شروط راه‌آهن برای ورود خصوصی‌ها

گروه بنگاه‌ها- ملیحه ابراهیمی: ورود بخش خصوصی توانمند به صنایع نه تنها منجر به ایجاد فضای رقابتی و افزایش بهره‌وری در صنعت و رشد و توسعه ظرفیت‌های مدیریتی می‌شود، بلکه در بلندمدت با خروج دولت از فعالیت‌های اقتصادی، توسعه اقتصادی کشور را به دنبال دارد.

صنعت ریلی نیز از این موضوع مستثنی نیست، بخش خصوصی توانمند با ورود به این صنعت می‌تواند به رشد و توسعه حمل و نقل ریلی در کشور کمک کند، اما متاسفانه آسیب‌شناسی حضور خصوصی‌ها در بخش ریلی در ۱۰ سال گذشته که خصوصی‌سازی در راه‌آهن اجرا شده نشان می‌دهد بخش خصوصی واقعی فعال در این حوزه از توانمندی خوبی برخوردار نبوده‌ و این موجب شده تا خصوصی‌ها نه تنها نتوانند باری از دوش حمل و نقل ریلی در کشور بردارند بلکه باری نیز بر دوش عقب‌ماندگی ایران در صنعت ریلی‌ اضافه کرده‌اند.

مدیرعامل راه‌آهن نیز با تاکید بر توانمند نبودن بخش خصوصی فعال در صنعت ریلی در کشور، می‌گوید: راه‌آهن راهکارها و شروط جدیدی را برای ورود خصوصی‌ها به این عرصه تعریف کرده است. محسن پورسیدآقایی در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: بخش‌های خصوصی که از گذشته در این حوزه فعال بوده‌اند نیز باید بر اساس این «حدود» جدیدی که از سوی راه‌آهن تعریف شده است مجموعه خود را به روز رسانی کنند. او معتقد است: این راهکار راه‌آهن منجر به تقویت بخش خصوصی واقعی و ادغام شدن شرکت‌های کوچک و متعاقبا تشکیل بنگاه‌های بزرگ و توانمند در صنعت ریلی می‌شود. در ادامه گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با مدیرعامل راه‌آهن آمده است.

آیا تاکنون آسیب‌شناسی در زمینه فعالیت بخش خصوصی در صنعت ریلی انجام شده است و برآوردی از این موضوع که بخش خصوصی ما چقدر توانمند در این حوزه ورود کرده‌اند دارید؟

آسیب‌شناسی انجام شده است و برآورد ما این است که بخش خصوصی واقعی توانمندی در صنعت ریلی ایران فعال نیست؛ چراکه حضور در این صنعت نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد که متاسفانه بخش‌های خصوصی فعال در این صنعت این سرمایه‌گذاری را انجام نداده‌اند و با آورده کمی در این صنعت فعال شده‌اند و حالا با مشکلات زیادی همچون پرداخت اقساط و مسائل مالی بغرنج مواجهند که این منجر به این مساله می‌شود که بخش خصوصی ما ضعیف عمل کند.

خصولتی‌ها در ایران از چه وضعیتی برخوردار هستند؟

ببینید بخش خصوصی در ایران ترکیبی است. ۲۰ درصد آن بخش خصوصی واقعی یعنی از افراد حقیقی تشکیل شده است ولی ۷۰ تا ۸۰ درصد آن نهادها و ارگان‌هایی هستند که در حوزه حمل‌ونقل ریلی فعال هستند و اتفاقا عملکرد خصولتی‌ها نسبت به خصوصی‌ها بهتر بوده است. آسیب‌شناسی راه‌آهن در مورد بخش خصوصی حقیقی نشان می‌دهد که این بخش از توانمندی لازم برخوردار نیست و نتوانسته‌ تاثیرگذاری مثبتی در این حوزه داشته باشد. بر این اساس راه‌آهن اقدام به طراحی راهکاری برای خروج از این وضعیت کرده است و ما حدودی را برای ورود بخش‌های خصوصی به صنعت ریلی تعریف کرده‌ایم.

این حدود شامل چه مواردی است و آیا آیین‌نامه‌ای برای آن تعریف شده است؟

بله در حال تدوین آیین‌نامه برای این موضوع هستیم و براساس آن هر بخش خصوصی که قرار باشد در صنعت ریلی فعالیت کند باید حدی از کفایت سرمایه را داشته باشد و نباید به هر قیمتی اجازه بدهیم که بخش‌های خصوصی وارد این صنعت بشوند. برای ورود به صنعت ریلی سرمایه‌گذاری اولیه یک شرکت کوچک باید ۱۲۰ میلیارد تومان باشد که کفایت سرمایه این شرکت ۲۵ درصد از مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه است. بنابراین براساس استانداردهایی که قرار است تعریف کنیم افرادی که می‌خواهند وارد صنعت ریلی شوند باید حداقل ۳۰ میلیارد تومان آورده برای ورود به این صنعت داشته باشند و بقیه را می‌توانند از طریق وام و تسهیلات جبران کنند.

در سال‌های گذشته چگونه عمل می‌شده است؟

متاسفانه در سال‌های گذشته افراد با سرمایه‌ای بسیار اندک و حدودا ۱۰ درصد سرمایه اولیه وارد حوزه ریلی می‌شدند و به امید این بودند که سرمایه لازم را از راه‌اندازی فعالیت ریلی به دست آورند و ۹۰ یا ۹۵ درصد سرمایه خود را از چرخش مالی این فعالیت تامین کنند و این موجب می‌شد تا بخش خصوصی همواره درگیر مسائل مالی باشد و به دنبال این باشد که خرج فعالیت اقتصادی را از خود فعالیت اقتصادی به دست آورد. این موضوع آسیب زیادی را به این بخش وارد کرده است و اساسا این روش سرمایه‌گذاری کاملا بی‌معنی است، چراکه شما نمی‌توانید با ۵ درصد سرمایه‌گذاری اولیه ۹۵ درصد باقیمانده را پوشش دهید و سود بانک و اقساط‌تان را نیز از همین راه تامین کنید. در نتیجه همواره در بحران مالی خواهید بود و وقتی شرکت‌ها در بحران مالی هستند از کیفیت خدمات‌دهی‌شان کاسته می‌شود و سرمایه‌گذاری جدیدی نیز نمی‌توانند انجام دهند. در سال‌های گذشته بخش خصوصی که به صنعت ریلی وارد شدند با این مسائل دست و پنجه نرم می‌کردند و به همین دلیل هیچ گاه به فکر سرمایه‌گذاری جدید هم نبودند. به اعتقاد من بخش خصوصی باید از توانمندی مالی خوبی برخوردار باشد تا بتواند در این صنعت فعالیت کند برای همین ما این حدود کفایت سرمایه را تعیین کردیم تا بتوانیم به این وضعیت سامان بدهیم.

ژشرایط جدید شامل حال شرکت‌هایی که در گذشته در صنعت ریلی فعال بودند نیز می‌شود؟

بله، این آیین‌نامه به زودی به همه شرکت‌های موجود ابلاغ می‌شود و شرکت‌هایی که می‌خواهند در صنعت ریلی فعال باشند باید حداقل کفایت سرمایه را داشته باشند و اگر این گونه نباشد یا باید از این فعالیت کناره‌گیری کنند یا اینکه با شرکت‌های دیگر ادغام شده و بنگاه اقتصادی بزرگ‌تر و توانمندتری را تشکیل دهند تا بتوانند در این حوزه فعالیت کنند.

به نظر شما بنگاه‌های اقتصادی ادغام شده می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند؟

حتما این طور است، چراکه وقتی که شرکت‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند از توانمندی مالی بیشتری برخوردار خواهند شد و شرکت بزرگ‌تری تشکیل می‌دهند در حال حاضر تعداد شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی خصوصی کوچک بسیار زیاد است، اما اصلا توانمندی ندارند. به عنوان مثال در بخش مسافری ما اکنون ۱۱ شرکت خصوصی داریم که به اعتقاد من در کشوری با شرایط ایران و سطح مسافران ایران حداکثر باید سه شرکت بزرگ در اندازه شرکت رجا فعال باشند و نه این تعداد شرکت کوچک که هیچ یک نمی‌توانند خدمات خوبی ارائه کنند. برخی شرکت‌های فعال در صنعت ریلی اکنون یک یا دو قطار دارند و اساسا کار خاصی نیز انجام نمی‌دهند، بنابراین باید به سمت تشکیل شرکت‌های بزرگ و قوی بروند.

بخش باری از چه وضعیتی برخوردار است؟

متاسفانه بخش باری نیز با همین وضعیت دست به گریبان است، اکنون ۲۱ شرکت باری داریم که با ساماندهی وضعیت بار در کشور ۵ یا ۶ شرکت بزرگ حمل‌ونقل ریلی باری باید در کشور وجود داشته باشد.

آیا برنامه‌ریزی برای ورود شرکت‌ها یا سرمایه‌گذاران خارجی دارید؟

ما آمادگی داریم هر سرمایه‌گذار خارجی که تمایل به فعالیت در بخش ریلی ایران دارد را بپذیریم، اما شرایط پیچیده‌ای در ایران وجود دارد که سرمایه‌گذاران خارجی تمایل به سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی ندارند چراکه سرمایه‌‌گذار خارجی باید قطار، لکوموتیو و واگن را با ارز خریداری کند و از سوی دیگر درآمد ریالی در ایران کسب کند و به دلیل تجربه تاریخی ما در حوزه بی‌ثباتی قیمت دلار و پایین نگه داشتن قیمت آن نسبت به ریال، چند سال بعد که سرمایه‌گذار خارجی می‌خواهد ریالش را به دلار تبدیل کند و از کشور خارج کند با مشکل مواجه می‌شود، چراکه نمی‌داند نرخ تبدیل در آن سال چقدر خواهد بود.

این مساله باعث می‌شود که سرمایه‌گذار خارجی به سمت صنعت ریلی جذب نشود و اساسا به سمت صنایعی همچون فولاد و نفت برود، چراکه فعالیت در آن حوزه منطقی‌تر است چون هم فروش به صورت ارزی است و هم سرمایه‌گذاری به صورت ارز و هم درآمد سرمایه‌گذار خارجی به صورت ارزی است. بر این اساس من فکر می‌کنم روند واقعی برای ورود سرمایه‌گذار خارجی به ایران در بخش ریلی در حال حاضر وجود ندارد.

شروط راه‌آهن برای ورود خصوصی‌ها