حمل‌و‌نقل‌ ریلی نقشی کلیدی و حساس در شکل‌گیری آینده‌ای روشن در اروپا دارد. در سال‌های اخیر توسعه شبکه‌های ارتباطی به ویژه خطوط ریلی پر سرعت توانسته تحولی بزرگ در حمل‌و‌نقل‌ کالا و مسافر و تحقق اهداف اقتصادی ایجاد کند، به‌طوری که این سیستم در حال حاضر روزانه حدودا ۱/ ۱ میلیارد مسافر-کیلومتر را جابه‌جا‌ کرده و بیش از یک میلیارد تن- کیلومتر، بار را به مقصد می‌رساند. اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۱ طرحی با عنوان «کاغذ سفید» را مورد بررسی قرار داد که هدف آن ایجاد نقشه راهی برای توسعه و گسترش صنعت ریلی، تحقق یک نظام حمل ونقل پیشرفته واحد و شکل‌گیری یک سیستم رقابتی و کارآمد حمل‌و‌نقل‌ در سراسر اروپا است. بدون شک حمل‌و‌نقل‌ ریلی یکی از عوامل و زیرساخت‌های اصلی تحقق سیاست‌های رشد و توسعه پایدار و استراتژی‌های جاه‌طلبانه کشورهای اروپایی در سال ۲۰۲۰ است.

ابعاد اقتصادی

سیستم حمل‌و‌نقل‌ ریلی یکی از قطب‌های اصلی انتقال مسافر وکالا در سراسر اروپا است. بر اساس آمارهای یورواستات بیش از ۸ هزار اپراتور حدود ۶ هزار لکوموتیو و قطار را در سراسر خطوط ارتباطی اروپا- حدود ۲۰۰ هزار کیلومتر مسیر ریلی را هدایت و راهبری می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۲ حدود ۹ میلیارد نفر مسافر توسط شبکه ریلی در اروپا منتقل شده‌اند، در واقع شبکه ریلی سهم ۱۱ درصدی در جابه‌جا‌یی بار و ۳/ ۶ درصدی در انتقال مسافر را داشته است. در صورتی که حمل‌و‌نقل‌ دریایی را کنار بگذاریم، سهم بخش ریلی در انتقال بار به ۵/ ۱۸ درصد نیز می‌رسد. اگرچه «مسیرهای جاده‌ای» همچنان پر‌کاربردترین کانال ارتباطی به شمار می‌رود، تقاضا برای مسافرت ریلی طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲ رشد ۱۷ درصدی داشته که بخشی از آن به دلیل گسترش خطوط پرسرعت ریلی(HSR) در سراسر اروپا است. البته باید به این موضوع اشاره شود که در سال‌های اخیر بحران‌های اقتصادی و مالی یورو تا حدودی سرعت توسعه شبکه حمل‌ونقلی را کاهش داد به‌طوری که حجم جابه‌جایی بار در دوره ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ به میزان قابل توجهی کاهش یافت. با این وجود افزایش تقاضا در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ این صنعت را تا حدود زیادی احیا کرد. اما در همان بازه بحران، آمار جابه‌جا‌یی مسافر بسیار با‌ثبات‌تر و متعادل‌تر بوده است. گزارش‌های صنعت ریلی کشورهای منطقه نشان می‌دهد در آلمان، دانمارک و اتریش به ترتیب با ۶/ ۴، ۱/ ۶ و ۲/ ۱۱ درصد رشد مسافر طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ بوده است.

اهمیت و جایگاه صنعت حمل ونقل ریلی نه تنها به واسطه تعداد ایستگاه ها، شمار مسافران و میزان بار انتقال یافته و... مشخص می‌شود، بلکه بیشتر از آن با توجه به پیامدها و آثار اقتصادی که این سیستم برای شهرها، کشورها و کل منطقه در پی دارد، نمایان می‌شود. به‌طور کلی این آثار را می‌توان به چهار دسته تاثیرات مستقیم، غیر مستقیم، پیامدهای منتج شده و پیامدها و منافع برای عموم جامعه تقسیم‌بندی کرد. آثار مستقیم در واقع مجموعه فعالیت‌ها، درآمدها و منافعی است که در یک ایستگاه قطار یا واگن قطار به چشم می‌بینیم. منافع حاصل از این اثر به‌طور مثال می‌تواند اشتغال مستقیمی باشد که برای یک فرد در نتیجه انتقال کالا یا مسافری از نقطه‌ای به نقطه دیگر به وجود می‌آید، یا به‌عنوان نمونه‌ای دیگر شغلی که در بخش ستادی برای مدیریت و هماهنگی حمل‌و‌نقل‌‌ها به وجود می‌آید را شامل شود. در عین حال ارزش افزوده هر کدام از این فعالیت‌ها و مشاغل از دیگر پیامدهای مستقیم به شمار می‌رود. بر اساس آخرین برآوردها توسعه صنعت حمل‌و‌نقل‌ ریلی زمینه اشتغال مستقیم ۰۶/ ۱ میلیون نفر را تا پایان سال ۲۰۱۲ و ارزش افزوده ۶۶ میلیارد دلاری برای اقتصاد اروپا شده است، این درآمد حدود ۵/ ۰ درصد تولید ناخالص داخلی کل اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهد.

آثار غیر مستقیم می‌تواند منافع و درآمدهای صنایع و بخش‌های بالا دستی بخش حمل‌و‌نقل‌ باشد. این مورد شامل میزان اشتغال و ارزش افزوده‌ای است که برای تامین‌کنندگان و عرضه‌کنندگان تجهیزات در صنعت ریل، (برای مثال تولید‌کننده لکوموتیو، تکنیسین‌های فنی، حسابداران و....) ایجاد می‌شود. علاوه بر آنها این مورد در‌بر‌گیرنده کلیه مشاغل، درآمدها و فرصت‌هایی است که در نتیجه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بخش حمل‌و‌نقل‌ ریلی صورت می‌پذیرد. در این رابطه می‌توان به فرصت‌های ایجاد شده برای مهندسان راه و سازه یا صنایع فعال در بخش فولاد و ذوب آهن اشاره کرد. پیامدهای این اثر که معمولا «اثر درآمدی» نامیده می‌شود، مجموعه کسب و کارها، تولید کالاها و خدمات و ارزش افزوده‌ای که برای تامین نیازهای کارگران و کارمندان صنعت ریلی که به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم از این سیستم کسب درآمد می‌کنند را دربرمی‌گیرد. در واقع ایجاد اشتغال در صنعت ریل علاوه بر آثار مستقیم و غیر مستقیم خود، با توجه به درآمدی که برای بخش‌های زیرمجموعه خود ایجاد می‌کند می‌تواند ظرفیت‌های زیادی در سایر بخش‌ها و صنایع ایجاد کند. آثار و پیامدهای عمومی برای جامعه در واقع کلیه آثار و نتایج اقتصادی ناشی از توسعه حمل‌و‌نقل‌ ریلی و زیرساخت‌های آن برای کشور را در بر می‌گیرد. این مورد شامل پیامدهایی است که از کوتاه شدن زمان سفرافراد جامعه، کاهش تراکم جمعیت در منطقه‌ای خاص، کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل‌، آثار محیط زیستی و... را در بر می‌گیرد. همان‌طور که اشاره شد صنعت حمل‌و‌نقل‌ ریلی در یک دهه اخیر توسعه قابل توجهی یافته است. افزایش شرکت‌های ارائه دهنده خدمات و رقابت ایجاد شده بین آنها، افزایش بهره‌وری کارمندان و کارگران و به‌کار‌گیری سیستم‌ها و ابزارهای جدید در این صنعت، منجر به بهبود کمی و کیفی خدمات ارائه شده، کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل‌ و افزایش استقبال مردم از آن شده است که در نتیجه دستاوردها و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، محیط‌زیستی و... صنعت حمل‌و‌نقل‌ را افزایش داده است.