اصلاح کلیه امور منوط به اصلاح مالیه است
گروه تاریخ اقتصاد- آنچه می‌خوانید بخش چهارم (پایانی) از گفت‌وگوی نمایندگان مجلس شورای ملی در روز شنبه، سوم بهمن 1286 شمسی است:
آقا سید حسین: این مجلس امروز ما قرار بود که روز یکشنبه یا روز دیگر بدون حضور تماشاچی‌ها باشد که بعضى اعتراضات و صحبت‌ها بنماییم. حال اینکه گفته می‌شود که ما قانون را در حق خود مجرا نمی‌داریم، این نسبت به وکلا توهین است، به علاوه وکیلی که اجراى نظامنامه داخلى را نخواسته باشد در حقیقت خیانت کرده، پس دیگر از این مساله باید صرف‌نظر کرد و باید رئیس مجلس بدون ملاحظه نظامنامه داخلى را مجرا نماید به رنجش کسى اعتنا نکند، اما در باب کمیسیون‌ها تاسیس آنها براى این بود که امورات به ترتیب صحیح و منظم از مجلس بگذرد و سابق یک ترتیبى بود که هر وقت قوانینى حاضر بود، در مجلس قرائت می‌شد و هر گاه ایرادى داشت سه چهار روز طول کشیده بالاخره اصلاح می‌شد. حال آن ترتیب از بین رفته و اصلاح کمیسیون‌ها هم منوط به اصلاح کمیسیون اعضای رئیسه است که بعضى از آن اعضا داخل در کمیسیون مالیه و سایر کمیسیون‌ها می‌باشند. همچنین اعضای هر کمیسیونى در چند کمیسیون عضویت دارند، این است که کارى از پیش نمی‌رود، باید اعضای هر کمیسیون یک کار داشته باشند، تا بتوانند کاملا به آن رسیدگى نمایند، اما در باب رسوم تومانى یک عباسى چندى قبل جمعى از مستوفیان شرحى به وزارت مالیه نوشته بودند که حقوق ما کم است و این تومانى یک عباسى قرار بود، جمع دولت شده و به ما هم به قدر کفاف حقوق بدهند.
وکیل‌التجار: بنده کرارا گفتم که یک روزى مجلس مخصوص وکلا باشد که بعضى صحبت‌ها و درددل نماییم، این نشد، تا اینکه امروز مجلس این طور اقتضا کرد، اما چون صحبت از کمیسیون مالیه شد و بنده هم یکى از اعضاى آن کمیسیون هستم، لازم است که دفاعا عرض کنم تومانى یک عباسى را کمیسیون مالیه و مجلس راى ندادند و هر کس این نسبت را بدهد، دروغ است. دیگر اینکه کمیسیون مالیه در بودجه مملکتى دخل و تصرفى نکرده و در هیچ موضوعى راى شخصى نداده، اگر داده است هر کس اطلاع دارد بگوید، اما در تنظیم داخلى مجلس باید خودمان حاضر باشیم در اجراى قانون و نگذاریم که هر یک مداخله در کارهاى دیگرى نمایند و بی‌جهت هر کس داخل در کمیسیون‌ها نشود که اسباب تعطیل کار آنها بشود، اگر این طور شد آن وقت کمیسیون‌ها می‌توانند مشغول کار بشوند، کمیسیون مالیه همیشه منعقد است، ولى مزاحمت واردین از مردم و وکلا و جواب دادن واردات مانع از کار آنها است. چنانچه کمیسیون رئیسه هم به همین درد مبتلا است، پس تمام این عیب‌ها از خودمان است.
مخبرالملک: خلاصه مطلب خود را خوب است مجددا اظهار نمایم، اینکه گفته شد، مجلس ما مثل پارلمان انگلیس نیست صحیح است، اما اول باید مجلس تابع قانون بشود تا اینکه بتوانند، مثل پارلمان انگلیس باشند تا مجلس به قانون موضوعه خود رفتار ننمایند و بعد وزرای تابع آن قانون نشوند و بعد اهالى مملکت آن مملکت نخواهد شد و آن هم باید یک روزى از این اطاق شروع بشود، اما در باب مالیه گفته شد که کمیسیون مالیه تاکنون از بابت سنه آتیه مشغول کارى نشده مقصود ما این نبود که مشغول کار نیستند، بلکه باید آنها نقشه کار را ترتیب داده به مجلس ارائه بدهند، اگر تصویب شد آن وقت مشغول عملیات آن نقشه بشوند که تا پانزده روز بعید مانده تکلیف بودجه معلوم شود، مطلب دیگر در باب تومانى یک عباسى اعتراض به مجلس و کمیسیون مالیه نکردم! بلکه در حقیقت خدمتى به کمیسیون نمودم، زیرا که چنین شهرت داشت که این اجازه از طرف مجلس است، حالا می‌شنوم که مجلس و کمیسیون مالیه هیچ‌کدام این مطلب را تصویب نکرده‌اند.
اسداله میرزا: بنده ناچار از اینکه دو کلمه جواب یکى از وکلاى محترم را که گفت ملت ایران ۶ هزار سال است در بوته جهالت بوده‌اند، بگویم که یک نفر از صاحبان جراید بزرگ انگلیس می‌نویسد که ملت ایران همیشه در علم و صنعت سرآمد سایر ملل بوده‌اند و سایر دول در بوته جهل و نادانى مانده بودند. این مطلب را محض تذکار عرض کردم که ملت ایران هیچ وقت جاهل نبودند، این ضعف و عقب‌افتادن آنها از معارف به واسطه بعضى از موانع بود، اما اینکه در اینجا صحبت از اصلاح بودجه مملکت شده همان‌طوری که گفتند، ما امروز دچار یک مخاطره بزرگى هستیم که آن نداشتن مالیه است و باید مجلس از وزرای محترم بخواهد که در این خصوص چه اقدامى کرده‌اند و این مطلب خدمت بزرگى است به ملت، زیرا که اصلاح کلیه امور منوط به اصلاح مالیه است.
صدیق حضرت: میرزا حسین خان که یکى از منشی‌هاى وزارت امور خارجه است، یک فرمانى صادر کرده بود و آورده بود به کمیسیون مالیه، کمیسیون آن را فرستاده که وزیر مالیه تصویب نماید. وزیر مالیه گفت: تصویب من منوط به تصویب مجلس است. بعد وزیر امور خارجه شرحى در این خصوص به کمیسیون مالیه نوشت و کمیسیون مالیه بدون اجازه مجلس راى داده و تصویب کرد که وزارت مالیه این وجه را بدهد و حال آنکه این وجه در بودجه مالیه پارسال نبود.
وکیل‌التجار: بنده که در کمیسیون مالیه هستم همچو فرمانى را ندیده و اطلاع هم ندارم.