حسین عاشوری

معاون بهره برداری و سیر و حرکت راه‌آهن ج.ا.ا

چنانچه مروری بر زندگی انسان در طول دوران گذشته داشته باشیم، خواهیم دید که راه و حمل ونقل به‌عنوان یکی از ضروریات زندگی بشر مطرح بوده و بدیهی است که نیازهای انسانی و درک و کاوش نسبت به این نیازها، موجب ایجاد شبکه راه‌های ارتباطی شده است.

یکی از مهم‌ترین‌ راه‌های ارتباطی، راه‌آهن است که نوعی حمل‌و‌نقل زمینی است، استفاده از راه‌آهن در جابه‌جایی بار برای مسافت‌های دور مقرون به صرفه بوده ودر جابه‌جایی مسافری در مسافت‌ها کوتاه و بلند و همچنین درون‌شهری در رشد اقتصادی و اجتماعی هر کشور نقش مهم و عمده‌ای را ایفا کند.براساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، ایران باید به کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه تبدیل شود و طبق نظام‌نامه تدوین شده در بخش حمل ونقل این سند، ایران باید «با اولویت دادن به حمل ونقل ریلی» ضمن برقراری تعادل و تناسب بین زیرساخت‌ها و ناوگان و تجهیزات ناوبری و تقاضا با افزایش بهره‌وری تا رسیدن به سطح عالی به سهم بیشتری از بازار حمل‌و‌نقل بین‌المللی دست پیدا کند.شبکه ریلی ایران با وسعت بیش از ۱۰ هزار کیلومتر نقش قابل توجهی در حوزه اقتصـادی و اجتماعی ایفا می کند و بی‌شک توسعه آن علاوه بر ارتقای سطح اقتصاد و ایجاد تحرک به منظور افزایش میزان تولیدات می‌تواند زمینه عمران، آبادی و بهبود وضعیت اجتماعی مردم منطقه و کشور را بیش از پیش مهیا کند.

با این وجود در طول سال‌های اخیر متولیان و دست‌اندرکاران ریلی کشور کوشیده‌اند تا علاوه بر ارتقای خدمات ریلی در حوزه داخلی با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در این بخش نسبت به ارتقای جایگاه راه‌آهن ایران در جامعه بین‌المللی اقدام کنند که عضویت در راه‌آهن‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع از جمله آنها است. ایران با حضور در شصت و سومین اجلاس راه‌آهن‌های کشورهای مستقل مشترک‌المنافع سه سال است که خود را در جمع بزرگان این صنعت قرار داده، کشورهایی که نوک پیکان آنها، توسعه ترانزیت در کنار سرمایه‌گذاری‌های مشترک است. توسعه ترانزیت حمل‌و‌‌نقل ریلی از آن جهت که حمل و نقل بار به نسبت مسافر از درجه اهمیت بالاتری در کشورهای مشترک‌المنافع برخوردار است، ضروری است، چراکه کالاهای مختلفی از جمله محصولات کشاورزی و پتروشیمی می‌تواند از طریق شبکه ریلی این کشورها از سوی ایران حمل و به سایر کشورها انتقال یابد و اینجاست که مفهوم واقعی ترانزیت و توسعه آن در شبکه بین‌المللی راه‌آهن معنای بهتری پیدا می‌کند. همکاری ایران با کشورهای همسایه دارای قدمتی طولانی است که در بخش‌های مختلف اقتصادی به منصه ظهور رسیده و تمایل ایران برای انجام فعالیت گسترده‌تر حوزه ریلی به‌عنوان یکی از کشورهای مسیر کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب این موضوع را بیشتر نمایان کرده است.

باتوجه به نقش جدی ترانزیت در روابط بین‌المللی کشورها و تمایل ایران برای حفظ جایگاه خود به‌عنوان یکی از کشورهای مهم و تاثیر‌گذار در کریدور مسیر شرق به غرب و جنوب به شمال، به منظور رشد و ارتقای این جایگاه؛ باید روابط ایران و کشورهای همسایه به گونه‌ای رصد شود که ادامه همکاری‌ها، آن هم در قالب توسعه ترانزیت برای هر دو کشور بیش از پیش حرکتی رو به جلو داشته باشد.درست حدود سه سال پیش مجلس شورای اسلامی مجوزی مبنی بر اینکه ایران می‌تواند عضو ناظر شورای حمل‌ونقل‌ ریلی کشورهای مشترک‌المنافع شود، صادر کرد. ایران در طول دو سال گذشته به‌صورت موفقیت آمیزی در جلسات این شورا شرکت کرده و توانست در دستور کار شورای اخیر که با حضور کشورهایی چون استونی، فنلاند، بلغارستان، لتونی، لیتوانی، گرجستان، اوکراین، روسیه، آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، مولداوی، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در ماه جاری برگزار شد، حضوری پر رنگ داشته باشد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که فعالیت‌های ترانزیتی ایران در طول ۳ سال اخیر از جمله دلایل اصلی در مرکز توجه قرار گرفتن این کشور در میان کشورهای مشترک‌المنافع است.

راه‌آهن کشور در بخش بار ترانزیت در سال گذشته با رشد ۵۲درصدی و در ۷ ماهه امسال با رشد ۱۰۰ در صدی همراه بوده و این اقبال به دلیل موقعیت ممتاز کشور در حوزه ترانزیت با دارا بودن مزیت‌های منابع انسانی، منابع انرژی، ذخایر معدنی، موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مرکز خاورمیانه جدید مابین آسیای شرقی، شبه قاره هند و اروپا، همسایگی با کشورهای مشترک المنافع و دسترسی به آبهای آزاد، قابل افزایش است. این موفقیت‌ها در حالی حاصل شده که در طول سال‌های اخیر؛ تحریم‌های ناجوانمردانه مانع بزرگی بر سرراه فعالیت‌های ترانزیتی ایران بوده و به‌طور حتم با رفع تحریم‌ها حوزه ترانزیت می‌تواند رشد به مراتب بیشتری را تجربه کند. در همین راستا متولیان ریلی کشور با برنامه‌ریزی به منظور بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت‌های موجود در این حوزه درصدد هستند تا با برنامه‌ریزی مناسب و قابل اجرا در شرایط پسا‌تحریم و همچنین در اولویت قرار دادن تامین منابع مالی مورد نیاز پروژه‌ها و جذب سرمایه‌گذاری؛اتصال راه‌آهن ایران به راه‌آهن‌های سایر کشورها را دنبال کرده و تکمیل خطوط ریلی که زمینه رشد ترانزیت را به همراه دارد را هرچه سریع‌تر اجرایی کند.