تجربه هنگ‌کنگی توسعه راه‌آهن

دنیای اقتصاد: در بررسی تجارب توسعه خطوط راه‌آهن و ریلی در سراسر جهان، یکی از جالب‌ترین موارد هنگ‌کنگ محسوب می‌شود. این جزیره که در جنوب چین واقع شده است، یکی از کارآمدترین سیستم‌های حمل‌ونقل در جهان را در اختیار دارد. جای داشتن یک کشور آسیایی در میان کشورهای برتر جهان بسیار قابل توجه است؛ به‌خصوص اینکه از نظر کیفیت زیرساخت‌های ریلی در دنیا رتبه سوم را کسب کرده است. افزون بر این، بر اساس گزارش‌های جهانی رتبه هنگ‌کنگ از نظر کارآمدی حمل‌ونقل زمینی نیز در جهان سوم است. تجربه موفق توسعه هنگ‌کنگ این پرسش را پدید می‌آورد که چه عاملی موجب شده است که یک کشور آسیایی بتواند به چنین جایگاهی در توسعه حمل‌ونقل و به‌ویژه صنعت ریلی خود دست یابد؟ در ادامه نگاهی به مسیر پیموده شده این کشور از گذشته تا آینده می‌اندازیم.

سرآغاز یک تحول؛ خصوصی‌سازی عاملی مهم

هنگ‌کنگ که امروز منطقه‌ای خودمختار محسوب می‌شود، پیش‌تر در فاصله سال‌های ۱۸۴۲ تا ۱۹۹۷ میلادی مستعمره بریتانیا محسوب می‌شد. این کشور پس از سال ۱۹۹۷ به چین پیوسته است. نخستین اقدامات برای توسعه حمل‌ونقل ریلی در هنگ‌کنگ توسط شرکت «پیک ترام» انجام گرفت. این شرکت خدمات خود را در سواحل شمالی هنگ‌کنگ در سال ۱۹۰۴ آغاز کرد. با این حال تا سال ۱۹۷۹ پیشرفت چشمگیری در این صنعت دیده نمی‌شد. سه سال بعد، الکتریکی شدن این صنعت در هنگ‌کنگ آغاز شد. با این حال، بخش اصلی حمل‌ونقل ریلی در این کشور بر دوش شرکت MTR است. این شرکت جزو شرکت‌هایی است که سهام آن در بورس هنگ‌کنگ خرید و فروش می‌شود و مسوول نقل و انتقالات ریلی جمعی در این جزیره محسوب می‌شود. شرکت MTR در سال ۱۹۷۵ تاسیس شد و در آغاز شرکتی متعلق به دولت محسوب می‌شد.

هدف از تاسیس این شرکت نیز کمک به ساخت و اجرایی کردن یک سیستم حمل‌ونقل جمعی ریلی برای برآورده ساختن نیازهای رو به رشد این جزیره بود. پس از گذشت چند سال، در روز ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۰، وزیر امور مالی دولت هنگ‌کنگ، آقای دونالد تسانگ اعلام کرد که خصوصی‌سازی بخشی از این شرکت در نظر گرفته شده است. پیشنهادها حاکی از این بود که یک میلیارد سهم برای این شرکت منتشر شود؛ اما عملا به‌دلیل تقاضای بالا برای آن به ۱۵/ ۱ میلیارد سهم افزایش یافت. در روز ۵ اکتبر سال ۲۰۰۰، شرکت حمل‌ونقل ریلی جمعی هنگ‌کنگ در فهرست بازار سهام این کشور قرار گرفت؛ هرچند دولت هنوز مهم‌ترین سهامدار آن محسوب می‌شود. در سال ۲۰۰۱ نیز این شرکت به شاخص بورس این کشور اضافه شد. این شرکت به‌دلیل همین تغییراتی که انجام داده و اصلاحاتی که در سیستم خود به وجود آورده است، یکی از شرکت‌های فعال در سیستم‌های حمل‌ونقل دولتی در جهان محسوب می‌شود که سودآور نیز هست.

تدوین استراتژی، راهکاری مهم در توسعه ریلی

شبکه حمل‌ونقل ریلی هنگ‌کنگ عمدتا شامل قطارهایی هستند که تحت شرکت MTR فعالیت می‌کنند. این شرکت مسوول شبکه مترو هنگ‌کنگ و همچنین شبکه ریلی بین شهری است که مناطق شمال‌ شرقی و جنوب شرقی این جزیره را به محدوده‌های شهری وصل می‌کنند. کارهای مربوط به دو شرکت پیشتاز این کشور یعنی MTR و شرکت راه‌آهن کولون-کانتون در سال ۲۰۰۷ با یکدیگر ادغام شد تا صرفه اقتصادی بیشتری پدید آمده و هزینه‌ها را مدیریت کرده و کارآیی را افزایش دهند. دولت هنگ‌کنگ سیاست‌هایی را در خصوص حمل‌ونقل در پیش گرفته است که از حمل‌ونقل ریلی به عنوان یک ستون اصلی حمل‌ونقل استفاده می‌کند. با این وجود، علاوه‌بر شبکه MTR خطوط راه‌آهن کوچک‌تری نیز وجود دارند که توسط اپراتورهای مختلف مدیریت می‌شوند.

استراتژی‌های توسعه راه‌آهن و خطوط ریلی در کشور هنگ‌کنگ بسیار مورد توجه مقامات این کشور قرار دارند. این برنامه‌ها هر چند سال یک‌بار تدوین شده و برای توسعه حمل‌ونقل ریلی در این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. هدف از تدوین استراتژی سال ۲۰۱۴ هنگ‌کنگ برای صنعت ریلی آن بوده است که چارچوبی برای برنامه‌ریزی توسعه‌ آینده شبکه راه‌آهن تا سال ۲۰۳۱ ایجاد کند. برنامه سال ۲۰۱۴ به نحوی به‌روزرسانی شده برنامه‌ای است که در سال ۲۰۰۰ برای پیشرفت صنعت ریلی این کشور تدوین شده بود. در این چارچوب، هنگ‌کنگ نیازمند برنامه‌ریزی جامع و بلندمدتی برای حمل‌ونقل خود محسوب می‌شود. علاوه‌بر این، اهداف دیگری در سیستم حمل‌ونقل نیز دنبال می‌شود که از آن جمله می‌توان به کارآمدتر شدن و دسترس‌پذیرتر شدن آن اشاره کرد. برای آینده صنعت ریلی در هنگ‌کنگ چند پروژه در نظر گرفته شده‌اند که ازسوی شرکت MTR و همکاری با دولت هنگ‌کنگ انجام خواهند شد.