گذار به بنادر باستانی از راه خلیج فارس
محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار- خلیج فارس به عنوان یک شاهراه ارتباطی در طول تاریخ نقش بسزایی را در انتقال کالاهای تجاری و به تبع آن ارتباطات فرهنگی بر عهده داشته است. این شاهراه آبی به دلیل نزدیکیاش به تمدنهای باستانی بزرگ حوزه ایران و بینالنهرین جایگاه ویژهای داشته است. وجود تپههای پیش از تاریخ چون آثار پارینه سنگی در جزیره قشم، محوطه چهارآرویی در استان بوشهر و محوطههای فراوان دوران تاریخی همچون تپه تل پی تل در شبه جزیره بوشهر از دوران عیلامیها (که احتمالا همان بندر لیان عیلامی است)، کاخهای هخامنشی برازجان (نظیر بردک سیاه) در پس کرانههای خلیج فارس، آثار باستانی پالمیریان درجزیره خارک و بنادر ساسانی و اسلامی سیراف و ماهروبان همگی گواهی است بر تداوم نقش ارتباطی ایرانیان از طریق این آبراهه بینالمللی با سایر تمدنها. ارتباط تجاری ایرانیان از طریق بنادر اصلی خلیج فارس نظیر بصره، ماهروبان، نجیرم و به ویژه بندر سیراف انجام میگرفته است. تردد دریانوردان زبردست ایرانی در بنادر باستانی شمال آفریقا، سواحل دریای سرخ و دریای عمان، بنادر باستانی حوزه اقیانوس هند (شبه جزیره هندوستان و سیلان)، بنادر اندونزی و منطقه هندوچین و در نهایت بندر باستانی کانتون در چین، علاوه بر رفع مایحتاج معیشتی و اقتصادی، باعث برخورد اندیشهها و به تبع آن نفوذ فرهنگی گسترده ایرانیان در بخش عمدهای از جهان باستان شده است. این امر به ویژه در دوران ساسانی و اسلامی نمود چشمگیری دارد. احداث بنادر جدید در سواحل خلیج فارس توسط اردشیر ساسانی بخشی از طرحی گسترده است که در ادامه توسط شاپور ساسانی با لشکرکشی به شبه جزیره عربستان و جانشینانش به ویژه در اواخر دوره ساسانی به اجرا درمیآید. در این زمینه هم مدارک مکتوب و هم مدارک باستان شناختی گواه بر این ادعاست. تجارت دریایی ایرانیان در دوره ساسانیان با ظهور قدرت سیاسی جدید یا همان اسلام، تحت تسلط مسلمانان نه تنها افول نکرد، بلکه با ایفای نقش سازنده ایرانیان به ویژه در قرن دوم تا چهارم هجری به اوج شکوفایی خود هم میرسد. شکلگیری حکومتهای مستقل ایرانی در این سال ها از یک طرف و نفوذ ایرانیان در دربار خلفای عباسی از طرف دیگر زمینهساز توسعه بازرگانی دریایی شده و در این دوران است که تجارت مستقیم با چین برقرار میگردد.
ارسال نظر