منبع: اکونومیست

خود‌رو‌سازان ژاپنی ضعیف شده‌اند. این کمکی است به رقبای آنها. صدای ووروور روبات‌ها دوباره بلند شده. کار‌خانه موتور‌سازی نیسان در ایواکی که زلزله مارس گذشته ژاپن آسیب‌های زیادی را به آن وارد کرد، در ۱۷ مه فعالیت کامل خود را از سر گرفت. کارلوس گوسن، رییس برزیلی‌فرانسوی این بنگاه خود‌رو‌ساز در میان شور و شادی صد‌ها کار‌گر به جمع آنان پیوست. با این همه و با وجود تلاش‌های جسورانه صنعت خود‌رو‌سازی ژاپن برای تعمیر و باز‌سازی، این صنعت هنوز زمینگیر است و این می‌تواند پیامد‌هایی را در سطح دنیا به بار آورد.

فاجعه اخیر، آسیب چندانی به کار‌خانه‌های خود‌رو‌سازان بزرگ ژاپن نزد. (کار‌خانه نیسان در ایواکی یک استثنا بود.) اما مضرات فراوانی را برای عرضه‌کنندگان مواد خام و قطعات حساس خود‌رو‌ها در شمال شرقی این کشور به بار آورد. تویوتا با کمبود ۳۰ قطعه روبه‌رو است. اکنون وضعیت این بنگاه بسیار بهتر از اندک زمانی پس از زلزله است که با کمبود ۵۰۰ قطعه روبه‌رو بود، اما نبود تنها یک قطعه کافی است تا خط تولیدی را که به مشکل بر‌خورده، از کار بیندازد.

کار‌های تعمیراتی به سرعت ادامه دارند. کار‌خانه‌هایی که کرکره‌هایشان را پایین کشیده بودند، اکنون با نیمی از ظرفیت عادی خود کار می‌کنند. نیسان امید‌وار است که بتواند در اوایل پاییز به وضعیت معمول خود باز‌گردد؛ نیسان و تویوتا زمانی اندکی دیر‌تر را در سر دارند.با این همه ممکن است امسال جنرال‌موتورز (جی‌ام) آمریکا، جایگاه تویوتا را به عنوان بزرگ‌ترین خود‌رو‌ساز دنیا به لحاظ حجم تولید از آن خود کند (تویوتا در سال ۲۰۰۸ این عنوان را از او گرفته بود). فولکس‌واگن آلمان نیز به شدت در تعقیب تویوتا است. نیسان پیش از زلزله به سرعت پیش می‌رفت، اما امروز گوسن می‌پذیرد که شاید این بنگاه امسال سهم بازار خود را از دست دهد.

خود‌رو‌سازان کره جنوبی و آمریکا از این رنج و درد‌های رقبای ژاپنی‌شان سود می‌برند. فروش ماه گذشته هیوندایی و کیا در آمریکا نسبت به سال گذشته، به ترتیب ۴۰ و ۵۷ در‌صد افزایش یافت. سهم بازار سه خود‌رو‌ساز بزرگ دیترویت که این بار استثنائا خطی از خود‌رو‌های سبز و کوچک مانند فورد فوکوس و شورولت را به راه انداخته‌اند، نسبت به ماه قبل ۲/۳ واحد در‌صد زیاد‌تر شده است. خود‌رو‌سازان ژاپنی روی‌هم‌رفته ۵/۴ واحد در‌صد از سهم خود را از بازار آمریکا از کف داده‌اند. از نگاه خود‌رو‌سازان ژاپنی، زلزله نمی‌توانست زمانی بد‌تر از این رخ دهد. سهم آنها از بازار داخلی کاهش یافته است. پیش‌تر به سختی تلاش می‌کردند که سهم‌شان را در بازار اروپا حفظ کنند. هنگامی که قیمت نفت بالا می‌رود، طبیعتا خود‌رو‌های ژاپنی که مصرف سوخت اندکی دارند رقبای خود را به سرعت جا می‌گذارند، اما مساله این است که رانندگان نمی‌توانند چیزی را که تولید‌کنندگان نساخته‌اند، بخرند.

کمبود قطعات، عرضه چندین مدل مانند آی‌کیو میکرو‌کار و پریوس وی تویوتا و ۲۰۱۲ سیویک و سی‌آر‌وی هوندا (ترکیبی از خود‌روی اسپورت و سواری) را به تاخیر انداخته است. بر پایه گزارش TrueCar.com که یک سایت صنعتی است، کمبود خود‌رو‌های ژاپنی، فروشندگان آمریکایی را به افزایش ۳۰۰۰ دلاری برخی قیمت‌ها تحریک کرده است.

زلزله اخیر بر خود‌رو‌سازان غیر‌ژاپنی هم تاثیر گذاشته؛ چون بسیاری از آنها قطعات مورد نیاز‌شان را از ژاپن می‌خرند. جی‌ام وقفه‌هایی را در تولید خود در آمریکا و اروپا متحمل شده است. شاید کرایسلر دست آخر تولید خود را ۱۰۰ هزار واحد کاهش دهد. فورد به فروشندگان گفته که دریافت سفارش را برای برخی رنگ‌های محبوب مانند «سیاه تاکسیدو» متوقف کنند؛ اما روی‌هم‌رفته ظرفیت جهانی تولید بسیار فرا‌تر از تقاضا است. بر پایه پیش‌بینی بنگاه مشاوره آی‌اچ‌اس اتوموتیو، امسال نزدیک به ۷۰ میلیون خود‌روی سواری و کامیون سبک به فروش خواهد رفت، اما خود‌رو‌سازان می‌توانند ۹۵ میلیون خود‌رو تولید کنند. این امر، جدال برای کسب سهم بازار را بسیار شدید می‌کند.

بنگاه‌های ژاپنی یکپار‌چگی قابل‌تحسینی را از خود نشان می‌دهند. هنگامی که خود‌رو‌سازان دریافتند که هشت کار‌خانه متعلق به رناساس، یکی از تولید‌کنندگان مهم میکرو‌کنترلگر‌های مورد استفاده در خود‌رو‌ها، آسیب‌های زیادی را از فاجعه اخیر دیده، ۲۵۰۰ نفر از کار‌گران‌شان را برای کمک به شروع دو‌باره کار آنها گسیل کردند. بیش از ۱۰۰۰ پس‌لرزه از سرعت بهبود این کارخانه‌ها کاسته است. عرضه برق نیز هر چند زیاد‌تر می‌شود؛ اما هنوز به قدر کافی افزایش نیافته است. قدرت بالا به صادرات آسیب می‌زند. برنامه‌های الحاق ژاپن به گفت‌وگو‌های منطقه‌ای تجارت آزاد از تب و تاب افتاده‌اند. خود‌رو‌سازان ژاپنی پیش‌تر در حال انتقال تولید خود به خارج از این کشور بودند تا خطرات کار‌شان را تقسیم کنند و به مشتریان‌شان نزدیک‌تر شوند. زلزله شتاب این روند را افزایش خواهد داد. هدف رسمی تویوتا این است که ۴۵ در‌صد از خود‌رو‌هایش را در داخل ژاپن مونتاژ کند؛ اما آکیو تویودا، رییس این شرکت می‌پذیرد که «با گرایش به حفظ تولید در ژاپن نمی‌توان کاری از پیش برد.» نیسان تنها ۲۵ در‌صد از خود‌رو‌هایش را در ژاپن می‌سازد و در حال انتقال تولید مدل‌های روگ و اینفینیتی جی‌ایکس خود به آمریکا است.

زلزله برای تویوتا ۱۰۰ میلیارد ین (۲/۱ میلیارد دلار) خرج داشته که بیشترین خسارتی است که تا‌کنون بر خود‌رو‌سازان ژاپنی وارد شده است. نیسان به چند دلیل کمتر آسیب دیده است. موجودی انبار آن بیشتر بود؛ چون داشت تولید خود را برای بازار چین و آمریکا افزایش می‌داد. این را ماساتاکا کونوگیموتو، یکی از تحلیل‌گران بانک سرمایه‌گذاری نومورا می‌گوید. زنجیره عرضه نیسان جهانی‌تر است و این امر در قیاس با تکیه بر روابط بلند‌مدت، رقابت بیشتری را میان عرضه‌کنندگان قطعات آن پدید می‌آورد. از این رو هنگامی که یک عرضه‌کننده در کار خود دچار مشکل می‌شود، دیگران می‌توانند کار او را انجام دهند. نیسان می‌تواند از قطعه‌سازان رنو، تولید‌کننده‌ای فرانسوی که قطعات، ارزش ویژه و یک مدیر ارشد مشترک با همدیگر دارند، کمک بگیرد.

در کار‌خانه موتور‌سازی ایواکی، از گوسن پرسیدند که آیا نیسان بر عرضه‌کنندگان ژاپنی خود فشار خواهد آورد تا برای مقابله با اختلال‌های آتی، کار‌خانه‌هایی را در خارج از کشور بسازند یا خیر. او بی‌اعتنا از کنار این ایده گذشت و گفت که تمام آنچه واقعا اهمیت دارد، این است که عرضه‌کنندگان جدا‌افتاده‌ای که تنها یک کار‌خانه دارند، باید برنامه‌ای پشتیبان نیز داشته باشند. کل صنعت خود‌رو‌سازی امید‌وار است که آنها چنین برنامه‌ای داشته باشند.