مساله سازش در میان نیست

بخش سوم

در روزهایی که رونالدریگان به تازگی زمام قدرت را در آمریکا به چنگ آورده و سیاست‌های خود را اعلام می‌کرد و بخشی از نگاهش نیز به ایران بود، نمایندگان مجلس دوره اول تلاش می‌کردند تا راهی برای اختلافات مالی دو کشور پیدا کنند.

با توجه به اینکه اکثریت قانونگذاران دوره اول فاقد تجربه و مهارت کافی در این باره بوده و فضای آن روزها هنوز انقلابی بود، هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس مجلس تلاش زیادی برای کاهش تنش‌ها به خرج داد. نکته قابل توجه در سخنان مخالف و موافق درباره تصویب دو فوریتی کردن لایحه دولت این است که به دولت اعتماد کرده و از این جهت تفاوت زیادی با هم نداشتند.

رییس مجلس- موافقتنامه است، نه مقاوله‌نامه است، نه عهدنامه است، اگر پیش آمد باید به مجلس بیاورند و الان آن‌ها نیست اگر شما حرف من را قبلا نفهمیدید وای بر من که من نتوانسته‌ام حرفم را برای شما بزنم. ولی اگر فهمیده‌اید و عمدا برای اینکه آقای آیت گفته است شما می‌خواهید به خاطر او وقت مجلس را بگیرید پس وای بر شما. (همهمه نمایندگان)

یکی از نمایندگان - آقای هاشمی پس این چیست؟

رییس - آقای امین ناصری صحبت کنید.

فواد کریمی - من کاری به آقای آیت ندارم من طبق آیین‌نامه حرف می‌زنم. آقا من را به آقای آیت نچسبانید.

امین ناصری - بسم‌الله الرحمن الرحیم. اگر آقای فواد کریمی ساکت باشند من عرض خواهم کرد زیرا بعضی از مخالفت‌هایی که ایشان دارند در حرف‌های من هم گفته می‌شود و مجلس این حرف‌ها را می‌شنود اگر موافق بود که رای می‌دهد و اگر موافق نبود که رای نمی‌آورد.

رییس - آقای فواد کریمی شما بعد از اینکه میکروفون‌تان هم بسته است دارید داد می‌کشید. بفرمایید آقای ناصری.

امین ناصری - بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. من یکی، دو دلیل قانونی به نظر می‌آید دلیل مخالفتم با این لایحه که منافات دارد و با مصوبات همین مجلس ما تعارض دارد. راجع به شرایط آزادی گروگان‌ها و بعضی از اشکالات دیگری که اصولا در شان گروگان‌گیری نیست و شایسته این انقلاب بزرگ‌تر از انقلاب اول نیست هر چند زمان طرح مساله گروگان‌ها در اینجا ما گفته بودیم که لازم نیست سرعت به خرج داده بشود چرا که این دندان طمع آمریکا را نسبت به ما تیزتر می‌کند و همین بود که دیدیم ریگان در چند روز پیش ما را باج‌خواه معرفی کرد و جواب بسیار خوب آقای هاشمی در مجلس ناظر به همین معنی بوده ولی به هر حال ما با اعلام آن چهار شرط بار دیگر به دنیا اعلام کردیم که هدف ما از گروگان‌گیری احقاق حق‌های از دست رفته ما در طول سالیان دراز است.

حالا دنیا می‌خواهد این را بفهمد یا نه. حرف منطقی‌مان را ما اعلام کردیم و البته ما باید به پای این حرف منطقی‌مان بایستیم.

شرط دوم و سوم از آن چهار شرط که منبعث از پیشنهاد امام بود این بود که وقتی گروگان‌ها آزاد می‌شوند که تمام دعاوی که بر اثر گروگان‌گیری و اصولا اختلافاتی که ما با آمریکا داریم، دولت آمریکا موظف است همه این اختلافات را لغو بکند و ابطالش را اعلام بکند من یک فرازی از آن قسمت را خدمت مجلس محترم می‌خوانم.

شرط سوم این بود: لغو و ابطال کلیه تصمیمات و اقدامات اقتصادی و مالی علیه جمهوری اسلامی ایران و انجام کلیه اقدامات اداری و حقوقی لازم جهت لغو و ابطال تمامی دعاوی و ادعاهای دولت آمریکا و موسسات و شرکت‌‌های آمریکایی علیه ایران به هر صورت و به هر عنوان و انجام کلیه اقدامات اداری و حقوقی لازم. (یعنی این لایحه‌ای که الان آمده است و باری را که ما می‌خواهیم به دوش داوری و حکمیت بگذاریم ما در این شرایط حل اختلافات اداری و حقوقی را به عهده دولت آمریکا گذاشتیم جهت عدم طرح هر نوع دعوای حقوقی یا جزایی و مالی جدید از طرف اشخاص حقیقی، حقوقی، رسمی، غیررسمی، دولت آمریکا یا موسسات و شرکت‌های آمریکایی و بعد اضافه کردیم که اگر آمریکا این‌ها را انجام نداد چه بشود، چنانچه هرگونه ادعایی علیه ایران و اتباع ایرانی در هر یک از دادگاه‌ها در رابطه با انقلاب اسلامی ایران و تصرف مرکز توطئه آمریکا و دستگیرشدگان در آن مطرح شود و رای به محکومیت ایران یا اتباع ایرانی صادر بشود دولت آمریکا متعهد و ضامن است پاسخگوی آن باشد و متعهد و ضامن است که غرامت و خسارت ناشی از آن را بپردازد.

بنابراین چیزی را که ما در مجلس با اکثریت آرا تصویب کردیم و حل این اختلافات و دعاوی که ما الان با دولت آمریکا داریم تماما موکول کردیم که خود آمریکا حل بکند. الان آوردن این لایحه و تصویب آن فکر می‌کنم تناقض صریح و آشکار با مصوبه خود ما دارد.

مطلب دوم که به نظر من باز مخالف مصوبه مجلس ما هست مساله مذاکره است. دقیقا به یاد دارم در همان روزهایی که کمیسیون ویژه مساله گروگان‌ها را مطرح کرد این مساله مطرح شد که آیا برای حل دعاوی اختلافات بین ایران و آمریکا مجلس به دولت اجازه می‌دهد که وارد مذاکره بشود، دقیقا به یاد دارم که حتی یک‌نفر در هنگام رای‌گیری در مجلس بلند نشد و رای نداد. که دولت مجاز به مذاکره باشد و این یکی از افتخارات مجلس است.

و حق هم این بوده برای اینکه ما به دولت موقت می‌تاختیم که باب مذاکره را با فلان آدم آمریکایی بازکرده طبیعتا خود ما می‌بایستی این باب را می‌بستیم و این بود که در این مجلس حتی یک نفر هم موافق با مذاکره نداشت. من می‌خواهم عرض بکنم این لایحه‌ای که الان اینجا است و داوری که مطرح می‌شود و حکمیتی که ما انتخاب می‌کنیم به نحوی و به شکل پیچیده‌ای باب مذاکره است. منتها صورت قانونی و شرعی‌اش را هم ما در اینجا داریم به آن می‌دهیم این چیزی است که مخالفان شدیدا می‌توانند از آن برای کوبیدن دولت متعهد ما سو‌ء‌استفاده بکنند و این چیزی است که من در اینجا به عنوان یک برادر کوچک‌تر به دولت هشدار می‌دهم که مواظب این چنین مواضعی باشند که خدای نکرده خوراک‌های تبلیغاتی خیلی چربی برای مخالفان به دست آنها ندهند و اما مطلب سومی که می‌خواهم عرض کنم «ماهیت حکمیت» است؛ حکمیتی که در لایحه مطرح شد فکر می‌کنم چیزی بود که آقایان الان روی آن بحث و حرف داشتند. چیزی بسیار باز و از طرف نامحدود است و اینکه اصولا مرجع این حکمیت چه کسی حکم باشد و چه مرجعی باشد برای ما مشخص نیست ما یک لایحه‌ای را اینجا تصویب می‌کنیم و می‌گوییم دولت مجاز است با رضایت آمریکا (چون مرضی‌الطرفین) یک حکمی را انتخاب بکند. آن طور که می‌دانم معمولا اینها می‌توانند حکم و داور باشند:

۱ - اتاق بازرگانی بین‌المللی- ماهیتا فکر می‌کنم که این مجلس اینها را مرجع صلاحیت داری نداند.

۲ - مرکز بین‌المللی حل اختلافات در مورد سرمایه‌گذاری بانک جهانی یا یکی از هر دادگاهی که ایران و آمریکا آن را بپذیرند. اینجا پنجاه به پنجاه می‌شود و آمریکا در اینجا سهمی دارد در اینکه کدا‌م‌یک از این کشورها را انتخاب بکنیم و در اینجا این نوع حکمیت را که ما می‌پذیریم اولا یک پوان مثبتی را ما از دست می‌دهیم. در کمیسیون بحثی بود با آقای معین‌فر که مطلبی را اشاره کردند و قرار بود که اشاره‌ای هم به جناب آقای نبوی بشود و آن این است که خیلی از شرکت‌ها و موسساتی که سابقا آمریکا با ما به اصطلاح قراردادهایی بسته بوده،‌ از آنجایی که در زمان شاه سابق آمریکا در تمام ارکان‌های مملکتی نفوذ فوق‌العاده‌ای داشت در بیشتر مواقع در قراردادهایشان قید شده است که وقتی اختلافی مابین آمریکا و ایران پیش بیاید مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به آن اختلاف دادگاه‌‌های ایران باشد و ما با قبول یک حکم (حکم مرضی‌‌‌‌الطرفین) این حقی که در دست ما بود داریم از دست می‌‌دهیم و از این طرف یک ضرری می‌کنیم از طرف دیگر با توجه به مراجعی که گفتم می‌توانند حکم واقع بشوند بی‌شباهت به حکمیت (ابوموسی اشعری) در نمی‌آید، فرض ما حکمیت را پذیرفتیم و آدم ابوموسی پیدا شد در مورد اختلافاتی که ما با آمریکا داریم، رای داد که همه دعاوی که علیه ما اقامه شده است این رای را به نفع آنها داد، گروگان‌ها ادعای غرامت زیادی کرده‌اند و خیلی از این قبیل .... و رای به همه اینها داد آنوقت برای گروگان‌گیری ما چه می‌ماند؟ ما روز اول که برادران و خواهران دانشجو و مسلمان پیرو خط امام عمل گروگان‌گیری را انجام دادند و لانه جاسوسی آمریکا را تصرف کردند و من هم افتخار همکاری بسیار کوچکی با اینها داشتم، حرفشان این بود که ما می‌خواهیم با این عمل آمریکا را به محاکمه بکشانیم. ما می‌خواهیم با این عمل مان یعنی با تصرف لانه جاسوسی به آمریکا نشان بدهیم که آمریکا سالیان متمادی سرنوشت یک ملت را به دست خودش داشته است و منافع آن را غارت و چپاول می‌کرده است و زیر ستم گرفته بوده است و ما می‌خواهیم این را در دنیا مطرح کنیم و آمریکا را به افتضاح بکشانیم حالا ما چطور می‌خواهیم حکمی را انتخاب بکنیم که پنجاه درصد آن مورد رضایت آمریکا است و ما در آن محاکمه‌ای که آمریکا در آن سهم دارد دخالت داشته باشیم و ما مورد محاکمه واقع بشویم، فکر می‌کنم که انقلابی که بزرگ‌تر از انقلاب اول است پایانش به این صورت نباید ختم بشود. مساله دیگر که لازم می‌بینم عرض کنم نگرشی است که ما باز می‌بینیم که در مورد ریگان و کارتر مطرح می‌شود، برادرمان آقای نبوی در آن جلسه‌ای که تشریف آورده بودند یکی از دلایل دو فوریتشان این بوده است من فکر می‌کنم که این بینش درست نبوده است و من کوچک‌تر از آن هستم که بخواهم این هشدار و این تذکر را بدهم زیرا مجلس محترم و اعضای محترم دولت بیشتر از من واقف هستند ولیکن امام چند روز پیش یک فرمایش فوق‌العاده‌ای با سفرای ایران در خارج داشتند و گفتند که «شما رفتارتان طوری باشد که دشمن در شما طمع نکند» این در سیاست خارجی ما نکته بسیار حساسی است ما باید طوری رفتار کنیم که واقعا دشمن طمع نکند و رفتار ما طمع دشمن را نسبت به ما برنیانگیزد. هر قدر ما نرمش نشان بدهیم دندان طمع او تیزتر می‌شود و یک قدم در حل مساله گروگان‌ها به عقب می‌رود و تا جایی با ما پیش می‌آید که دقیقا ما را به مهمیز خودش بکشد، آمریکا با ما قطع رابطه نمی‌کند، آمریکا تصمیم دارد که به حاکمیت ملی ما ضربه بزند و این ما هستیم که باید در مقابل آمریکا بایستیم. و علاوه بر آن که ما وارث انقلاب اسلامی هستیم و شعار نه شرق و نه غرب را می‌دهیم و آمریکا را شیطان بزرگ می‌دانیم و معتقد هستیم که هیچ غلطی نمی‌تواند بکند و تا حالا هم نشان داده‌ایم. اما این امام بوده که انقلاب را با این شعارها به اینجا رسانید، همین شعارها و پای بند بودن به همین شعارها است که می‌تواند انقلاب ما را سرافراز نگهدارد. اگر قاطعیت امام سر مساله گروگان‌گیری نبود روزهای اولی که گروگان‌گیری شد، کارتر دو نفر را به عنوان مذاکره می‌خواست به ایران بفرستد، و امام آن‌ها را در آسمان ترکیه میخکوب کرد اگر با نمایندگان پاپ به آن صورت قاطع موضع نمی‌گرفت اگر در تمام این مدت به ما دلداری نمی‌داد که شما از حصر اقتصادی و انزوا نترسید، سلیقه‌ها برداشته بشود تا ببینید چه کسی منزوی است، اگر این برخوردهای قاطع و موضع‌گیری‌های قاطع نبود مسلما شاید گروگان‌گیری در همان روزهای اول به شکست منجر می‌شد. من مطمئن هستم که ان‌شاءالله همه ما در این انقلاب اتکال به خداوند داریم و از پزهای دیکتاتورمآبانه‌ای که سردمداران کفر برای ما می‌گیرند نمی‌هراسیم و می‌مانیم و قاطع می‌ایستیم.

در پایان عرایضم نکته دیگری بود که می‌خواستم عرض کنم. دیروز با برادرمان آقای عطاری سر همین مساله بحث می‌کردم، ایشان گفتند که من شب قبل از این که این لایحه به مجلس بیاید با قرآن تفال کردم و آیه‌ای از قرآن را برای من خواندند که دل من نیامد که این آیه را اینجا نخوانم این آیه را می‌خوانم و به عرایضم پایان می‌بخشم.

اعوذ بالله‌الشیطان الرجیم لقد نصر کم‌الله فی‌مواطن کثیره و یوم حنین اذا عجبتکم کثرتکم فلم تغن عنکم شیئا و ضاقت علیکم‌الارض بما رحبت ثم ولیتم مدبرین. ثم انزل‌ الله سکینه علی رسوله و علی المومنین و انزل جنودا لم تروها و عذاب‌ الذین کفروا ذلک جزاءالکافرین.

به امید اینکه همه ما شاهد لشکریانی باشیم که خدا برای ما می‌فرستد و ما آ‌ن‌ها را نمی‌بینیم و به این وسیله بر کفر جهانی پیروز بشویم والسلام‌علیکم و رحمه‌الله. (نمایندگان احسنت)

یکی از نمایندگان- استخاره ایشان خیلی خوب بوده است.

رییس- نوبت هر کس هست او باید صحبت کند.

منشی (توکلی)- آقای فضل‌الله محلاتی اولین موافق هستند.

فضل‌الله محلاتی- بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم، به نظر من اطاله صحبت در این لایحه ناشی از این است که آن چهار ماده قبلی که مجلس تصویب کرد کاملا مورد مطالعه قرار نگرفته است و دیگر این که در این ماده هم توضیح داده نشده است والا به نظر من مساله این اندازه هم مشکل نیست اولا حقوقی که در مورد آن نسبت به موادی که ما تصویب کرده‌ایم در مورد آن ارجاع به داوری یا دادگاه‌های بین‌المللی یا مذاکره طرفین ذکر شده است اگر توجه کنید آنجا مشخص است. یک قسمت حقوق و دعاوی است که ناشی از انقلاب یا گروگان‌گیری است. کلیه این‌ها را اصلا آن مواد از بین برده است که دولت اصلا حق ندارد در مورد این دعاوی مذاکره بکند یا ارجاع به حکمیت بکند یا اینکه در دادگاهی مطرح بکند و تمام آن‌ها را آمریکا باید صرف‌نظر بکند، دولت حق ندارد خارج از چارچوب آن موادی که در مجلس تصویب شده است هیچ گونه برنامه‌ای تنظیم کند چه ارجاع به حکمیت یا دادگاه‌های بین‌المللی یا جهات دیگر. صحبت در آن حقوقی است که خارج از تمام این‌ها باشد یک سلسله حقوقی است که قهرا پیش می‌آید همان طور که آقای نبوی شرح دادند که بالاخره به یک صورتی حل و فصل بشود اینجا این سوال مطرح می‌شود که می‌خواهید این به چه صورت حل بشود، یکی از صورت‌هایش که خودتان تصویب کردید داوری است در همان جا. منتهی دولت برای مراعات اصل ۱۳۹ که می‌گوید، هر نوع داوری باید به اطلاع مجلس برسد، دولت آماده است می‌گوید در چارچوب همان چهار ماده از آن سه موردی که اجازه داریم یا مذاکره طرفین یا دادگاه‌های بین‌المللی یا حکمیت، ما داوری را می‌خواهیم انتخاب کنیم نمایندگان مجلس بدانید که بیش از این مساله‌ای نیست و این مسائل که گفته شد در این‌جا، ما باید توجه داشته باشیم بر اینکه هیچ نوعی تسلیمی در مقابل آمریکا نیست که ما بیاییم اینجا و احساس ذلت کنیم نه چنین نیست، حسابش هم از مسائل سیاسی جدا است و من لازم است در اینجا از این فرصت استفاده بکنم. بر اینکه ریگان که در مصاحبه‌هایش گفته است که فعلا امام آن قدرت سابق را ندارد و فعلا دولتی در ایران وجود ندارد و ما منتظر آمدن یک دولت میانه‌رو هستیم، باید عرض بکنم که ریگان باید بداند الان، دولتی مقتدرتر از دولت ایران وجود ندارد، به خصوص در مساله مقابله با آمریکا، اگر اختلافات جزئی هم در داخل باشد در این مساله امام امت و دولت و همه ملت بکلمه واحده در مقابل این شیطان بزرگ با هم متحد هستند و در این مساله، ریگان باید توجه داشته باشد بر اینکه خیال نکنند می‌توانند از این اختلافات جزئی بهره‌برداری کنند، اصلا روزی که با گرفتن این جاسوسان صدای ملت ایران بلند شد، باید عرض کنم در آن روز دفتر دولت سازشکار با آمریکا برای همیشه در این مملکت بسته شد و اصلا علت گروگان‌گیری هم همین بود که این جاسوسان را گرفتند این‌ها را که نمی‌خواستند ترشی بریزند می‌خواستند صدای مظلومیت‌شان را به دنیا برسانند و بگویند بر اینکه بله، ما با آمریکا مخالفیم هیچ دولتی با این انقلابی که این ملت دارد و با این رهبر، و با این مکتب، دیگر قدرت سازش با آمریکا را در اینجا نخواهد داشت. بنابراین مساله سازش مطرح نیست و ما از دولت هم خیلی متشکریم که با کمال قدرت مسائل را با طرف صحبت کرده ولی الان مساله سازشی در کار نیست. فقط این اجاز‌ه‌ای است که به دولت‌مان داده‌ایم. به دولت هم اعتماد داریم و این دولت هم روی همان اجازه‌ای که به او داده‌ایم که مساله داوری باشد در یک سلسله از حقوق آمده است و به اطلاع مجلس رسانده که ما این داوری را می‌خواهیم قبول کنیم.

ادامه دارد