حمل‌ونقل ایمن را توسعه دهید
رامیز قلی نژاد
کارشناس ارتباطات و رسانه
در شرایطی که کشوردر عزای جان باختن جمعی از دلاوران سرباز میهن، عزادار است این یادداشت چیزی شبیه ماهی گرفتن از آب گل آلود است؛ اما واقعیت است. نظام حمل‌ونقل در ایران برخلاف کشورهای توسعه‌یافته، بر حمل‌ونقل جاده‌ای استوار است. حمل‌ونقل جاده‌ای در اکثر کشورهای جهان شق اول حمل‌ونقل به لحاظ سهم بازار است. اما در اکثر کشورهای توسعه‌یافته با مقررات سخت‌گیرانه از جمله استانداردهای بالای وسایل نقلیه، استاندارد بالای جاده‌ها و ابزار‌های ایمنی آن، کنترل‌های شدید و بدون گذشت بر اعمال و رعایت مقررات ترافیکی و رانندگی و ارتقای همه‌جانبه و جدی فرهنگ ترافیک، ایمنی و آسایش لازم را برای این شق از حمل‌ونقل فراهم آورده‌اند.
رامیز قلی نژاد
کارشناس ارتباطات و رسانه
در شرایطی که کشوردر عزای جان باختن جمعی از دلاوران سرباز میهن، عزادار است این یادداشت چیزی شبیه ماهی گرفتن از آب گل آلود است؛ اما واقعیت است. نظام حمل‌ونقل در ایران برخلاف کشورهای توسعه‌یافته، بر حمل‌ونقل جاده‌ای استوار است. حمل‌ونقل جاده‌ای در اکثر کشورهای جهان شق اول حمل‌ونقل به لحاظ سهم بازار است. اما در اکثر کشورهای توسعه‌یافته با مقررات سخت‌گیرانه از جمله استانداردهای بالای وسایل نقلیه، استاندارد بالای جاده‌ها و ابزار‌های ایمنی آن، کنترل‌های شدید و بدون گذشت بر اعمال و رعایت مقررات ترافیکی و رانندگی و ارتقای همه‌جانبه و جدی فرهنگ ترافیک، ایمنی و آسایش لازم را برای این شق از حمل‌ونقل فراهم آورده‌اند. اما آنچه حائز اهمیت و قابل توجه است، توسعه حمل‌ونقل ریلی به عنوان یک شق ایمن و راحت است.
کشورهای توسعه یافته با توسعه نوع ریلی حمل‌ونقل چه در درون شهرها (مترو-تراموا - مونو ریل و...) و چه در بین شهرها (قطار‌های معمولی و قطار‌های پر سرعت) زمینه و بستر لازم را برای جذب سفر‌ها به حمل‌ونقل ریلی فراهم آورده‌اند. به عبارت دیگر در بین شقوق حمل‌ونقل، بخش ریلی اساسا و فی ذاته ایمن است. با هزاران افسوس در ایران ما، رویکرد تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران در حوزه حمل‌ونقل این‌گونه نیست. سهم حمل‌ونقل ریلی از حجم کل حمل‌ونقل کشور در بخش مسافری کمتر از 5 درصد و در بخش باری حدود 10 درصد است. اساسا اقتصاد حمل‌ونقل در ایران رویکرد جاده‌ای دارد. یعنی سرمایه‌گذاری‌ها و منابع عمدتا به سمت حمل‌ونقل جاده‌ای سوق داده می‌شود و این خود یکی از دلایل اساسی ناامنی در جاده‌های کشور است. رفتار شهروندان از سیاست‌های کلان تصمیم‌گیران متاثر است. وقتی تصمیمات کلان سیاست‌گذاران به سمت جاده‌ای جهت‌گیری دارد، بخش عمده‌ای از حمل‌ونقل نیز به این شق از حمل‌ونقل سوق می‌یابد. وقتی ورود به این بخش با توجه به تسهیلات و مقررات آسان آن، ساده و عادی است هر فردی می‌تواند با خرید یک دستگاه اتوبوس وارد حمل‌ونقل جاده‌ای شود؛ درحالی‌که سرمایه‌گذاری اولیه در راه آهن گران و پرهزینه است؛ درحالی‌که ثمرات آن در بخش اقتصاد کلان ملی قابل توجه است. در حوزه عمل نیز این تعارض قابل مشاهده است. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در حوزه حمل‌ونقل ریلی، قطار‌های ارزان برای اقشار خاص جامعه وجود دارد. این قطار‌های ارزان همواره مورد استقبال دانشجویان، دانش‌آموزان، کارگران و افراد کثیرالسفر قرار می‌گیرد که با قیمت‌های ارزان بتوانند از سفرهای ایمن و راحت بهره‌مند شوند.
اخیرا راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ سیاست‌هایی که البته خود در راستای ارتقای خدمات در این بخش بوده است، تعداد زیادی از قطار‌های مسافری ارزان را از مسیر خارج کرده است. شاید این قطار‌ها قدیمی و بعضا از نظر خدمات ضعیف باشند؛ اما به‌دلیل ارزانی همواره مورد استقبال بخشی از اقشار مردم بوده‌اند و حذف آنها، اقشار کم‌در آمدی را که مشتری استفاده از این قطار‌ها بوده‌اند، به سمت جاده‌ها سوق خواهد داد و سهمی احتمالی در خسارت‌های جاده‌ای خواهد داشت. اتفاقا این قطار‌ها با توجه به قیمت ارزان گزینه بسیار مناسبی برای سربازان، دانشجویان و کارگران محسوب می‌شود که ایمنی و آسایش قطار‌ها را (حتی اگر سن ناوگان آن بالا باشد) بر سفرهای پرخطر جاده‌ای ترجیح می‌دهند. فراموش نکنیم که صرفا با تبلیغ و ترویج رسانه‌ای که قطار ایمن است و سفر جاده‌ای پر خطر، نمی‌توان از بار آلام و مصیبت‌های سفرهای جاده‌ای در کشور کاست. اساسا باید زمینه برای سفرهای ریلی نیز فراهم باشد. صد البته ارتقای کیفیت خدمات نیز در این بخش مهم است؛ اما نه به بهای کاهش ظرفیت سفرهای ریلی و سوق دادن این سفر‌ها به جاده‌هایی که هر یک دهه به اندازه یک جنگ خانمان‌سوز کشته و مصدوم روی دست کشور می‌گذارد. در کشوری که سالانه حدود 400 میلیون سفر انجام می‌شود براساس رویه‌های بین‌المللی حداقل باید یکصد میلیون نفر با قطار سفر کنند که این آمار اکنون تنها 25 تا 30 میلیون نفر است و باید مجلس و دولت این سهم را دست‌کم 3 برابر کنند.
ارسال نظر