گروه دیپلماسی: دومین گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌ای ایران که به اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای، ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و موضوعات مرتبط با راستی‌آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پرداخته است، منتشر شد. به گزارش «ایسنا» این گزارش نشان می‌دهد که همکاری‌ها میان ایران و آژانس پس از اجرای برجام به شکل مثبت و توام با حسن‌نیت در جریان است یا حداقل باید گفت در این گزارش این‌گونه به نظر می‌آید. گزارش اخیر یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در نوع خود از جمله کوتاه‌ترین گزارش‌ها و با کمترین اطلاعات جزئی درباره فعالیت‌ها و برنامه هسته‌ای ایران در متن، پاورقی و ضمیمه تهیه و منتشر شده است به‌طور مختصر به بررسی فعالیت‌ها و تاسیسات و نظارت آژانس بر مکان‌های هسته‌ای ایران در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ می‌پردازد. گزارش جدید آژانس هر چند کوتاه، مختصر و بدون اشاره به جزئیات فنی برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای درباره ایران منتشر شده است اما حاکی از رویکرد سیاسی آژانس است. آژانس هر وقت همکاری همه‌جانبه و تعامل سیاسی بین ایران و کشورهای گروه ۱+۵ صورت می‌گیرد در انتشار گزارش‌هایش درباره ایران به نحوی مبتنی بر خواست هر دو طرف عمل می‌کند و این به خوبی نشان می‌دهد که هر نوع اختلاف‌نظر بین ایران و گروه ۱+۵ در اولین گام در گزارش‌های آژانس خود را نشان می‌دهد. در عین حال گزارش اخیر یوکیا آمانو در نوع خود قابل بررسی و دارای نکات قابل توجهی است هر چند که به شدت سعی شده کمترین اطلاعات و ارقام در آن ارائه شود.

رآکتور آب سنگین اراک و تولید آب سنگین

براساس گزارش اخیر آژانس که روز هفت خرداد در اختیار ۳۵ عضو شورای حکام قرار گرفت، ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (IR- ۴۰) در ایران طبق طراحی اولیه پس از اجرای برجام پیگیری نشده است. مخزن از رآکتور خارج شده و در فرآیند آماده‌سازی برای روز اجرا به‌صورت غیرقابل استفاده درآمده و این مخزن در ایران باقی می‌ماند. همچنین قرص‌های اورانیوم‌ طبیعی، میله‌های سوخت یا مجموعه‌های سوخت طراحی شده به‌صورت ویژه برای رآکتور IR- ۴۰ طبق طراحی اولیه تولید یا آزمایش نشده و همه قرص‌های سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه‌های سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس نگه داشته می‌شود.ایران براساس ترتیبات فرعی کد اصلاحیه ۱/ ۳ به اطلاع‌رسانی درباره موجودی آب سنگین و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین ادامه داده است و همچنین به آژانس اجازه داد که بر میزان ذخایر آب سنگین و میزانی که در حال تولید است، نظارت کند.براساس این گزارش، آژانس دوم اردیبهشت ۹۵ تایید کرده ‌است که ۲۰ تن آب سنگین در ۲۴ اسفند ۹۴ به خارج از ایران حمل شده است، اما به محل حمل آن اشاره‌ای نکرده است. به گزارش «ایسنا» سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران و رئیس ستاد پیگیری برجام در حاشیه دومین کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرد که قرارداد فروش ۳۲ تن آب سنگین تولیدی کارخانه اراک بین سازمان انرژی اتمی و یک شرکت آمریکایی به امضا رسیده است. ارزش این قرارداد ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار دلار است. قرار است این محموله آب سنگین هفته آینده تحویل طرف آمریکایی شود.ایران همچنین از مذاکرات با روس‌ها برای فروش آب سنگین خبر داده است. تعداد سانتریفیوژهای ایران از روز اجرای برجام ۵۰۶۰ ماشین IR-۱ به‌صورت نصب شده در نطنز باقی مانده است و هیچ سانتریفیوژ IR-۱ از میان سانتریفیوژهای انبار شده به منظور جایگزینی با ماشین‌های آسیب‌دیده یا خراب در نطنز منتقل نشده است.براساس برجام ایران در مدت ۱۵ سال (دوره اجرای برجام در رابطه با غنی‌سازی) فقط می‌تواند در سایت نطنز فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی به منظور تولید سوخت یا تحقیق و توسعه انجام دهد و سطح غنی‌سازی‌اش بیش از ۶۷/ ۳ درصد بیشتر نخواهد بود. آژانس تایید کرده است که ایران دسترسی منظم به ساختمان‌های مرتبط در نطنز و دسترسی روزانه (طبق پروتکل الحاقی) براساس درخواست آژانس را فراهم کرده است.

تحقیق و توسعه ایران

آژانس تایید می‌کند فعالیت‌های تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران با و بدون اورانیوم با استفاده از سانتریفیوژها در محدوده تعریف شده در چارچوب برجام انجام شده ‌است.

تولید روتور سانتریفیوژ

براساس اعلام آژانس ایران در ۱۳ اردیبهشت اطلاع داده ‌است که قصد دارد تولید لوله‌های روتور را مجددا آغاز کند. آژانس اعلام کرده است که همه لوله‌های روتور، بیلوزها و مجموعه روتور شامل لوله روتور و بیلوزهایی که از روز اجرای برجام تولید شده‌اند تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشته‌اند. براساس اظهاریه ایران، تولید لوله‌های روتور در ۱۷ اسفند ۹۴ متوقف شده بود اما ایران حالا قصد دارد تولید آنها را از سر گیرد.

بازرسان اضافی

براساس اعلام آژانس، ایران اجازه داده است تا بازرسان از نظاره‌گرها و مهر و موم‌های الکترونیکی آنلاین در زمینه غنی‌سازی استفاده کنند تا به نحوی جمع‌آوری خودکار ثبت سوابق اندازه‌گیری توسط ادوات اندازه‌گیری نصب شده آژانس تسهیل شود. همچنین بنابر درخواست آژانس ایران روادید درازمدت برای بازرسان صادر کرده است و برای آژانس در اماکن هسته‌ای محل کار مناسب فراهم کرده و در گامی دیگر ایران بازرسان منصوب اضافی آژانس را که در چارچوب اجرای برجام معرفی شده‌اند، پذیرفته است.

کنسانتره سنگ اورانیوم

در چارچوب برجام و نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی، ایران به آژانس اجازه داده است تا از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولید شده در ایران یا کسب شده از منابع دیگر که به‌طور کلی از سوی ایران به آژانس گزارش داده می‌شود، نظارت کند. در همین چارچوب ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر کردن آژانس جهت راستی‌آزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولید شده در ایران یا کسب شده از هر منبع دیگری را ارائه کرده است. بنابر این گزارش، یکی از مهم‌ترین و جدیدترین نتایج گزارش اخیر مدیر کل آژانس جمله‌ای است که در آن اعلام شده «علاوه بر ادامه راستی‌آزمایی منع انحراف مواد هسته‌ای اعلام شده در چارچوب موافقت‌نامه پادمان، آژانس به ارزیابی درخصوص نبود فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده ادامه می‌دهد.» این جمله و ساختار آن برای اولین بار در گزارش آژانس آمده است. حتی در گزارش قبلی آژانس نیز که ایران شروع به اجرای موقت پروتکل الحاقی کرده بود این جمله قید نشد. این جمله از آن رو به ادبیات گزارش‌های آژانس وارد شده که ایران وارد اجرای موقت پروتکل الحاقی شده است.