رشد ناچیز حمل‌ونقل ریلی
ضرورت توسعه حمل‌ونقل ریلی در ایران به‌عنوان کشوری در حال توسعه
دنیای‌اقتصاد: آمارها نشان می‌دهد اگرچه حمل‌ونقل ریلی در سال‌های اخیر در ایران رشد نسبتا خوبی داشته است اما در مقایسه با سایر کشورها این میزان رشد ناچیز بوده و برای ایران به‌عنوان کشوری در حال توسعه به‌عنوان یک نقطه ضعف تلقی می‌شود.
جایگاه ایران در میان 14 کشور
سیستم حمل‌ونقل ریلی هر کشور، نقش مهمی در جابه‌جایی مسافر و بار دارد. این سیستم با توجه به خصوصیات منحصربه‌فرد، امروزه توانسته است بیش از پیش توجه مهندسان ترابری را به خود جلب کند. ازجمله ویژگی‌های سیستم حمل‌ونقل ریلی می‌توان به ظرفیت حمل‌ونقل بالا، ارزان بودن، راحتی، سازگاری با محیط‌زیست، وابستگی کمتر به شرایط آب و هوایی، دسترسی مناسب و... اشاره کرد. از آنجا که میزان جابه‌جایی مسافر و بار در هر کشور، یکی از مهم‌ترین پارامترهایی است که به وسیله آن یک کشور در زمره کشورهای در حال توسعه قرار می‌گیرد و در این میان، حمل‌ونقل ریلی نقش مهمی را ایفا می کند، بنابراین چند تن از کارشناسان این حوزه در گزارشی سعی بر آن داشته‌اند تا شمای کلی از میزان حمل‌ونقل ریلی ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه از قبیل ژاپن، آلمان، چین، ترکیه، ایتالیا، ترکمنستان، اتریش و... ارائه کنند تا بتوانیم به‌طور نسبی جایگاه ایران از لحاظ حمل‌ونقل ریلی را در میان این کشورها پیدا کنیم.
در این گزارش از داده‌های مربوط به حمل‌ونقل مسافر، میزان صندلی‌های ایجاد شده و سایر اطلاعات مربوط به هر کشور در سال‌های مختلف جمع‌آوری شده تا به وسیله تحلیل آنها، جایگاه واقعی ایران، در سیستم حمل‌ونقل ریلی نسبت به کشورهای یاد شده، نشان داده شود. همچنین داده‌های مربوط به میزان جابه‌جایی مسافر در خطوط داخلی کشور نیز به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است تا میزان کارآیی بعضی از این خطوط از لحاظ ارزش مسافری تعیین شود و همچنین نقاط ماکزیمم آن نیز به دست آید. نتایج به دست آمده از این تحقیق متاسفانه موقعیت نامناسبی را برای ایران نسبت به کشورهای یاد شده نشان می‌دهد، بنابراین این مساله برای کشور ایران بسیار نگران‌کننده است و باید مسوولان با توجه بیشتر به این صنعت موجبات رشد هرچه بهتر و سریع‌تر آن را فراهم سازند.
سال 1384
با توجه به این مساله که آمار ارائه شده در سال‌های متمادی تقریبا به هم نزدیک هستند، لذا در این قسمت آمار مربوط به سال ۸۴ آورده شده است تا اختلاف داده‌ها مشهودتر باشد همان طور که در جدول یک دیده می‌شود میزان کل حمل مسافر در این سال به ۱۹ میلیون نفر رسیده است، یعنی افزایش ۷ میلیونی ظرفیت ناوگان ریلی کشور در مدت زمان ۵ سال و این در حالی است که جمعیت کشور از ۶۲ میلیون به ۷۰ میلیون نفر رسیده است. لذا طی ۵ سال میزان حمل‌ونقل مسافر نزدیک به ۳۵ درصد رشد نسبت به افزایش جمعیت کشور داشته است. همچنین نکته قابل تامل در سال ۸۴ هم مربوط به عدد ۷۰۰ هزار مسافر ورودی به تهران در شهریور است.
آمارهای بین‌المللی
بررسی وضعیت بین‌المللی نشان می‌دهد که در سال ۱۹۹۹ بالاترین میزان حمل‌ونقل ریلی مسافر، مربوط به ژاپن با ۸/ ۸ میلیارد جابه‌جایی مسافر و ۱۲۶ میلیون نفر جمعیت است. یعنی در ژاپن میزان جابه‌جایی مسافر از طریق حمل‌ونقل ریلی ۷۰ برابر جمعیت آن است، در حالی که این رقم برای کشور ما ۱۷/ ۰ است.
سال 2004 میلادی
در سال ۲۰۰۴ ژاپن با ۷/ ۸ میلیارد جابه‌جایی و با یک درصد کاهش جابه‌جایی و یک درصد افزایش جمعیت نسبت به سال ۱۹۹۹، بازهم بدون رقیب در حمل‌ونقل ریلی است. این در حالی است که این میزان برای کشور ما با ۱۷ میلیون جابه‌جایی مسافر توانسته است رشد ۳۸ درصد داشته باشد. البته قابل ذکر است که جمعیت کشور ۱۱ درصد افزایش داشته است.
نتیجه‌گیری
۱- اگرچه در سال‌های اخیر حمل‌ونقل ریلی در ایران دارای رشد نسبتا خوبی بوده است اما این میزان در مقابل سایر کشورها بسیار ناچیز است و برای کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران به‌عنوان یک نقطه ضعف قابل بیان است.
۲- با توجه به نمودارهای ارائه شده می‌توان دید که میزان جابه‌جایی مسافر از طریق سیستم ریلی در ایران در مقابل کشورهای آسیایی هم خیلی چشمگیر نیست.
۳- همان‌طور که در جداول ارائه شده دیده می‌شود، میزان جابه‌جایی مسافر در ایران تنها نسبت به ترکمنستان بیشتر است و این در حالی است که جمعیت این کشور یک‌پانزدهم (۰۷/ ۰) کشور ما است.
۴- با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه و پتانسیل بالای ایران در حمل‌ونقل کالا و مسافر، لذا گسترش حمل‌ونقل ریلی با توجه به خصوصیات بی‌نظیر آن بسیار حیاتی است.
۵- با توجه به مسافرت‌های فصلی در ایران، همان‌طور که در جدول بالا آمده است و همچنین مشکلات عدیده‌ای که در این زمان‌ها برای مسافران پیش می‌آید، الزامی است که با مدیریت صحیح زمان‌های ماکزیمم مسافرت را که اغلب در شهریورماه است، اداره شود.
برگرفته از گزارش کارشناسی محمدبوالحسنی و منصور حاجی حسینلو ، استادیار دانشکده عمران
ارسال نظر