نگاهی به نمایش‌های تک نفره درتئاتر ایران
یک نفر درمقابل همه
یک صحنه شلوغ با دکوری خوش آب و رنگ، هنرپیشه‌های معروف در صحنه در گردشند و هر کدام‌شان حکایتی برای گفتن دارند، افکت‌های نوری، موسیقی و در پشت صحنه نیز کارگردانی معروف.
غزال صادقی
یک صحنه شلوغ با دکوری خوش آب و رنگ، هنرپیشه‌های معروف در صحنه در گردشند و هر کدام‌شان حکایتی برای گفتن دارند، افکت‌های نوری، موسیقی و در پشت صحنه نیز کارگردانی معروف. تمام این عوامل روی هم تشکیل یک تئاتر خوب و پربیننده را می‌دهد. ولی اگر تمام بازیگران به یک نفر تقلیل یابند باز هم همین تعداد بیننده از آن استقبال می‌کنند؟
نمایش تک‌نفره گونه‌ای سخت ولی جذاب از نمایش است که چندان در تئاتر ایران به آن توجه نشده. خیلی‌ها آن را نمی‌شناسند و بعضی دیگر هم با واژه آن همراه با یک تعریف چندخطی در کتاب‌های دانشگاهی آشنا هستند.
تئاتر یک‌نفره در سال‌های اخیر چهار دوره خود را پشت سر گذاشته اما حتی در روزهای جشنواره هم با استقبال جدی روبهرو نشد.
مضامین تکراری و عدم جذابیت باعث شده تاکنون حتی یک کار جدی و حرفه‌ای هم از این نوع نمایش در سالنی چون تئاتر شهر روی صحنه نرود.
ساده و نمایشی
علی نصیریان در ارتباط با اجرای نمایش‌های تک نفره می‌گوید: «نمایش تک‌نفره از قدیم به عنوان نمایش‌های تماشاگرپسند مورد توجه بوده‌اند که گاه شاهکارهایی جهانی هم در این قالب تولید شده خلاقیت‌های فردی است و از این جهت بسیار سخت و سنگین است.»
وی همچنین در ارتباط با ساختار این گونه از نمایش توضیح داد: نمایشی بودن، توجه صرف به تفکیک بازیگری، اجرایی بودن و سادگی در استفاده از ابزار صحنه‌ای از جمله مشخصه‌های نمایش تک‌نفره است.
اکبر عبدی نیز معتقد است از آنجایی که نمایش تک‌نفره گونه نمایشی حائز اهمیت است، پرداخت به آن به صورت جدی و به روی صحنه بردن آن می‌تواند جنبه دیگری از تئاتر را برای اجرای عمومی نشان دهد و آن را از قالب صرفا جشنواره‌ای درآورد.
این بازیگر باسابقه تئاتر همچنین گفت: وقتی کمبود امکانات اجرایی، مجال کار را از هنرمندان پیشکسوت می‌گیرد حتما چشم‌انداز روشنی برای اجرای این گونه کارها و استعدادهای جوان نیز وجود نخواهد داشت.
«الهام پاوه‌نژاد»، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون گفت: نمایش‌های تک‌نفره به عنوان گونه‌ای از نمایش حائز اهمیت و قابل اعتنا است؛ اما متاسفانه همیشه به اجرا در جشنواره‌ها ختم می‌شود. وقتی اجرای یک اثر نمایشی تنها منحصر به چند اجرا در جشنواره می‌شود، مجال بروز خلاقیت از هنرمند گرفته می‌شود و هنرمند به سمت سفارشی کار سوق پیدا می‌کند.
وی همچنین توضیح داد: کمبود سالن‌های نمایشی از جمله مهم‌ترین مشکلات تئاتر کشور است که با توجه به نمایش‌های تک‌نفره به جهت خصلت ذاتی این گونه نمایش‌ها باعث می‌شود تا حدودی این نقیصه مرتفع شود. این بازیگر در پایان گفت: در تمام دنیا رسم است که اگر نمایشی با اقبال عمومی روبهرو شود تا وقتی تماشاگر دارد، اجرا می‌شود؛ اما در کشور ما به دلیل کمبود امکانات و ضعف در برنامه‌ریزی هرگز این اتفاق نمی‌افتد.
استعدادها فراموش می‌شوند
محمود استاد محمد، نمایش‌نامه‌نویس عقیده دارد: اگر تئاتر تک‌نفره با حفظ اصول تک‌گویی تئاتری و توجه به ابعاد دراماتیک اجرا شود، مسلما نتایج قابل قبولی هم دارد.
وی درباره این سبک از نمایش گفت: در نمایش تک‌نفره تمام نقش‌های مختلف توسط یک بازیگر اجرا می‌شود که این نشان از قدرت بالا و تکنیک بازیگری وی دارد. این نویسنده همچنین توضیح داد: در سال‌های گذشته افرادی بوده‌اند که در حوزه نمایش‌های تک‌نفره همچون برق درخشیده‌اند اما به دلیل کم‌توجهی، استعداد آنها پس از مدتی به خاموشی گراییده است.
استادمحمد همچنین گفت: از نظر سبک و سیاق ادبی و نمایشی، آثار تک‌نفره طرح‌کننده سوژه‌هایی وسیع با استفاده از کمترین امکانات تئاتری است. داوود فتحعلی‌بیگی، کارگردان نیز می‌گوید: اجرای تئاتر تک‌نفره بهانه خوبی برای تولید و نگارش نمایشنامه‌های سبک و کم‌حجم است.
وی گفت: نوشتن نمایشنامه‌های تک‌نفره بسیار سخت است به همین جهت در این عرصه با کمبود متون نمایشی روبهرو هستیم که مسوولان باید توجه ویژه‌ای به انتشار متون نمایشی تک‌نفره داشته باشند. فتحعلی‌بیگی همچنین توجه به اجرای عمومی نمایش‌های تک‌نفره را باعث ارتقای سطح کیفی و تکنیکی این گونه نمایش‌ها دانست.
بازیگران حرفه‌ای، قدرت ریسک بالا
بهروز غریب‌پور، کارگردان و نویسنده: من خودم شخصا دو نمایش موفق مونولوگ در پرونده کاریم دارم. «حضور در آیینه پریشانی» و کار «۲۳۴۲ روز بعد» که در قشقیایی و چهارسو به روی صحنه رفت؛ اما برای مخاطبان خاص و تماشاگران تقریبا حرفه‌ای تئاتر اجرا شد.
این قضیه فقط به ایران ختم نمی‌شود چون حتی در کشورهایی که بینندگان حرفه‌ای تئاتر وجود دارد هم این سبک کارها با استقبال روبهرو نمی‌شود.اما در سال ۱۹۷۸ کارملوبند یکی از بازیگران معروف ایتالیایی اتللو را به صورت تک‌نفره با نمایی از اتاق خوابی که دزدمونا به قتل می‌رسد، اجرا کرد که اجرای بسیار موفقی بود و با استقبال مخاطبان عام نیز روبهرو شد. در نهایت برای اجرای چنین سبک کاری قدرت ریسک بالا و بازیگران بسیار حرفه‌ای لازم است تا این شیوه از نمایش در جایگاه درست خود اجرا شود.
وودی آلن در نمایش تک‌نفره
دکتر محمود عزیزی مدرس، بازیگر نیز می‌گوید: «وان من شو» هنوز در ایران جا نیفتاده و از نظر مضامین هم با مشکلات زیادی روبهرو است. ما بزرگانی چون وودی آلن را در دنیا داریم که از این طریق وارد دنیای تئاتر و سینما شده‌اند؛ اما در نهایت هنوز هم نه تنها در ایران بلکه در خیلی از جاهای دنیا بستر خود را پیدا نکرده است.
عزیزی همچنین توضیح داد: تئاتر ما هنوز هم در ایران مخاطب ندارد و از جمعیت چندین میلیونی تهران در پایان سال شاید فقط چند هزار نفر برای دیدن تئاترهای مختلف رفته باشند، پس در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که روی چنین شکلی از نمایش سرمایه‌گذاری شود و مخاطب نیز پیدا کند.
جاجمنت
ایرج راد، عضو هیات رییسه خانه تئاتر، بازیگر، در این چند سال اخیر نمایش‌های تک‌نفره در شهرستان‌ها و در جشنواره‌هایی با این نام به روی صحنه رفته که من آنها را ندیده‌ام؛ اما جوهره اصلی تئاتر بر پایه دیالوگ استوار است و خب در نمایش مونودرام هم همیشه تمهیداتی مانند صحبت کردن با فرد غایب یا در یک اتاق دیگر که بیننده آن را نمی‌بیند در نظر گرفته می‌شود.اما اگر همین شیوه اجرا نیز بار دراماتیکی داشته باشد و پشت آن خلاقیت و ارزش قرار بگیرد، می‌تواند به عنوان یکی از گونه‌های نمایش بسیار معتبر باشد.
خود من سال‌ها پیش یک نمایش سه ساعته را به عنوان «جاجمنت» در انگلستان دیدم، داستان کار درباره متهمی بود که در مقابل هیات منصفه ایستاده بود و به شرح وقایع و جرم خود می‌پرداخت. یک نفر با یک لباس ساده زندانی در صحنه بدون هیچ حرکت و دکور خاصی؛ اما نکته جالب این بود که این کار درنهایت سادگی آن قدر زیبا و فوق‌العاده بود که تمام صحنه‌های آن را هنوز در خاطرم دارم.
ارسال نظر