محمدصادق جنان‌صفت

تصور نادرستی در میان برخی افراد به دلایل تاریخی ، وجود دارد که پیشرفت افراد و جامعه‌ها را فقط به عناصر منفی مثل زدوبند، رانت‌خواری و شانس و اقبال نسبت می‌دهند و چشم بر عناصر مثبت مثل هوشمندی، ریسک‌پذیری، اعتمادسازی و سخت‌کوشی می‌بندند. چنین دیدگاهی البته فقط در جامعه‌های کمتر توسعه‌یافته شیوع نداشته و در همه جامعه‌ها با شدت و ضعف دیده می‌شد و می‌شود. فوکویاما اندیشمند مشهور معاصر، برای اندازه‌گیری راز کامیابی افراد و بنگاه‌ها و حتی دولت‌ها بررسی عمیقی را روی مقوله‌هایی مثل سرمایه اجتماعی آغاز کرد و رفتار جامعه‌ها را نیز بررسی کرد. وی در نتایج مطالعات خویش تاکید کرد مقوله اعتماد و شعاع اعتماد راز کامیابی برخی جامعه‌ها و نهادها و بنگاه‌ها است . به این معنی که هرچه میزان اعتماد یک بنگاه در درون خویش و در ارتباط با مشتریان و فروشندگان مواداولیه و حتی میان بنگاه و نهادهای ملی بیشتر باشد، کامیاب‌تر است.

مقوله اعتماد چیزی نیست که البته آسان به دست آید. در جامعه ما به جز برخی گروه‌ها و افراد که برپایه تصورات نادرست سعی دارند پایه‌های اعتماد میان نهادهای جامعه را سست کنند، نوعی وفاق شاید در اعماق جامعه دیده می‌شود. مهمترین مقوله اعتمادسازی که نوعی سرمایه اجتماعی به حساب می‌آید، این است که تجسس و تفحص غیرقانونی و بر پایه حدس و گمان در مورد سبک و کار و رفتار افراد و بنگاه‌ها در کمترین میزان باشد و فقط نهادهای مرتبط و مسوول در این عرصه و آن هم با استناد به دلایل و شواهد متقن در این امور وارد شوند.

اعتمادسازی جز با احترام به کسب و کار و رفتار افراد به دست نمی‌آید. اگر افراد هوشمند ریسک‌پذیر و سخت کوشی که می‌‌توانند در چارچوب قانون و عرف به درآمدهای بالا دست یابند و علاوه بر این دیگران را نیز با خود به بالا بکشند مورد احترام و تکریم قرار گیرند و احترام آنها نگهداشته شود، جوانان نیز آنها را الگو قرار می‌دهند و به کسب و کار حلال روی می‌آورند و جامعه در مسیر پیشرفت قرار می‌گیرد.

در جامعه‌ای که به این افراد احترام گذاشته نمی‌شود، نمی‌توان انتظار داشت که پیشرفت رخ دهد.

دقت در رفتار و گفتار و نوشته‌های برخی افراد و گروه‌ها نشان می‌دهد که متاسفانه کسب و کار پررونق و حلال و منطبق با قانون و عرف بعضی از بنگاه‌ها ملامت شده و روزگار بر آنها سخت گرفته می‌شود و حتی پا فراتر گذاشته و تلاش می‌شود اعتماد میان آنها و مشتریان تیره و تار شود.

احترام به بخش خصوصی و دعوت به فعالیت از آنها ممکن نیست،‌ جز اینکه احساس امنیت اجتماعی در میان آنها پدیدار شود. نمی‌شود یک بنگاه یا فرد را تنها به این دلیل که توانسته است سود بیشتری کسب کرده و ضمن اینکه مشتریان و سهامداران را منتفع کرده است، کارکنان خود را نیز از نظر مادی در سطح بالایی قرار می‌دهد، نکوهش کرد. اعتمادسازی شرط اول برای رونق کسب و کار است، این سرمایه اجتماعی را نباید با لج‌بازی سیاسی زایل کرد.