گزارشی از دروازه‌های تهران در عصر ناصری
محمد اسماعیل رضوانی- کتاب‌‌هایی که درباره تاریخ عریض و طویل ایران، آنچه از آغاز تاکنون تالیف شده است همه تاریخ سیاسی و دیپلماسی و در پایان شرح حالی کوتاه از علما، وزرا، شعرا و هنرمندان است. مورخان ایرانی چه مورخانی که برحسب فرمان شاه یا حاکم و چه به قصد راهیابی در دل فرمانروای وقت و دریافت جایزه و انعام و تحصیل قوت لایموت و چه از سوز دل به قصد بیرون ریختن عقده‌های درون و انتقام گرفتن از بیدادگری بیدادگران قلم به دست گرفته‌اند و به تاریخ نوین پرداخته‌اند هیچ کدام جامعه را محور تاریخ قرار نداده‌اند، هم‌اکنون نیز چنین است. ما نیز جریانات روز، ارتباطات اجتماعی، آداب و عادات و رسوم، سازمان زندگی، نوع زندگی، نوع ساختمان و نوع مبلمان خانه و قواعد دید و بازدید و آداب پذیرایی و میهمانی، انواع نام‌ها و غذاها، آداب و مراسم عروسی و دامادی، روابط همسایگان با یکدیگر و غیره را قابل تحریر نمی‌دانیم و نگارش آنها را از مقوله توضیح واضحات می‌شماریم!
علت اینکه در مراکز پژوهش و تحقیقات تاریخی در ایران نوشته‌های شاردن، تاورنیه، پیترو دلا واله، مادام دیولافوا و ده‌ها سیاح دیگر اروپایی بیش از نوشته‌های مورخان ایرانی در خلال سطور مقالات تحقیقی جای می‌گیرد منحصرا این است که آنان همان جریان‌های روزانه را که در نظرشان تازگی داشته به رشته تحریر کشیده‌اند و ما اکنون برای رفتن به درون جامعه نابوده شده عصر صفویه و افشاریه و قاجاریه نوشته‌ای جز نوشته‌های آنان در دست نداریم.
اینک به نقل از کتابچه ایاب و ذهاب عهد ناصری خواننده را در جریان روز آخر ماه رجب سال یک هزار و سیصد و چهار هجری قمری (نه سال مانده به پایان زندگانی ناصرالدین شاه) قرار می‌دهیم که در این‌روز از دروازه‌های تهران چه افرادی وارد شده و چه افرادی به چه منظور خارج شده‌اند و مقدار واردات شیر، ماست، پنیر، هیزم، کاهو، سبزی‌جات، روغن، قند، نخود، تخم کدو، تخم‌مرغ، آرد، انار، برنج، نمک و غیره چقدر بوده و چه بهایی داشته است.
کتابچه روزنامه دروازه‌های دارالخلافه الباهره تهران
به تاریخ شهر رجب المرجب یک هزار و سیصد و چهار / دروازه حضرت عبد العظیم
اشخاص مترددین:
علی محمد خان سرتیپ، در درشکه از ارض اقدس وارد شده است.
قهوه‌چی‌باشی همایونی سواره به استقبال علی محمد خان سرتیپ رفته و مراجعت نموده است، آجود انباشی در درشکه از حضرت عبد العظیم وارد شده است، عیال علی محمد خان سرتیپ در کجاوه از ارض اقدس وارد شده است، میرزا شفیع خان سرتیپ در کالسکه به اسمعیل‌آباد رفته است، محمد حسن میرزای مهندسی و علی خان نقشه‌کش سواره از علی‌آباد به شهر آمده‌اند، زن وزیرمختار انگلیس در درشکه به تفرج رفته است، نایب غلامحسین سواره از ارض اقدس وارد شده است، حاجی ابراهیم با عیال در کجاوه به ارض اقدس رفته است ، میرزا محمد با عیال در کجاوه از ارض اقدس وارد شده است، مشهدی محمد با عیال در پالکی از ارض اقدس وارد شده است، سید حسین از نیشابور سواره وارد شده است، سید نصیر اله و میرزا رحیم سواره از قم وارد شده‌اند، آقا محمد ابراهیم وزیر اندرونی با دو کلفت اندرون در کجاوه به ارض اقدس رفته‌اند، مشهدی ابو القاسم سواره قم رفته است، حاجی علی محمد سواره از قم وارد شده است، علی اکبر بیک فراش جناب وزیر نظام جهت بردن دروازه‌بان خدمت جناب وزیر نظام، به دروازه آمده مراجعت نموده است، کربلایی علی شربت‌دار همایونی پیاده قصابخانه رفته مراجعت نموده است، مهدی خان و اصغر خان سواره تفرج رفته مراجعت نموده‌اند، میرزا مهدی و حاجی حسین سواره حضرت عبدالعظیم رفته مراجعت نموده‌اند، رضا قلی و محمدعلی بیک غلام سواره فیلستان رفته‌اند، عبد الحسین و یوسف تبریزی سواره از ارض اقدس وارد شده‌اند، حضرت قلی و شعبانعلی تبریزی سواره از ارض اقدس وارد شده‌اند، خیر اله و عبد العلی تبریزی سواره از ارض اقدس وارد شده‌اند، حاجی سید اسمعیل در پالکی به ارض اقدس رفته است، یوسفعلی و حاجی رحیم تبریزی به ارض اقدس رفته‌اند، محمد ابراهیم و آقا داداش سواره به ارض اقدس رفته‌اند، آقا شیخ محمد پیشنماز سواره حضرت عبد العظیم رفته مراجعت نموده است، تقی بیک‌سواره محمودآباد رفته است، عبدالحسین بیک غلام سواره تفرج رفته است، مشهدی رمضان سواره به ارض اقدس رفته است، حاجی عبدالله سواره حضرت عبد العظیم رفته مراجعت نموده است، میرزا یوسف سواره به قریه گل تپه رفته است، حاجی کریم سواره حضرت عبد العظیم رفته مراجعت نموده است، میرزا رضا خان پیاده تفرج رفته مراجعت نموده است، محمد خان و تقی خان سواره تفرج رفته مراجعت نموده‌اند، عباسقلی خان و تقی خان سواره تفرج رفته مراجعت نموده‌اند، ناظر عزت الدوله سواره حضرت عبدالعظیم رفته مراجعت نموده‌اند، محمد باقر سواره حضرت عبدالعظیم رفته است، حاجی یوسف سواره دماوند رفته است، میرزا اسمعیل سواره تفرج رفته مراجعت نموده است، میر محسن سواره از قریه امامزاده جعفر وارد شده است، حاجی عباس و میرزا محمد سواره از جعفر عبد العظیم وارد شده‌اند، میرزا حسن و میرزا یوسف سواره حضرت عبدالعظیم رفته مراجعت نموده‌اند، مشهدی حسن و مشهدی طاهر پیاده قصابخانه رفته مراجعت نموده‌اند.
واردات:
گندم جهت فروش از ده خبر به توسط ملک و غیره (۱۱بار) الاغی متفرقه (۱۵۵ بار)
کاه و یونجه از ورامین و پشاویه و غیره (۸۳ بار) هیزم ایضا (۲۲بار)
شیر و ماست و پنیر تازه (۳۸ بار) سبزی‌جات (۱۲ بار).
دروازه گمرک :
واردات
گندم (۵۲۳بار)
از اشتهارد، جهت جناب وزیر نظام. شتری (۵۵بار)
از خمسه، جهت فروش، شتری (۴۸ بار)
از قزوین، جهت فروش، شتری (۴۷ بار)
از مهربان، جهت فروش، شتری (۳۵ بار)
از همدان، جهت فروش. شتری (۴۷ بار)
از قزوین، فروش. شتری (۴۸ بار)
از درجزین، جهت فروش. شتری (۳۴بار)
از ساوج، فروش. شتری (۲۷بار)
از گروس، جهت فروش. شتری (۶۷ بار) ایضا از گروس. شتری (۳۵ بار)
از خمسه، فروش. شتری (۴۲ بار)
از چراغان، فروش. (۳۸ بار)
بار تجارت و گمرکی (۳۳۲ بار)
قند از قزوین، جهت فروش. شتری (۳۷بار)
نفت از بادکوبه. شتری (۳۴ بار)
کشمش از شهریار. الاغی (۲۴بار)
مس از زنجان. الاغی (۱۴بار)
ماهی از گیلان، شتری (۲۷ بار)
شکر از همدان. شتری (۳۸)
برنج از گیلان. شتری (۴۳ بار)
شیرین بار از مزلقان. الاغی (۲۴بار)
توتون از زنجان. قاطری (۲۸ بار)
قماش از تبریز. شتری (۳۴بار)
جنس عطاری، از قزوین شتری (۱۲ بار)
چای از تبریز. شتری (۲۵بار)
متفرقه
کاه و یونجه و هیزم ۲۳۸ بار)
کاه از حصار مهتر و بچه‌آباد و شهریار الاغی
(۶۵ بار)
یونجه از ایران حیملکو و علی آباد. الاغی (۳۸بار)
هیزم از زرند و شهریار و کن. الاغی (۱۳۵ بار)
شیر و ماست و پنیر بی‌نمک از حسن‌آباد و علی‌آباد و بچه‌آباد و هاشم آباد و غیره (۱۰۲ بار)
شیر، الاغی (۴۵ بار)
ماست، الاغی (۳۲ بار)
پنیر بی‌نمک، الاغی (۲۵بار).
ارسال نظر