شرکت مرکزی و خرید ریل راه‌آهن

ریل راه‌آهن

علی وکیلی در بخش دیگری از کتاب خاطرات خود تحت عنوان «داور و شرکت مرکزی» به تخفیف کالاهای وارداتی از شوروی اشاره می‌کند که می‌توانست سود حاصل از آن برای ساختن مدارس در کشور و غیره به مصرف برسد. وی همچنین به معامله ریل به شوروی اشاره می‌کند که در زمان وزارت علی اکبر داور صورت گرفته است. در شماره امروز بخش دیگری از عملکردهای اقتصادی داور به نقل از وکیلی تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. خرید غیرمنقول

خانه مرحوم بیات به مساحت ۱۲ هزار مترمربع با عمارت آن که ابتدا اجاره کرده بودیم در حدود ۹۵ هزار تومان برای شرکت مرکزی خریداری گردید.

تدریجا خانه‌های اطراف آن نیز ضمیمه شد که کلیه آنها محل فعلی بخت‌آزمایی ملی و متعلق به دولت است.

شرکت، کلیه اراضی نازی‌آباد را (در جنوب شهر تهران) به قیمت ۸۵ هزار تومان خریداری کرد و انبارهای لازم برای نگاهداری پنبه و پشم و سایر کالاهای خود را در آنجا ساخت که هنوز هم موجود است.

بعدا مقدار زیادی از اراضی آن به سیلو و شرکت مصالح ساختمانی و سایر دستگاه‌ها داده شد و از این راه میلیون‌ها تومان عاید دولت گردید.

همچنین زمین‌هایی برای کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی در نقاط مختلف کشور به قیمت مناسب خریداری شد که بعدا همگی ارزش زیادی پیدا کرد.

تخفیف‌ها

در قراردادهایی که در سال ۱۳۱۴ به مدت سه سال برای خرید اجناس شوروی منعقد گردید تخفیف‌های زیر گرفته شد:

۱ - قیمت قند که سال قبل تنی ۱۰۵ تومان بود به ۱۰۰ تومان و قیمت شکر از ۵/۸۷ تومان به ۸۵ تومان قطع گردید.

۲ - برای هیجده هزار تن آهن‌آلات با ۱۰% تخفیف موافقت به عمل آمد.

۳ - برای قماش نخی که سال قبل ۵ درصد تخفیف گرفته بودیم، تخفیف آن را به ۴۰/۱۰ درصد قطع کردیم.

به خاطر دارم وقتی که این تخفیف‌ها را داور رسیدگی می‌کرد، گفت: وکیلی ۵% تخفیف قماش به ۱۰% مبدل شده شما اینقدر چانه زده و حالا به ۴۰/۱۰ درصد رسانده‌ای. گفتم این ۴ دهم درصد در معامله قماش سالی ۴۰ هزار تومان می‌شود. در سه سال ۱۲۰ هزار تومان که با این مبلغ می‌توان چند مدرسه در کشور بنا نمود.

۴ - در سیمان که مقدار آن در حدود ۷۰ هزار تن بود صدی ده تخفیف گرفته شد.

پرداخت با همان شرایط قبلی که پایه‌گذاری شده بود صورت می‌گرفت، یعنی پس از ورود هر مقدار جنس به گمرکات ایران در پنج روز شش نسخه صورت مجلس تحویل کمیت و کیفیت تنظیم می‌شد و به امضای نمایندگان طرفین می‌رسید. آن صورت‌ها می‌آمد تهران اداره مرکزی، نمایندگی بازرگانی شوروی صورت‌حساب پولی تهیه می‌کرد و می‌فرستاد به شرکت‌های مامور پرداخت. هفت روز بعد از رویت، وجه در بانک ملی به حساب آنها پرداخت می‌گردید.

پرداخت قیمت اجناس ایرانی هم به محض تحویل کشتی در بنادر و راه‌آهن در سرحدات صورت می‌گرفت.

معامله ریل

جهت راه‌آهن سرتاسری ایران که کامپساکس تصدی ساختن آن را داشت خرید مصالح لازمه مخصوصا ریل را کنسرسیوم مذکور به مناقصه می‌گذاشت. در مناقصه اخیر برای ده‌هزار تن ریل، نمایندگی بازرگانی شوروی برنده شده و ریل‌ها را از قرار تنی ۶۰/۳۶ دلار طلا با شرط پرداخت ۱۰% کل قیمت نقدا بقیه هم در مقابل اسناد حمل هر پارتی تحویل بندر جزیا بندر شاه، فروخته بود. ریل‌ها به هر شکلی که می‌رسید مجبور بودند تحویل بگیرند، چون پول آن را قبلا پرداخته بودند.

شاه میل داشت که این خط هرچه زودتر تمام شود. داور به من گفت: تصمیم بر این است که ۴۰هزار تن دیگر با همان شرایط و بهای مناقصه قبلی از شوروی که زودتر تحویل می‌دهد خریداری شود.

گفتم: اگر اجازه بدهید و موافقت دارید بگذارید این معامله را شرکت مرکزی انجام دهد، موافقت کردند.

من داخل مذاکره شدم و از کامپساکس خواستم که مشخصات فنی را تعیین کند و گفتم: شما فقط مامور تعیین مشخصات فنی هستید. در شرایط معامله نباید مداخله کنید.

کامپساکس دفتر مشخصات را امضا کرد و تحویل داد.

پس از مذاکره با نمایندگانی بازرگانی شوروی با شرایط خیلی باصرفه‌تر و سهل‌تر از معامله اولیه کامپساکس، قرارداد بسته شد. از جمله:

۱ - تنی ۶۰/۲ دلار برای شرکت مرکزی کمیسیون گرفتم که بیش از یکصدهزار دلار طلا بود.

۲ - بیعانه ۱۰% را ندادم به همان دلیل که طرفین معامله دولتین هستند و معامله باید در شرایط مساوی انجام گیرد.

۳ - پرداخت در مقابل صورت مجلس‌های تحویل ریل در بندر شاه انجام می‌گرفت آن هم با حق نپذیرفتن ریل‌های عواریه یا ناقص یا خم شده. در حقیقت صورت مجلس برای ریل‌های سالم و بی‌عیب تنظیم می‌شد.

۴ - نصف قیمت به دلار و نصف دیگر به ریال پرداخت می‌شد که از محصول ایران خریداری نمایند.