تجربه توسعه ریلی در سرزمین لاله‌های نارنجی

دنیای اقتصاد: در میان کشورهای جهان قاره اروپا به دلایل مختلفی بیشترین توسعه‌یافتگی ریلی را دارد و از نظر کیفیت این خطوط نیز جایگاه برتر در دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان هلند نیز یکی از توسعه‌یافته‌ترین خطوط ریلی را از نظر کیفیت دارد و رتبه آن بنابر گزارش‌های جهانی سال ۲۰۱۷ هفتم اعلام شده است. همچنین از نظر تراکم خطوط ریلی این کشور در رتبه هشتم جهان قرار گرفته است و از لحاظ کارآیی حمل‌ونقل زمینی جایگاه ششم دنیا را در اختیار دارد. این کشور کوچک شمال اروپا باوجود مساحت اندک خود توانسته است پیشرفت خوبی در حوزه حمل‌ونقل دریایی و ریلی داشته باشد. در ادامه تجربه این کشور را درخصوص پیشرفت و توسعه ریلی و راهی که در این حوزه پیموده است، مرور می‌کنیم.

سرآغاز راه‌آهن در سرزمین هلند

تاریخچه حمل‌ونقل ریلی در هلند و ساخت نخستین خط ریلی در این کشور به سال ۱۸۳۹ باز می‌گردد که مسیر کوچکی بین آمستردام و هارلم را پوشش می‌داد. این مسیر در سال‌های ۱۸۴۱ و ۱۸۴۷ به شهرهای لاهه و روتردام گسترش پیدا کرد. در قرن نوزدهم توسعه ریلی در این سرزمین شتاب بیشتری نسبت به قبل گرفت و سایر نقاط کشور را نیز به هم وصل کرد و در طول قرن بیستم میلادی خطوط ریلی اصلی الکتریکی شده و نیروی آنها از سوی برق تامین شد. شرکت NS یا همان خطوط ریلی هلند در سال ۱۹۳۸ بنیان گذاشته شد تا به توسعه راه‌آهن در این کشور شمال اروپا کمک کند. این شرکت خود از ادغام دو شرکت کوچک‌تر تشکیل شده بود که از سال ۱۹۱۷ با یکدیگر همکاری می‌کردند، اما با وقوع جنگ جهانی اول سودآوری آنها کاهش یافته بود. از آنجا که اهمیت ملی آنها زیاد بود، ورشکستگی این دو شرکت برای کشور چندان قابل قبول نبود.

در نتیجه ابتدا با حفظ حدی از استقلال این دو شرکت اهداف مشترکی را تعقیب کردند. پس از آن دولت هلند از یکی از این شرکت‌ها حمایت کرد و با خرید سهام شرکت دیگر، این دو را در سال ۱۹۳۸ با یکدیگر ادغام کرد و شرکت NS را به وجود آورد. در این فرآیند، دولت هرچند تمام سهام موجود را خریده بود اما دست به ملی کردن این شرکت نزد. به همین دلیل بود که شرکت NS همچنان مانند یک شرکت خصوصی محسوب می‌شد که تنها مالکیت آن در دست دولت این کشور قرار داشت و دولت دخالتی در اداره آن نمی‌کرد.

خطوط ریلی هلند به مثابه یک سازمان دولتی

در طول جنگ جهانی دوم، شرکت NS همچنان یک شرکت مستقل بود اما تا حدودی در اختیار آلمان قرار گرفته و مجبور بود برای این کشور اقداماتی انجام دهد. پس از جنگ، این شرکت نقشی مهم در بازسازی کشور ایفا کرد. در آن زمان، جایگزین بهتری برای حمل‌ونقل در این کشور وجود نداشت. در دهه ۱۹۵۰ این شرکت عملکرد موفقی داشت اما در دهه ۱۹۶۰ مانند سایر خطوط ریلی در جهان، با مشکلاتی روبه‌رو شد. از جمله عوامل آن هم ورود خودروها و ظهور انواع دیگری از وسایل حمل‌ونقل و رقابت آنها با حمل‌ونقل ریلی بود اما علاوه بر آن، جایگزینی گاز طبیعی به‌جای زغال‌سنگ نیز به‌عنوان سوخت اصلی قطارها و کاهش درآمد بخش ریلی از جمله عوامل موثر در ضعف عملکرد آن بود. باوجود استراتژی‌هایی که این شرکت برای احیای روزهای خوش گذشته اتخاذ کرد، اما بدیهی بود که این شرکت به سودآوری گذشته نخواهد رسید. با این وجود، به دلیل اهمیت ملی آن شرکت، سالانه یارانه‌های هنگفتی را دریافت کرد تا به کار خود ادامه دهد.

اصلاحات در دهه 1990

در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، دولت در مورد ارائه یارانه نسبت به این شرکت پرسش‌هایی را مطرح کرد. اصلاحاتی که از دهه ۱۹۸۰ در هلند آغاز شده بود، دادن هر نوع یارانه خاص به شرکت‌ها را مورد پرسش قرار داد و به همین دلیل سوالاتی در مورد نحوه خرج کردن یارانه‌ها از سوی شرکت NS به عمل آمد. دولت تصمیم گرفت تغییراتی در این شرکت به‌وجود بیاورد و بر فرآیندهای رقابتی تاکید کند. بر همین اساس هرچند دولت همچنان مسوول زیرساخت‌های ریلی باقی ماند، اما شرکت NS فرآیندهای حمل‌ونقل را براساس مبنای تجاری انجام می‌داد. هرجا که خدمات از نظر اقتصادی بی‌دوام بودند، دولت نسبت به پرداخت یارانه به آن مسیر اقداماتی انجام می‌داد. پس از چند سال کش‌و‌قوس در سیاست‌های دولتی نسبت به راه‌آهن، بار دیگر در سال ۲۰۰۶ تمرکز دولت بر خصوصی‌سازی افزایش یافت و اقداماتی در این راستا انجام گرفت.