گروه تاریخ اقتصاد- آنچه می‌خوانید خلاصه مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز پنج‌شنبه 2مهر 1286 شمسی است:
رییس: از طرف مجلس برحسب اظهار متحصنین، عریضه به حضور همایونى عرض شد، لازم است که اعضای مجلس مستحضر شوند. خلاصه عریضه این است که از طرف مجلس عرض شده بود به حضور اقدس اعلى، چند روزى است نمایندگان انجمن‌ها در مجلس متحصن و حصول مستدعیات سه‌گانه خود را خواهانند؛ اولا تامین طرق و شوارع به این قسم که تحصیل این تامین محول به یک نفر شخص کاردانى شده که از عهده انجام آن برآید که موجب اطمینان و آسایش انجمن‌هاى ولایات گردد، ثانیا درخصوص سرحدات دستخطى به امرا و سرکردگان صادر شود که انتظام آن را در عهده گیرند، ثالثا درخصوص کمیسیون سرحدى یک نفر شخص امین وطن‌پرستى مامور شود که ملت را از این تشویش آسایش بخشد، مفاد دستخط همایونى این بود که دولت در این باب مجاهدات نموده و می‌نماید. این انقلابات سرحدى به زودى رفع و قلوب عامه مطمئن خواهد شد. در این هفته کمیسیونى فرستاده می‌شود، درخصوص سرحدات آذربایجان هم به اطلاع وکلا تلگرافات لازمه به حکام و سرحدداران صادر شده، دستخطى هم به وزیر داخله شده به این مضمون «وزیر داخله امنیت طرق و شوارع لازم است علاء‌الدوله را خواسته به او واگذار کنید.»
آقا شیخ یوسف: خوب است آن چند ماده از نظامنامه داخله که مانده بود، مطرح و مذاکره شود و تمام گردد.
سیدالحکما: همین‌طورى که آقاى شیخ یوسف فرمودند، لازم است که قوانین مرتب شود، قوانین وزارت عدلیه را قرار شد کمیسیون شده تنقیح کنند. آیا کمیسیون شده است یا خیر؟ (گفتند آن کمیسیون تشکیل شده است).
رییس: گفته شد که قوانین باید از مجلس بگذرد، من مسبوق به کمیسیون نبودم. صحیح است، باید اول در کمیسیون تصحیح و تنقیح شده بعد در مجلس بیاید که زیاد اسباب تعطیل کار نشود، اهم از همه هم قانون اساسى است و خوب است همان قانون اساسى خوانده شود.
آقا میرزا محمود: چون قانون اهمیت دارد خوب است، اعضای کمیسیون مالیه را هم اطلاع بدهند حاضر شوند.
رییس: چون کمیسیون مالیه خیلى کار دارد و حقوق مردم عقب مانده صحیح نیست آنها را از کار باز داریم. شروع به قرائت قانون اساسى شد، بعد از قرائت قانون رییس به واسطه آمدن حجج اسلام مجددا شرح عریضه را که در خصوص انجمن‌ها به حضور همایونى عرض شده و جواب دستخطى که صادر کرده بودند مقرر فرمودند، قرائت شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان: آن روز در این مجلس اگر خاطر آقایان باشد، گفتم در محاکمه اینکه با مسالمت و مصالحه گفت‌وگو نمایند، صحیح نیست و باید هرچه بر او وارد آمد حتما گرفته شود و بدهند، اگر غیر از این باشد هر عارضى که مى‌آید پول می‌خواهد؛ حالا هم عقیده بنده این است که همینطور رفتار شود و اگر رسیدگى در اینجا نمی‌توان کرد و از هر جا رعیتى آمد و نتوانست، برود مجلس باید آنها را روانه نماید، پس در این صورت دولت اسباب مراجعت آنها را فراهم آورد. شاهزاده هم همین امروز حرکت کرده، برود در کرمانشاه رسیدگى شود.
وکیل‌الرعایا: این حقوق که به حکام داده می‌شود، از براى چیست؟
رییس: بلى به آنها مواجب داده می‌شود که حافظ امنیت رعیت باشند.
وکیل‌الرعایا: براى این است که مال مردم را اگر بردند، رد کنند.
رییس: این حکم مجلس نبود که او پنج‌هزار تومان بدهد؛ زیرا روى کاغذ مهر مجلس نبود.
وکیل‌الرعایا: باید بگوییم که امنیت این ملت از سایر ملل کمتر است یا اینکه این اموالی که جمع کرده‌اند معلوم شود از کجا است، چند سال در همدان حکومت کرد و حالا در ملایر صاحب چند کرور ملک است! اینها را از کجا پیدا کرده؟!
رییس: شما از موضوع خارج نشوید شاهزاده پسر شاهزاده عضدالدوله است و چندین سال حکومت کرده است تا صاحب این اموال شده آن شخص که از تبریز با دست خالى آمد حالا داراى کرورها است، پس باید از او پرسید که از کجا آورد، این مطالب خارج از موضوع است.
آقا میرزا محمود: مکرر عرض کردم کرمانشاهی‌ها نمی‌توانند به طور صحیح استیفای حقوق خود را در اینجا بنماید، لابد غیر از اینها هم عارض هستند، پس سیف‌الدوله با کرمانشاهی‌ها و مامور بروند در آنجا تحقیقات شده، احقاق به عمل آمد.
آقا سید حسن تقى‌زاده: دولت قانونى بعضى تکالیف دارد؛ ولى در اینجا هر اتفاقی که مى‌افتد به آنطور رفتار نمی‌شود، براى اداره یک جایى چند چرخ لازم است، اگر یکى از آنها از کار بیفتد همه از کار خواهد افتاد، همچنین اداره مملکتى یا یک اردو یا یک دیوانخانه. در این یکسال که ما مملکت خود را قانونى می‌دانیم دولت سه تکلیف دارد؛ یکى اینکه اگر ضررى کلى در یک جایى وارد بیاید، قبل از تحقیق باید دستگیرى از آن جمع بشود یک ترتیب مدعى‌العموم هم باید فراهم شود، اگر بعضى مظلوم واقع شدند و متظلم نشدند خود دولت درصدد رسیدگى برآید، سوم ترتیب محاکمات است. در این مملکت یک ترتیبى در محاکمات معمول بوده که امروزه هیچ به درد نمى‌خورد و تقصیر هم تماما با دولت نیست.