدیل به یک نظم دیگر است. نظم توزیع همگانی یارانه در حال تبدیل به توزیع هدفمند یارانه‌ها است و این تبدیل بدون مشارکت عاملین اقتصادی امکان‌پذیر نیست. مردم باید در اجرای این تحولات آگاه بوده خود را همراه دولت بدانند و در حد توان مصرف خود را بهینه کرده و مدیریت مصرف داشته باشند. در خلال این جریان، قمیت‌های نسبی در اقتصاد کشور عوض می‌شود و این مساله مهمی است که باید جدا از افزایش مطلق قیمت‌ها به آن توجه شود.وی در پاسخ به اینکه نحوه پرداخت وجوه به دهک‌های مختلف درآمدی چگونه خواهد بود، گفت: بر اساس اظهارات رییس‌جمهور ساده‌ترین شکل پرداخت یارانه‌ها این است که پرداخت‌ها به تمام دهک‌های درآمدی یکسان باشد و البته این هنوز هدفمندسازی نیست، بلکه یک چرخش رویکرد از شیوه سابق پرداخت همگانی به شیوه جدید پرداخت همگانی محسوب می‌شود که بهتر از حالت سابق است؛ ولی این روش مدنظر دولت نیست. دولت می‌خواهد پا را از این فراتر گذاشته و به سمت پرداخت هدفمند کردن یارانه‌ها با توجه به سطح درآمد اقشار مختلف درآمدی
پیش برود.
معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به اینکه آیا افزایش قیمت‌ها، موسسات دولتی و بسیاری از صنایع و واحدهای تولیدی هم که‌درصد قابل‌توجهی از آب و برق و انرژی تولید شده در کشور را مصرف می‌کنند نیز شامل می‌شود و در صورتی که قرار باشد این شرایط برای آنها نیز به‌وجود آید، آیا فرم‌هایی مشابه آنچه به سرپرستان خانوار ارائه می‌شود در اختیار آنها نیز قرار خواهد گرفت، گفت: همان‌طور که برای خانوارها این کار در حال انجام است، حدود ۴ کارگروه دیگر به صورت میدانی برای جمع‌آوری اطلاعات اقتصادی هرکدام از بخش‌های صنعت، کشاورزی، نیرو و سایر بخش‌ها تشکیل شده تا اثرات ناشی از آزادسازی قیمت‌ها برای آنها ارزیابی شده و دسته‌بندی شود. باید دید کدامیک از این بخش‌ها نیازمند فرصتی برای تعویض سرمایه‌گذاری هستند. چرا باید برای تولید یک کالای مشخص از خط تولیدی استفاده شود که چند برابر وضع بهینه از انرژی مصرف می‌کند؟
پاشایی‌فام در پاسخ به این سوال که یعنی تا زمانی که تغییر تکنولوژی در این واحدها صورت نگرفته باشد، یارانه برای آنها منطقی نخواهد شد، گفت: جهت‌گیری فعلی در صنعت معطوف به هدایت واحدها به سمت اصلاح است. بدین معنی که فرصتی به آنها داده می‌شود که با تسهیلاتی که دریافت می‌کنند، به سمت تغییر تکنولوژی و بهینه‌سازی روش تولید پیش بروند و البته به واسطه اینکه قیمت انرژی برای آنها واقعی می‌شود این انگیزه برای تغییر و اصلاح در سطح بالایی خواهد بود. اثرپذیری تمام صنایع در تمام گروه‌ها از اجرای طرح تحولات اقتصادی در حال بررسی است و زمان و تسهیلات لازم برای اصلاحات در آنها مشخص می‌شود.
پاشایی فام با بیان اینکه این اقدامات واقعا به معنی ساختن اقتصاد کشور است، افزود: البته این کار سختی‌های بسیار زیادی به همراه دارد و اگر این کار در کشور انجام شود، اولین تجربه موفق در دنیا خواهد بود.
وی در ادامه افزود: در شرایط فعلی این مساله برای همه مردم ایران عجیب است که چرا باید همه امکانات در کشور به‌کارگرفته شده و پس از تلاش‌های شبانه‌روزی خودرویی تولید شود که همان خودرو با کیفیت مشابه در کشور دیگری با نصف قیمت تولید شود. موید این نکته نیز دریافت حقوق ورودی صددرصدی از خودروهای وارداتی است؛ چراکه این حقوق ورودی به منظور ایجاد توان رقابت خودروهای تولید داخل با خودروهای وارداتی اخذ می‌شود. مشابه این مساله در سایر بخش‌های کشور نیز وجود دارد.
پاشایی‌فام درباره هماهنگی بخش‌های مختلف طرح تحول افزود: ممکن است تغییر قیمت‌ها باعث افزایش قیمت در برخی بخش‌ها شود که سیستم مالیاتی باید با ورود به آن بخش اصلاحات لازم را انجام دهد. همچنین بازار مسکن که یکی از جذاب‌ترین بخش‌ها برای نقدینگی به شمار می‌رود، کمترین بازاری است که مالیات پرداخت می‌کند و یکی از پروژه‌هایی که برای اصلاح در این بخش در نظر گرفته شده، بحث مالیات بر ارزش افزوده است که به زودی به اجرا درخواهد آمد. وی در ادامه افزود: زمانی که از اصلاح سیستم بانکی صحبت می‌کنیم، باید در کنار آن تغییر ارزش‌گذاری پول ملی را نیز در نظر بگیریم. اگر قرار شد این حجم از نقدینگی و این میزان از مبادلات انجام شود باید بانکداری الکترونیکی نیز تقویت شده و اصلاحات ساختاری نظام بانکی به شیوه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. به هرحال مسوولیت تهیه تحولات در خصوص سیستم بانکی و نیز اصلاح نظام ارزش‌گذاری پول ملی با رویکرد تعیین آن به روش شناور مدیریت شده به بانک مرکزی سپرده شده و کارشناسان این بانک در حال ارزیابی تمام جوانب این امر هستند. به‌هرحال تکلیف این ۷ پروژه در نیمه دوم سال مشخص می‌شود.
ارسال نظر