گروه تاریخ اقتصاد- بخش دوم (پایانی) مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی را می‌خوانید. در روز پنج‌شنبه، 29 اسفند 1286 شمسی، گفت‌وگویی که در ادامه می‌آید، به موضوع تاسیس بلدیه و نیز اغتشاش فارس اختصاص دارد.
آقا شیخ یوسف: یکى هم مساله بلدیه است در جاهایى که انجمن ایالتى و ولایتى دارند و بلدیه هم دارند، بلدیه در کارهاى خودش رجوع به انجمن ولایتى می‌کند و اینجا ولایتى ندارد عمل بلدیه قدرى تاخیر افتاده. هرگاه ما باید بلدیه صحیح داشته باشیم و مجلس باید در این کار قرارى بدهد. خوب است لایحه را که پیشنهاد کرده مطرح مذاکره شده ترتیب آن را معین کنند و اگر هم باید به اختیار خود بلدیه واگذار شود به آنها بگوییم که معطل نباشند و مشغول کار باشند، زیرا که بلدیه لازم است و باید بعضى مخارجات از پول بلدیه بشود. چنانچه در سابق گفته شد که مخارج پلیس را بلدیه باید بدهد. در این صورت باید آن لایحه بلدیه را زودتر مطرح مذاکره قرار داده و تصویب کرده به آنها بدهند.
رئیس: صحیح است و نباید در جزئیات آن لایحه هم زیاد گفت‌وگو شود که مثلا فلان عبارت خوب نیست باید زودتر در آن لایحه گفت‌وگو شده و تصویب شده به آنها داده شود تا آنها هم به وظایف خود مشغول باشند و هر چه تاخیر بیفتد اسباب ضرر است.
آقا سیدحسین: براى اینکه این لایحه را پس از آمدن به مجلس نگویند سیاهه است، خوب است بفرمایید به عبارات قانونى نوشته شود.
رئیس: چه ضرر دارد و کمیسیون عرایض هم نمی‌دانم فردا خواهند آمد یا نه! در هر صورت جناب مخبرالملک هم از ریاست کمیسیون عرایض استعفا داده‌اند. اگرچه موجب تاسف است، ولى باید یک نفر به جاى ایشان انتخاب شود. کمیسیون مالیه هم باید فردا بیایند چون روز شنبه مجلس نیست و تعطیل است بعضى اظهار داشتند که آقاى احسن‌الدوله براى ریاست کمیسیون عرایض خیلى خوب است و مدتى هم ریاست داشته‌اند و از ترتیبات آن هم مسبوق هستند و انتخاب ایشان خیلى صحیح است.
رئیس: عریضه‌ای است از انجمن‌ها نوشته‌اند و با چهل نفر از نمایند‌گان خود به مجلس فرستاده‌اند قرائت شود. عریضه مزبوره قریب به مضمون ذیل قرائت شد. حضور مبارک وکلاى محترم عرضه می‌دارد در خصوص انقلاب و اغتشاش فارس به موجب تلگرافاتى که رسیده هیجان براى اهالى طهران خاصه انجمن‌ها حاصل شده و خواستند در مجلس مقدس اجتماع نمایند و رفع انقلابات آنجا را بخواهند به ملاحظه اینکه در آن ساخت مقدس اجتماع نشود و لهذا بیست نفر از نمایندگان خود را خدمت حجج اسلام فرستاده و اصلاح فارس را خواستار شدند، ولى تاکنون نتیجه نبخشید. لهذا انجمن‌ها اصلاح فورى آنجا را از مجلس مقدس استدعا می‌نمایند و می‌خواهند بدانند کار برادران شیرازى ما به کجا رسیده و مجلس مقدس تاکنون در اصلاح آنجا چه اقدامات نموده. جوابى است که به انجمن‌ها نوشته شده قرائت شد (قریب به مضمون ذیل قرائت شد مراسله شما به هیات رئیسه واصل گردید و مجلس تاکنون نهایت اقدام را در تنظیم فارس کرده و اصلاح آنجا را از وزرا خواسته است از جمله دیروز در حضور وزرا به وزیر داخله خیلى تاکید شده و جدا اصلاح آنجا را خواسته است و ان‌شاءالله به زودى رفع این انقلابات خواهد شد.)
اسدالله میرزا: اقدام مجلس فقط اخطار به وزرا است و در جواب نوشته شده اقدام در تنظیم آنجا نموده، خوب است آن لفظ اقدام زده شده و به جایش تأکیدات نوشته شود.
رئیس: در اینکه مجلس اقدام در اجرائیات نموده بر من یک نفر شبهه نیست و بعدها خوب است در اجرائیات دخالت نکند.
اسدالله میرزا: مجلس یعنى هیات عموم وکلا و این هیات در اجرائیات هیچ وقت دخالت نکرده و نمی‌کنند و اگر بعضى از وکلا دخالت می‌کنند ربطى به مجلس ندارد.
رئیس: خواهش می‌کنم که بعدها نکنند.
آقامیرزا محمود: از فرمایشات جناب رئیس اعتراض بر خود جناب رئیس وارد می‌شود در صورتی که می‌دانید بعضى اقدامات از طرف وکلا می‌شود حق جناب رئیس است که بدوا نصیحت کنند و اگر نصیحت فایده نکرد آن وقت به تکلیفى که معین است باید رفتار شود.
وکیل‌التجار: از این گفت‌وگوها چیزى معلوم نیست. از یک طرف وزیر داخله تلگراف می‌کند که ۶ نفر را از فارس بفرستید و در تلگراف قید می‌کند که به تصویب مجلس است و از یک طرف گفته می‌شود که مجلس در اجرائیات نباید دخل و تصرف کند. در صورتی که همین تلگراف موجب انقلاب فارس خواهد شد.
رئیس: وزرا گویا براى اینکه بتوانند خیالات خود را اجرا کنند در هر کارى می‌گویند به تصویب مجلس است! این لفظ در میان ایشان معمول شده در صورتی که بعضى کارها را خبر دارم که هیچ مجلس خبر ندارد، ولى شاید بعضى مطالب را هم مجلس تصویب کرده باشد. به هر حال مجلس نباید دخیل اجرائیات شود و وزرا هم این رسم را دیگر نباید معمول بدارند.