مفاهیم اقتصاد در زندگی روزمره
تله‌کابین توچال
این ستون مثال‌هایی ساده از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند.
محمدحسین رحمتی*
این ستون مثال‌هایی ساده از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند. بهترین مثال برای یک تولیدکننده انحصارگر تله‌کابین توچال است. اگر فردی بخواهد از تله‌کابین در نزدیک تهران استفاده کند، تنها عرضه‌کننده این کالا تله‌کابین موجود در شمال تهران است. احتمالا تا زمان‌های بسیار دور این شرکت تنها عرضه‌کننده تله‌کابین در این منطقه یا نزدیک تهران خواهد بود. دلیل چنین انحصاری هزینه اولیه بسیار بالای تاسیس یک مجموعه تله‌کابین است. علاوه بر این، مشتریان تله‌کابین نیز تعداد بسیار زیادی نیستند که تاسیس خط جدید مقرون به صرفه باشد. از سوی دیگر، گرچه هزینه متغیر هر مسافر در تله‌کابین تقریبا ناچیز است اما شرکت مذکور قیمت بالایی برای هر مسافر دریافت می‌کند؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد که تله‌کابین توچال یک نمونه واقعی انحصارگر طبیعی است. انحصارگر طبیعی به صنعتی اطلاق می‌شود که هزینه ثابت اولیه تاسیس کارخانه بسیار بالا است و در عین حال مشتریان چندانی وجود ندارد که ورود تولیدکننده جدید را توجیه اقتصادی کند.
بنابراین از آن‌جا که تله‌کابین توچال یکی از بدیهی‌ترین مثال‌های انحصارگر طبیعی است و منطقی است که از این تولیدکننده، قیمت‌گذاری منطبق با رفتار یک انحصارگر را انتظار داشته باشیم. مسیر معمولی تله‌کابین توچال از ۳ خط تشکیل شده است. خط اول ایستگاه ۱ را به ایستگاه‌های ۲ و ۳ متصل می‌کند. خط دوم از ایستگاه ۳ شروع و به ایستگاه ۵ و ۶ ختم می‌شود و در نهایت خط ۳ از ایستگاه ۶ به نزدیکی قله در ایستگاه ۷ متصل می‌شود. جالب اینجا است که مسافت خط ۲ و ۳ حدودا برابر و زمان استفاده هر کدام نیز حدود ۲۴ دقیقه است. در مقابل مسافت طولی و زمانی خط ۱ حدود نصف خطوط ۲ و۳ است. جالب است بدانید که پیاده‌روی در مسیر خط ۱ آسان‌تر از خط ۲ و خط ۲ نیز آسان‌تر از خط ۳ است. حال به نظر شما اگر هزینه بلیت یک مسیر رفت یا برگشت خط ۱ برابر ۳۵۰۰ تومان باشد، انحصارگر چه قیمتی برای مسیرهای خط ۲ و یا ۳ تعیین می‌کند؟
جالب اینجا است که خط ۲ که زمان و مسافتی دو برابر خط ۱ دارد همان هزینه بلیت ۳۵۰۰ را از مشتریان اخذ می‌کند (یعنی تقریبا نصف قیمت) و خط ۳ که مسافت و زمانی مساوی خط ۲ دارد قیمت بلیتی برابر ۴۵۰۰ تومان دریافت می‌کند (حدودا ۵/۱ برابر قیمت خط معادل ۲). به نظر شما چرا شرکت تله‌کابین توچال چنین قیمت‌گذاری را اعمال می‌کند؟ به یاد بیاورید که انحصارگر از کسانی که بیشترین مطلوبیت را از تله‌کابین می‌برند (مشتریان خط ۳) سعی می‌کند بیشترین هزینه را دریافت کند (تبعیض‌گذاری قیمت نوع سوم) و از همه مشتریان تله‌کابین (که حداقل مشتری خط ۱ هستند) قیمت بالاتری را نسبت به خط ۲ دریافت کند (تبعیض‌گذاری قیمت نوع دوم).
*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین
Mh.rahmati@gmail.com
ارسال نظر