به دلیل مبارزه درراه آزادی عقیده و بیان اهدا شد
نوبل ادبیات ۲۰۰۶ برای اورهان پاموک
نگاه سوم- اورهان پاموک نویسنده ترک تبار برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۰۶ شد. روز پنج‌شنبه، آکادمی علوم سوئد که برنده جایزه نوبل ادبی را برمی‌گزیند، اعلام داشت که جایزه نوبل سال‌جاری را به اورهان پاموک اعطا می‌کند و در توصیف فعالیت ادبی وی گفت که این نویسنده ترک در توصیف شهر زادگاه خود، نمادهای نوینی را برای بیان تقابل و درهم تنیدگی فرهنگ‌ها کشف کرده است. پاموک که چندی پیش به اتهام اهانت به هویت ترک به دادگاه رفت در حالی این جایزه را به دست آورد که امسال از فیلیپ راث (آمریکا)، آموس (اسرائیل)، آدونیس (سوریه) و ماریو بار‌گاس یوسا (پرو) به عنوان نامزدهای این دوره نام برده می‌شد.
به برنده جایزه نوبل ادبیات یک‌میلیون و چهارصد هزار دلار جایزه نقدی، دیپلم افتخار و مدال طلا تعلق می‌گیرد. برخی ناظران، انتخاب اورهان پاموک به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات در سال‌جاری را غیر منتظره دانسته و گفته‌اند بیشتر انتظار می‌رفت این جایزه به علی احمد سعید (آدونیس) شاعر سوری تعلق گیرد.
از نظر سیاسى نیز اعطاى جایزه نوبل ادبیات به پاموک، در روز شگفتى اعلام شد: روزى که پارلمان فرانسه قانونى را تصویب کرد که براساس آن، انکار نسل‌کشى ارمنى‌ها در امپراتورى عثمانى، پیگرد و مجازات به‌همراه خواهد داشت، یعنى دقیقا برعکس ترکیه. هر کس که در ترکیه از نسل‌کشى ارامنه سخن بگوید، مورد پیگرد قرار خواهد گرفت. پاموک در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان به این مصوبه پارلمان فرانسه اعتراض کرده و آن را مخل آزادی بیان در این کشور دانسته است. در بیانیه آکادمی نوبل آمده است:
بدین وسیله از نویسنده‌اى تقدیر مى‌شود که بیش از هر شخصیت دیگرى حال و گذشته ترکیه را با نگاهى انتقادى زیر نظر گرفته و از آشکار کردن فصلى تاریک از گذشته سرزمین خویش نیز نمى‌هراسد. تنها همین امر مسلم که پاموک در خلاف جهت رودخانه شنا کرده، دادگاه‌هاى بسیارى را از سر گذرانده، دشنام‌هاى زیادى شنیده و حتی تهدید شدن به مرگ نیز او را از مسیر خود منحرف نکرده و براى ترکیه کافى است تا از افتخارى که نصیب یکى از مبارزان راه آزادى عقیده و بیان شده خوشحال شود.
دستاوردهاى ادبى اورهان پاموک انکارناپذیر است. استانبول زادگاه پاموک، که از هزاره‌ها قبل محل تلاقى فرهنگ و تمدن سه قاره بوده، او را به اینجا رسانده تا سویه‌هاى تاریک و روشن حیات چندملیتى و چندفرهنگى این شهر را تصویر کند.
پاموک در جریان دریافت جایزه صلح ناشران آلمان در سال گذشته میلادى، براى پذیرش ارزش‌هاى اروپایى و پیوستن کشورش به اتحادیه اروپا تبلیغ کرد، اما خودش در ترکیه به دادگاه کشیده شد، زیرا از «قتل یک‌میلیون ارمنى و ۳۰هزار کرد» در ترکیه سخن گفته و به این ترتیب، طبق قوانین کشورش، به ملیت ترک توهین کرده بود. کار این دادگاه متوقف شد، اما پاموک کماکان روشنفکرى جدل‌برانگیز باقى ماند. به‌شکرانه اظهارات او اینک «تابو»ی کشتار ارامنه به بحثى عمومى در ترکیه بدل شده و آزادى بیان را گستره‌اى وسیع‌تر بخشیده است.
بلندآرینچ رییس مجلس ملی ترکیه روز جمعه اورهان پاموک برنده جایزه نوبل ادبیات را به مشخص کردن موضع خود در مورد تصویب طرح «مجازات منکران نسل کشی ارامنه» در پارلمان فرانسه فراخواند.
رییس مجلس ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگاران در اولین واکنش نسبت به اعطای جایزه نوبل ادبیات به پاموک گفت: در مورد اعطای جایزه به پاموک، در ترکیه دو دیدگاه وجود دارد: یکی از این دیدگاه‌ها اعطای این جایزه به وی را به دلیل افکار و عقایدش ارزیابی می‌کند و دیدگاه دوم نیز اعطای جایزه را ناشی از قدرت ادبی وی می‌داند.
آرینچ بدون اظهارنظر در این مورد که کدام یک از این دیدگاه‌ها را قبول دارد، گفت: مردم ترکیه منتظر اظهارنظر پاموک در مورد لایحه تصویب شده در مورد مجازات منکران نسل‌کشی ارامنه در مجلس فرانسه هستند.
پاموک که به دلیل ابراز چنین عقایدی بارها در ترکیه تحت تعقیب قضایی قرار گرفته، دارای اعتبار بین‌المللی خصوصا در کشورهای اروپایی است. جایزه بزرگ اتحادیه ناشران آلمان موسوم به جایزه صلح در ۲۳ اکتبر سال گذشته میلادی و در طول برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت به پاموک اعطا شد. وی قبلا نیز نشان لیاقت دولت فرانسه را دریافت کرده بود.
«سودت بیگ و پسرانش» (۱۹۸۲)، «خانه سکوت» (۱۹۸۳)، «قلعه سفید» (۱۹۸۵)، «کتاب سیاه» (۱۹۹۰)، «زندگی نو» (۱۹۹۵)، «نام من قرمز است» (۲۰۰۰)، «برف» (۲۰۰۲) و «استانبول، خاطرات یک شهر» (۲۰۰۳) از آثار منتشر شده پاموک هستند.
بازتاب اعطای نوبل ادبیات به پاموک در ترکیه
اعطای جایزه نوبل ادبیات سال‌جاری به «اورهان پاموک» نویسنده ترکیه‌ای در عین خرسندی و شادی عمومی در محافل ادبی و سیاسی این کشور، واکنش‌های متفاوتی را نیز در پی داشت.
تندترین واکنش به اعطای این جایزه را «محمد شاندر» معاون حزب ملی گرای «حرکت ملی» ترکیه ابراز کرد.
شاندر با تقبیح هیات انتخاب‌کننده جایزه نوبل گفت که «اگر اورهان پاموک این جایزه را رد نکند، می‌باید از تابعیت ترکیه اخراج شود.»
«اوزدمیر اینجه» یکی از نویسندگان ترکیه با عنوان این که این جایزه به ادبیات ترکیه داده نشده، بلکه به شخص پاموک داده شده، گفت: «پاموک، تاریخ ترکیه را به حراج گذاشته و به قیمت صفر فروخته است.»
وی گفت که از این پس، دیدگاه‌های پاموک در مورد ارامنه با عبارت «پاموک برنده جایزه نوبل ادبیات در مورد نسل‌کشی ارامنه سخن گفت» منعکس خواهد شد و این نیز برای ترکیه بسیار سنگین خواهد بود.
اما «کرشاد باشار» نویسنده و روزنامه‌نگار ترکیه در مورد اعطای جایزه نوبل ادبیات به پاموک در عین حال که معتقد است «اعطای این جایزه، برای پاموک یک موفقیت بزرگ است»، می‌گوید: «پاموک، با طرحی که طراحی و اجرا کرد، موفق به دریافت جایزه نوبل شده است.»
از نظر «کرشاد باشار» اعطای این جایزه به پاموک، بیش از آن که به دلیل قابلیت ادبی او باشد، پاداش مواضع سیاسی وی بوده است و در این میان پاموک نیز نقش مهمی را ایفا کرده است.
«ژاک شیراک» رییس جمهوری فرانسه از اعطای جایزه نوبل به پاموک ابراز خرسندی کرده و «اولی ریهن» مسوول توسعه اتحادیه اروپا در این مورد گفت: «به عنوان دوست پاموک و علاقه‌مند به آثارش، از اعطای نوبل ادبیات به وی بسیار خرسند شده‌ام.»
ریهن با عنوان این که «آزادی بیان و عقیده برای هنرمندان همانند آب و غذا ضروری است»، گفت: «پاموک بیش از دیگر هنرمندان به ارزش این آزادی واقف است.»
«والتر اشتاینمایر» وزیر خارجه آلمان نیز در مورد اعطای جایزه نوبل به پاموک گفت: «پاموک شخصی است که بین ترکیه و اتحادیه اروپا پل‌های فراوانی ایجاد کرده است.» به گفته مایر، «پاموک نماد بخش عمده‌ای از جامعه ترکیه است که خواهان اتحاد با اروپا هستند.»
ارسال نظر